Tímarit lögfræðinga - 01.10.1984, Page 12

Gunnar G. Schram prófessor:
HINN NÝI HAFRÉTTARSÁTTMÁLI
Hinn nýi Hafréttarsáttmáli Sameinuðu þjóðanna var samþykktur af
Hafréttarráðstefnunni þann 30. apríl 1982 á fundi í New York. 130 ríki
greiddu atkvæði með sáttmálanum, 4 voru á móti (Bandaríkin, Israel,
Tyrkland og Venezúela), en 17 ríki sátu hjá.
Samþykkt sáttmálans markaði þáttaskil í þróun hafréttar og verð-
ur að teljast mikill áfangi í löggjafarstarfi Sameinuðu þjóðanna á
sviði þjóðaréttar. Sáttmálanum er ætlað að koma í stað hinna fjögurra
samninga um rétt hafsins sem samþykktir voru á Hafréttarráðstefn-
unni í Genf 1958. Þeir samningar fólu fyrst og fremst í sér skráningu
á hinum aldagamla venjurétti hafsins, utan hinna nýju ákvæða um
landgrunnið sem þar fengu í fyrsta sinn alþjóðlega viðurkenningu.
Vonir stóðu til að Genfarsamningar yrðu almennt staðfestir og myndu
mjög draga úr deilum milli ríkja á sviði hafréttarins. Raunin varð hins
vegar önnur. Tiltölulega fá ríki veraldar fullgiltu samningana og inn-
an skamms árabils spruttu víða upp deilur milli þjóða um réttindi á
hafinu. Þar bar hæst kröfurnar um stóraukna fiskveiðilögsögu, en
hvorki Genfarráðstefnunni 1958 né ráðstefnunni þar 1960 tókst að
ná samkomulagi um þjóðréttarreglur um stærð landhelginnar eða fisk-
veiðilögsögunnar.
Það er því ljóst að lögfræðileg, efnahagsleg og þjóðfélagsleg nauðsyn
var á því að hefja á nýjan leik störf á alþjóðavettvangi að endurskoð-
un réttar hafsins. Ekki síst var það vegna þess að hinar mörgu ný-
frjálsu þjóðir þriðja heimsins litu á hinn gamla hafrétt sem arfleifð
nýlendutímabilsins og kröfðust þess að fá að eiga sinn þátt í mótun nýs
réttar sem tæki mið af óskum þeirra um yfirráð yfir náttúruauðlind-
um sem Sameinuðu þjóðirnar höfðu oft ályktað um og væri í sam-
ræmi við hina nýju efnahagsskipan veraldar (New Economic World
Order). Alls tóku 86 þjóðir þátt í Genfarráðstefnunni 1958 en undir
lok Hafréttarráðstefnunnar höfðu 160 þjóðir tekið þátt í gerð Haf-
66