Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 08.06.1927, Blaðsíða 1

I. árgangur.
Reykj,avík, 8. júní 1927.
23. tölublað.
Hagsmunum bátaútvegsmanna
traðkað.
Tillaga til eflingar bátaútveginum dagaði uppi í
efri deild alpingis. Forseti deildarinnar, Halldór
Steinsson, þingmaður í bátaútvegskjördæmi, hindr-
aði með forsetavaldi, að hún yrði tekin á dagskrá
og afgreidd frá pinginu.
Eitt þeirra mála, sem dagaði
uPpi á síðasta alþingi, var tillaga
til þingsálýktunar um milliþinga-
nefnd, sem rannsaka skyldi hag
°g horfur bátaútvegsins hvar-
vetna með ströndum landsins og
gera tillögur tii næsta þings um
yáð til viðreisnar honum og trygg-
i'igar. Eftir að tillaga þessi hafði
verið samþykt í neðri deild og
sjávarútvegsnefnd efri deildar
hafði athugað hana, var hún og
útargir aðrir deildarmenn sam-
hiála um að samþykkja hana í
Pokkuð breyttu formi, þannig, að
lögð yröi aðaláherzlan á það
tvent, að nefndin athugaði, hverj-
leiðir muni til að reka báta-
útveginn með minni áhættu og
tllkostnaði en nú er gert og hverj-
ar breyttar og bættar veiðiaðferðir
geti orðið honum til eflingar.
Nefndin skilaði áliti nógu fljótt til
Þess, að málið gat hæglega fengið
0fgreiðslu á þinginu, þar eð ekki
}'ar annað eftir en síðari umræða
í efri deild og fullnaðarsamþykt í
sameinuðu þingi, — því að þang-
fara jafnan þingsáiyktunar-
tillögur, er breytingum taka hjá
Þeirri deild, er síðar fjallar um
Þau. Vár forseti sameinaðs þings
(M. Torf.) reiðubúinn til að taka
tillöguna á dagskrá, þegar efri
öeild hefði afgreitt hana, og að
iáta fara frarn* kosningu milli-
þinganefndarinnar. En þá brá svo
við, að Halldór Steinsson, for-
seti efri deildar,
heitaði að taka tillöguna á
dagskrá
til síðari umræðu, þó að Jón
Eaklv insson . og fleiri þingmenn
ðskuðu þess. Svaraði Halldór því
Þáðulega og kvaðst ekki fara að
'engja þingið með því móti. Hins
vogar áleit hann nægan tíma til
að láta deildina dingla með sölu
Mosfellsmýranna og skildi ekki
við þad mál fyrr en jrað var orðið
að lögum. Það gerði hann að
Þeiðni ólafs Thors, og mat rneira
®ð halda deildinni yfir því að
tflrga verðmætu landi úr eigu rík-
isins heldur en að verja litlum
tíma til gagns og eflingar hag
Þeirra inörgu manna, sem stunda
fiskveiðar á bátum. Þannig sá
fyrr verandi þingmaður Snæfell-
tyga meðal annars fyrir hag
tjölda manna í því kjördæmi, sem
aann fór með umboð fyrir. Hann
Þeitti ofbeldi til að eyða þ.ví, að
valdir væru þrír menn til að
|eggja sig í framkróka um að
leita ráða til þess, að sjómenska
f Þátum verði arðvænlegri og á-
Þættuminni atvinna en hún er nú.
Það er auðvitaö rétt, að mest
var undir því koniið, hvort hæf-
lr eða óhæfir menn voru valdir í
áefndina, en þá \rar sannarlega
lítils góðs af meiri hluta þings-
ins að vænta í öðrum efnum, ef
hann hefði farið að tranh óhæfum
mönnum í slíka nefnd fyrir for-
dildarsakir eingöngu í stað þess
að fela starfið hæfum mönnum.
Vert er að benda á til samanburð-
ar, að leiðtogar alþýðu á Isafirði
hafa borið fram merkilegar til-
lögur til viðreisnar og gengis vél-
bátaútveginum þar, og á þó
milliþinganefnd, sem gétur gefið
sig óskift við starfinu, miklu betri
aðstöðu til að gerhugsa og vanda
tillögur sínar heldur en menn,
sem bundnir eru við önnur störf,
en sinna ýmiskonar þjóðþrifamál-
um i tómstundum sínum.
