Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1937, Page 7

Formáli.
Flestu, sem þjóðin hefnr unnið að á undanförnum ölduin, eða
luigsað um, hefur hún gefið islenzk nöfn, allajafna svo fögur og vcl
valin, að það er aðdáanlegt. Svo er't. d. um istenzk örnefni. Stundum
hafa þó erlend orð verið tekin upp i málið, en oftast er þeim þá
vikið svo við, að þau fara vel í málinu, og verður þess litt vart, að
þau séu af útlendum uppruna. Þannig hefur tungan auðgazt og
aukizt smám saman, orðið fær um að lýsa hverjum hlut og hugtaki.
Iiún er orðin að voldiigu htjóðfæri, sem nær öllum tónum, sem borizt
hafa að eyriim þjóðarinnar í bliðu og striðu. Þessu eigum vér það að
þakka, fremur öllu öðru, að enn lifir islenzk tunga og islenzkt
þjóðerni.
Á síðiistu áratugiim hefur orðið nokkur breyting á þessu. Ný,
alþjóðleg menning hefur brotizt inn í landið og flætt yfir atla bakka.
Xýir atvinnuvegir, vélar og viðfangsefni hafa sprottið upp með slíkum
hraða, að vér höfum ekki haft við að gefa öllum nýjungunum nöfn.
Hefur þá allajafna gengið svo, að ertendu heilin hafa fylgt nýju hlul-
unum og verið siðan margvistega brengluð og afskræmd i daglegu
tali. Svo mikil áihrif hefur þetta haft, að á stuttum tíma varð mál
sjómanna og iðnaðarmanna að eins konar djöflisku, sem enginn
skildi nema þeir, eins og sjá má á „Leiðarvísi i sjómennsku“ eftir
Svb. Egilsson o. v. Reynt hefur verið að bæla úr þessu með þvi að
skipa nefnd sérfróðra manna til þess að semja istenzk heiti í stað
hinna útlendu. Þetta lók þó aðeins til iðnaðar- og sjómannamáls.
Nýju heitin eru prentuð i ,,íðorðasafni“ Verkfræðingafélagsins. Svo
framarlega sem þau eru noluð i skólum, komast þau smám saman
inn i málið og verða til mikilla bóta.
Læknar cru engu belur farnir en sjómennirnir. í þeirra fræðum
er aragrúi hluta og huglaka, sem eiga engin islenzk heiti, sist svo,
að þau hafi náð festn i málinu, og hafa þá alþjóðleg (latnesk-grisk)
heiti verið notuð i þeirra stað. Þetta hefur valdið því. að læknamálið
er hið mesta hrognamál, eins og víða má sjá i .,Læknablaðinu“.
Önnur lönd hafa sömu sögu að segja. Jafnvel læknadeild háskólans
hefur látið sig það litlu skipta, hvort islenzkan væri góð eða ill, ef
stúdentarnir vita aðeins deili á alþjóðamálinu. Það hefur verið aðal-
atriðið.
Að sjálfsögðu hefur þetta ekki sprottið af eintómu kæruleysi.
Stúdentunum er óhjákvæmilegt að kunna alþjóðanöfnin, þvi nálega
allar kennslubækiir nota þau. Hins vegar hefur það þótt isjárverð
viðbót fyrir nemendur að læra tvö heiti á hverju einu, bæði alþjóða-
heitið og hið islenzka. Þá er það ekki heldur allra meðfæri að gefa