Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 27.04.1927, Síða 1

I. árgangur.
Reykjavík, 27. apríl 1927.
17. tölublað.
Sumarið komið.
Hugleiðingar.
Veturinn kvaddi í gær með
stillu og fögru ve'ðri. Sumarið
heilsar á sama hátt. Náttúran ger-
ir sitt til að gera fólkinu lífið
ofurlítið léttbærara en það ann-
ars myndi vera.
Veturinn, sem liðinn er, var frá
náttúrunnar hendi góður, Ægir
örlátur á fisk víðast hvar á land-
inu. Ólíkar hafa verið aðgerðir
mannanna, þeirra, sem stjórna
iandi og lýð, og þeirra, sem ráða
framleiðslu og öðrum verkefnum.
Verkalýður bæja og kauptúna
varð að þola atvinnuieysi meira
en áður hefir þekst og þar af leið-
andi hungur og harðrétti. Svo,
þegar framleiðsian, sjávarútveg-
urinn, loksins kemst á skrið, hóp-
ast utan um hann hundruð, ef
ekki þúsundir, karla og kvenna,
vonandi eftir atvinnu. En færri
komast að en þuría. Mönnum er
fækkað á skipum. Vélarbákn eru
feist í því augnamiði að minka
vinnukraftinn. Vélar eru pantað-
ar til reynslu í sama aiugnamiði
tii þess að inna síðar ætlunarverk
sitt. Vertiðin, hjarta ársins í
Heykjavík, hefir hjá öllum verka-
lýð í iandi orðið stór vonbrigði.
Aö höfninni sækja vinnu sína.
Hundruð manna, allra vinnustétta
menn, steinsmiðir, trésmiðir, bak-
arar, máiarar, sjómenn, sveita-
menn, verzlunarmenn og margar
greinir iðnaðarmanna að ógleymd-
um hinum eiginlegu verkamönn-
um. Útkoman verður því sú, að
þrír verða um livert iiandtak, sem
einn gæti unnið, eða með öðrum
orðum, að meðal-vinnudagar
verða tveir á viku á niann, þegar
alt er gert upp, —• ótrúleg saga
en því miður sönn, þó ekki liggi
nákvæm rannsókn fyrir.
Vetúrinn hefir því skilið eftir
alldaprar endurminningar í hugá
verkamannsins. Ávalt, þegar hann
^emur heim, blasir við nektin og
Þörfin; yeikindin bætast ofan á.
»Rukkarar'‘ koma úr öllum áttum
eftir veturinn. Ekkert er til að
bæta úr öllu þessu. Svo bætist
°fan á húsaleigan ógreidd, — að
berast út á krossmessunni. Hver
vill leigja? Hvar fæst húsnæöi?
Hækkandi leiga allvíðast. Engin
fög, sem hamla siíku okri.
Eyrir sjómanninum horfir þetta
svipað við. Stopul vinna á sjón-
uni. Sumir fá eins mánaðar at-
yfnnu, aðrir tveggja og enn aðr-
lr þriggja mánaða vinnu, þ<eir,
s^m bezt hljóta, máske sex mán-
aða vinnu á togara. Aðrir komast
a línubát álíka tíma. Engin at-
^inna þar, ef illa veiðist, lágt dag-
‘^unainannskaup, ef ágætlega
Veiðist. Skuldir, skortur, veikindi
s. frv. berja ab dyrum heimila
Þeirra á sama hátt og verkamann-
anna.
Sumarið er komið, grænt og
a'ýft. Náttúran innir sitt skyldu-
verk af hendi. En hjarta verka-
ýðsiris er ekki að sama skapi
y11 af „gleði og söng“. Atvinnu-
atlV’ggjurnctr lama hvern mann og
þá mest, er fylsta hafa þörfina.
Vertíðin er að verða úti. Hvað
tekur þá við?
Útgerðarmennirnir Lemja lóm-
inn; „Útgerðin ber sig ekki“; „við
verðum að hætta eftir tvo túra“,
segja þeir. Leggja skipunum, hve
iengi, vdta þeir ekki sjálfir. At-
vinnan við höfnina hverfur að
mestu. Sjómennirnir ganga auðum
fhöndum í landi, þegar sól er hæst
á lofti, — á þeim tíma, þegar allir
ættu að vinna og starfa, búa sig
undir kaldan og atvinnulausan
vetur.