En — Halldór Steinsson lét svo,
sem tíma þingsins væri eytt til ó-
nýtis, ef varið var nokkrum mín-
útum til þess að ræða bátaút-
vegsmálin. Hann mun hafa haft
nasasjón af, að íhaldsöflum
,,auðu sætanna“ og hálfauðu, sem
hann tók meira tillit til en af-
komu bátasjómannanna bæð-i á
Snæfellsnesi og annars staðar við
sjávarströnd landsins, kæmi ann-
að betur en efling bátaútgerðar-
innar. Að minsta kosti talaði hann
ekkert um, að ekki væri nógur
tími til að fullgera lagaheimild-
ina til að selja mýrarnar undan
Mosfellsjörðinni; en þaö var líka
keppikefli Óiafs Thors.
Bátasjómenn á Snæfellsnesi
ættu að hugleiða, hvort ekki er
rétt fyrir þá að reyna að sjá svo
um, að Halldór Steinsson fái
ekki í annað sinn tækifæri til að
híndra með forsetavaldi, að til-
lögur, sem geta orðið þeirn til
mikils styrktar í Iífsbaráttunni, fái
að koma til umræðu og úrslita á
Alþingi. Það er vert fyrir þá að
taka til rækilegrar athugunar,
hvort þeim er ekki hollara að
þingmaður kjördæmisins noti um-
boð sitt fremur til að efla atvinnu
þeirra heldur en til að fleyta fram
sölu'verðmætra jarðeigna ríkisins,
og að velja sér síðan þingfulltrúa
í samræmi við niðurstöðu þeirrar
athugunar.
Amerískir vísindamenn
leita til rússneskra skjalasafna.
Amerískur prófessor, Kobinson
að nafni, kennari við Iýðháskóla
New-York borg, hefir i tvo mán-
uði starfað við skjalasöfnin í
Tambov og kynt sér þar land-
búnaðarhreyfinguna á Rússlandi.
— Samkvæmt því, sem Robinson
prófessor segir, hafa fyrirlestrar
í sögu Rússlands verið fyrirskip-
aðir við 12 háskóla í Ameríku.
(Arb.-Bl.)
Iiig isms pelðsln
verkakaups.
Eitt af fáum nýmælum til hags-
bóta íslenzkum verkalýð, sem síð-
asta alþingi samþykti, eru lög
um viðauka við lög nr. 4 frá 14.
febrúar 1902 um greiðslu verka-
kaups. Lög þessi voru flutt og
undirbúin af fulltrúa alþýðu-
fJokksins í neðri deild, Héðni
Valdimarssyni, en Ásgeir Ás-
geirsson gerðist meðflutnings-
maður frumvarpsins.
Eins og fyrirsögn laganna ber
með sér, eru þau viðauki við
lögin um greiðslu verkakaups frá
1902, en þau lög voru flutt og
fram borin af Skúla heitnum
Thoroddsen, og sýndi Skúli með
því eins og mörgu öðru í stjórn-
málastarfsemi sinni, að hann bar
hagsmuni verklýðsstéttarinnar og
allrar alþýðu mjög fyrir brjósti.
Lögin frá 1902 voru því mikill
fengur, þar sem þau fyrirskipuðu,
að verkakaup skyldi greitt í pen-
ingum, og bönnuðu að greiða
jrað með skuldajöfnuði.
Þó að lögin frá 1902 væru þarft
spor í rétta átt, og h-afi oft kom-
ið að góðum notum, hefir það
þó komið í ljós, einkum á síð-
ustu árum, að þau náðu alt of
skamt. Síðan farið var aö reka
útgerð hér á landi í stórum stíl,
hefir það oft við brunnið og þá
sérstaklega við síldarútgerðina á
Norðurlandi, að margir atvinnu-
rekendur hafa dregið að greiða
verkafólkinu kaup sitt til enda
vertíðar, en það hefir stundum
leitt til þess, að atvinnurekendur
hafa þá ekki getað staðið í skil-
um, ef sala afurðanna, einkum
síldarinnar, hefir misheppnast.
Verkafólkið hefir þá orðið- að
krefja þessa atvinnurekendur um
greiðslu og oft þurft að leita að-
stoðar dómstólanna. En réttarfars-
ákvæðum vorum er þannig hátt-
að, að málssóknir reynast oft
bæði dýrar og seinfærar. Hafa
verkamenn þá stundum ekkert
haft upp úr slíkum málarekstri
annað en áhyggjur og aukinn
kostnað. Það var því orðin brýn
nauðsyn á því að tryggja verka-
fólki öruggari kaupgreiðslu og
auðvehlari innheimtuaðferð.
Spor í áttina til þessa eru lögin
frá síöasta þingi um greiðslu
verkakaups. I 1. gr. laga þess-
ara er svo ákveðið, að verka-
fólk, sem vinnur daglaunavinnu
í landi við verksmiöjur, verzlun,
byggingar, ístöku, útgerð, ferm-
ingu og affermingu skipa, skuli
fá verkakaup sitt greitt vikulega,
nema öðru visi sé um samið.
Þetta nær þó ekki til venjulegrar
sveitavinnu, þar sem verkafólkið
fær húsnæði og fæði sem hluta af
verkakaupi. Svipuð ákvæði eru
sett um ákvæðisvinnu í 2. gr.
laganna.
Þetta ákvæði miðar til þess að
tryg&j0 það, að atvinnureken<l-
ur láti ekki kaup verkamanna
sinna sitja á hakanum fyrir öðr-
mu kostnaði við starfrækslu sína,
og á því, ef rétt er á haldið, að
verða til mikilla bóta fyrir verka-
menn. Skyldu verkamenn og gæta
þess vandlega að framfylgja þess-
um fyrirmælum og heimta kaup
sitt útborgað vikulega. Með því
móti ætti það að vera örugt, að
þeir töpuðu ekki miklu af kaupi
sínu.
Þá er mjög merkilegt nýmæli í
3. gr. laganna. Þar er svo ákveðið,
að verkafólki sé heimilt að krefj-
ast þess, að mál út af greiðslu
verkakaups sæti meðferð einka-
lögregiumála. Má þá reka mál í
þeirri þinghá, þar sem verk er
unnið, og er atvinnurekandi eða
umboðsmaður hans. þar réttur
varnaraði-li, þótt ekki eigi þeir
þar heimilisvarnarþing. Að lokunt
er svo fyrir mælt, að réttargjöld
skuli ekki greidd í málum þess-
um.
Eins og fyrr er greint, er með-
ferð mála hér á landi yfirleitt
jrunglamaleg og oft kostnaðarsöm
og seinfær. Sérstaklega er oft
erfitt fyrir verkamenn að sækja
atvinnurekendur i málum út af
kaupgreiðslum, ef atvinnurekand-
inn, eins o-g oft viil verða, á varn-
arþing bæði fjarri þeim stað, sem
atvinnnan var rekin á, og einnig
fjarri heimili verkamannsins. En
úr jr-essu er nú bætt með því á-
kvæði, að málið megi reka í þeirri
þinghá, þar sem verkið var unnið.
En h-itt er þó vafalaust meira
hagræöi verkamönnum, að mál
þessi megi reka að hætti einka-
lögreglumála. En eftir því geta
verkamenn snúið sér beint til
dómarans, sem á lögsögu í þing-
há þeirri, sem verkið var unnið
í, með kröfur sinar, og ber dóm-
aranum þá skylda til að semja
kæru eða stefnu á skuldunaut
eftir þeirri skýrslu, sem honum
er gefin, af kröfueiganda. Mál
þessi þarf ekki að leggja fyrir
sáttanefnd, en dómari leitar sjálf-
ur sá.tta. Einnig ber rlómara að
yfirheyra bæði aðila og vitni og
að öðru leyti afla allra fáanlegra
upplýsinga af sjálfsdáðum um
málavöxtu eftir því, sem efni
verða til og þörf virðist á eftir
öllum atvikum, sem koma fram
í meöferð málsins. Þetta er mjög
ólíkt meðferð venjulegra einka-
mála, því aö þar þurfa aðiljar
sjálfir að útvega öll sönnunar-
gögn og upplýsa rnálin, og engin
heimild til þess að kalla aðilja
sjáifa íyrir rétt til þess að gefa'
upplýsingar og greiða úr spurn-
ingum. Aðferð einkalögreglumála
ætti því einnig að veita meiri
tryggingu fyrir réttlátum máls-
úrslitum, um leið og málin ganga
greiðlegar. Þessi meðferð kaup-
tkröfumálanna ætti því, sérstak-
dega í höndum góðra dómara, að
leiða til þess, að réttlátari mála-
lok fáist, og að málsmeðferðin
verði einfaldari, greiðari og ó-
dýrari. Væri ekki ósennilegt, að
þetta gæti orðið upphaf og fyrir-
boði nýrrar stefnu í íslenzkri rétt-
arfarslöggjöf, en þar væri sannar-
lega full þörf mikilla umskifta
og breytinga. Einn af mentuðustu
og fróðustu lagamönnum lands-
ins, próf. Einar Arnórsson, hefir
einnig í ritgerð í ,,Tímariti lög-
fræðinga og hagfræðinga1' (II. ár,