Þannig er stjórnin í gnægta-
landinu, sem þó elur ein hundrað
þús. mannslíf. Atvinnurekendur,
„velgerðamenn fólksins“, „stólpar
þjóðarinnar", eins og þeir oröa
það sjálfir,. geta ekki int þá
skyldu af hendi að skapa atvinnu
í landinu. Þeir lifa að eins góðu
lífi — fyrir sig, — hafa nóg af
öllu, sem heitir lífsins gæði. Um
alla hina varðar þá ekki neitt.
Þannig hugsar .verkalýðurinn
með sumarkomunni. Blóðið ólg-
iar og sýður í æðiunum. Hann von-
ar og vonar, að úr rakni, — les
blöðin, fréttir af þinginu. Hvað
gerir það? Fulitrúar þjóðarinnar,
— hugsa þeir nokkuð um þessi
mál? Menn s\rara sér sjálfir: Þeim
er nóg, ef þeir sjálfir hafa nóg.
Fagna skal sumri og stíga á
stokk og strengja heit, að gróð-
ur og örlæti náttúrunnar hlotnist
þeirn, sem afla þeirra gæða, er
hún lætur í té, — með því að
hrista af sér óstjórn þá, er nú
ríkir í stjórnmála- og atvinnu-
lífi þjóðarinnar.
Vormenn Islands! Verkaiýður
landsins! Takið til starfa og lát-
ið sumarið verða óslitna heræf-
ingu undir 1. vetrardag.
Á sumardaginn fyrsta.
Verkalýdsmcidur.
Landkelgisgæzlan.
Réttarprófið á „Óðni“.
III.
Framburður skipstjórans er, eins
og menn hafa séð, ekki á þann
veg, að honum hafi tekist að
hnekkja ákærum almannarómsins.
En auðvitað var skipstjórinn ekki
einn til frásagna um það, sem
gerðist á skipinu, og því voru
stýrimennirnir þrír, loftskeytamað-
og sjö hásetar yfirheyrðir sem
vitni.
Vitnahópi þessum verður að
skifta í tvo flokka, stýrimönnun-
um þremur annars vegar og loft-
skeytamanni og hásetum hins veg-
ar. Ekki skilur það flokkana, að
í öðrum flokknum séu menn, sem
séu á borgaralega vísu frekar eða
miður trúverðir en mennirnir, sem
eru í hinum. En hins vegar er
skipsstarfi mannanna í öðrum
flokknum, loftskeytamanns og há-
seta, á þann veg háttað, aö þeir
geta ekki haft neina rökrétta (ob-
jektiv'a) skoðun á því, sem skipiö
eða yfirmenn þess aðhafast, held-
ur getur að eins verið um per-
sónulega (subjektivá) sannfæringu
að ræða, sem byggist á því, hvað
þeim sýnist eða heyrist, eða hvað
þeim er sagt. Þessir menn gera
auðvitaó engar athuganir né mæl-
ingar eða hafa nein tæki á því að
fást við slíkt, enda er þeim ætlað
annað starf á skipinu en það.
Það er því að vonum, að þau
vitni lýsi yfir þvi öll með þess-
um eða svipuðum orðum, „að#þau
hafi aldrei orðið vör, að botnvörp-
ungi, sem vart hefir orðið við að
væri að veiðum í landhelgi, hafi
verið slept án ákæru, og þvi síð-
ur, að slíkir botnvörpungar liafi
verið aðvaraðir og látnir fara út
úr landhelgi án þess að vera tekn-
ir.“ Það er engin ástæða til að
rengja þennan framburð þeirra,
en það skiftir alls engu máli,
hvað þessir menn halcia, því að
peir cjeta ekkert vitað um þetta,
þar eð þeir gera engar athuga-
anir nema með skilningarvitun-
um, sem eru alveg ófullnægjandi
til þeirra brigða. Háseti stendur á
þilfari, meðan „Óðinn“ siglir fram
á íslenzkan togara, sem er að
veiðum. Hásetanum sýnist togar-
inn vera um 1 sjómílu fyrir inn-
an landhelgi, en „Óðinn" siglir
fram hjá, og hásetinn heyrir, að
togarinn hafi verið „ca. 3V2“ sjó-
mílu undan landi. Hann heldur
auðvitað, að yfirmenn skipsins
hafi gengið úr skugga urn þetta,
þó að hann frétti ekki nákvæm-
lega um niðurstöðuna, og hefir
enga ástæðu til að rengja þetta.
Eða þá að loftskeytamaður
stendur á þilfari, meðan „Óðinn“
siglir fram á enskan togara. Hon-
um sýnist togarinn vera „ca 3V2“
sjómílu frá landi, en hann fréttir,
pð hann er í raun réttri 0,1 sjó-
niílu innan landhelgi. Togaraskip-
stjórinn er dreginn fyrir lög og
dóm, og í réftinum vita skipstjóri
og stýrimenn, eins og vera ber,
hvert smáviðvik upp á hár. Þetta
vekur auðvitað þá trú, að svona
sé alt starf varðskipsins hnitmið-
að niður upp á hár, þó að þessi
tvö dæmi sýni í raun réttri tölu-
verðar andstæður að því, er til
reglusemi og nákvæmni kemur.
Sannleikurinn er sá, að varðskip
getur farið fram hjá öllum ísl.
togaraflotanum að veiðum í land-
helgi, svo að loftskeytamenn og
hásetar verði ekkert varir við.
Vitnisburðirnir allir 10 eiga þó
sammerkt um eitt, að þeiin verður
mjög tíðrætt um skotið, þetta fall-
byssuskot, sem aldrei var hleypt
af og enginn ber upp á „Óðin“
að hann hafi hleypt af og engu
máli skiftir hvort hefir verið
hleypt af eða ekki. Það er eins og
þetta skot sé þungamiðjan í allri
landhelgisgæzlunni, svo að ef alt
sé í sóma með það, sé alt í lagi.
Þetta verður eins konar „glans-
númer" varðskipsins, sem er
hampað alt af, þegar það þarf
að sýna góða samvizku, rétt ems
og það hefði hana ekki í öðrum
efnum.
Vitnisburðir hinna þriggja stýri-
, manna eru að efni og orðfæri svo
líkir, að þess vegna gætu þeir
vel verið eftir sama niann.
Þeir hafa allir þrír verið ’á
verði, hver í sitt skiftið, þegar
sást tii íslenzks togarahóps. En
fyrsti stýrimaður segist hafa „haft
vakt kl. 4—8 árdegis, þegar bók-
að er að sést hafi hér um bil
20 togarar ca. 31/2 til S sjómílur út
af Svörtuloftum, og efaðist vilnið
ekki um, að peir hafi verið fijrir
utan landhelgi.“ En um þetta get-
ur vitnið alls enga vitneskju hafa
haft að því, er til togaranna kem-
ur, sem voru „ca“ 31/2 sjómilu
frá landi, nema hann hafi viðhaft
mælingar. Það sést ekki, að hann
hafi gert það, og er þessi ætl-
un og efaleysi því bygt á augna-
máli, sem getur skeikað miklu
meira en hálfri sjómílu. Vitnis-
burður þessa vitnis er því heldur
gálaus um þetta efni, enda færðist
hann undan að vinna eið að vitn-
isburði sínum.
Allir kveðast stýrimennirnir
með þessunt eða svipuöum orðum
„aldrei hafa orðið varir við, aö
botnvörpuskipum hafi verið slept,
sem sést hafi í landhelgi eða svo
gnmsamlega núlcegt henni, <íð
nokkrar likur hefðu verið til að
sanna á pá landhelgisbrot.“ Vitn-
isburður þessi getur ekki staðið
alveg heima, því að skip, sem
virðast af sjónhendingu vera „ca.“
31/2 sjómílu frá landi, geta eins
vel verið að eins 3 eða 21/2 sjó-
mílu undan. Það veit enginn nema
sá, sem mælir. Slíkt skip er ein-
mitt „grunsamlega nálcegt land-
helgi“, og pað stappar nœrri pví
að sleppa brotlegu skipi að gá
ekki af sér að fullu efci um, hvar.
skipið sé stutt. En í þessum vitn-
isburði kennir og fullkomins mis-
skilnings á verksviði v'arðskips-
ins, þegar .þeir tala um líkur til
að sanna á togara landhelgisbrot.
Sé þessu fram fylgt, er varðskip-
ið að seilast inn í verkahring
dómaixms. Það er verk varðskips-
ins að viða að sér sem mestum
sönnunum til stuðnings kærum
sínum, en dómarans er að meta
gildi sannananna. Eftir framburði1
vitnanna virðist varðskipið hafa
tekið að sér að greiða t'ir pví í
vafatilfellum („ca. 31 - sjómílu"),
hvort nœgar séu sannanir fgrir
sekt eða ekki, pó að pað sé verk