Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 15.08.1928, Qupperneq 3

VIKUOTGAFA ALJÞVÐUBLAÐSINS
dag heldur en á 16 stunda vinnu-
tíma. Flestir hallast að pvi, að
eftirtekjur séu engu minni eftir
16 stunda vinnudag en 18—20
stunda. En sem sagt, þetta er
ekki aðalatriðið.
Þoia sjómenn að vinna dag eft-
ir dag óslitið erfiða vinnu meira
en 16 stundir á sólarhring hverj-
um og að búa jafnframt við vos-
búð og kulda, án j>ess að hœtt
sé við, að þeir bíði við það tjón
á heilsu sinni? ,
Þetta er aðalatriði málsins.
Um það segir miðstjórnin ekki
eitt orð, finst það sjáanlega ekki
þess vert. Og þeim háu herrum
dettur auðsjáanlega ekki heldur
í hug, að „bændumir", sem ekki
vinna á togurunum, séu að hugsa
um annað eins smáræði pg það,
þótt tugir eða hundruð sjómanna
verði heilsulausir og útslitndrfyrir
aldur framaferfiði og svefnleysi.
Auðvitað stendur „bændunum"
nákvæmlega á sama um kjör sjó-
mannanna, hugsar miðstjómin,
þeim liður engu ver, þótt sjó-
mennirnir missi heifsima.
Margur hyggur mann af sér.
En það er annað, sem mið-
stjórnin helduraðbændum sé ekki
sama um; „fyrr eða síðar ;má
búast við, að keimKkar kröfur
(þ. e. kröfur um 8 stunda hvíld
i sólarhring) komi fram um
sveitavinnu," segir hún.
Þetta sýnir tvent.
í fyrsta lagi hina ógurlegu van-
þekkingu miðstjómarinnar á hög-
um og háttum bænda. Hún held-
ur auðsjáanlega, a'ð verkafólk
bænda fái nú ekki 8 stunda hvdd
á sólarhring, heldur verði það nú
að vinna meira en , 16 stundir á
dag. EUa væri ástæðulaust fyrir
bændur að óttast „keimlíkar kröf-
ur.“
Hvergi hér á landi tíðkast nú
við sveitavinnu nálægt því 16
stunda vinnudagur, hvað þá
meira. íslenzkir. bændur vita yf-
irleitt of vel, hvað J>að er. að
vinna stritvinnu dag eftir dag, til
þess, að þeim detti í hug að
bjóða verkafólki sínu slikt. Þeir
vita líka, reynsla þeirra sjálfra
hefir kent þeim það, að það bein-
linis borgar sig að iáta verka-
fólkið fá næga hvíld. Ástæðan
til þess, að bændur hafa lært
þennan sannleik, sem útgerðar-
mönnum hefir gengið svo illa að
læra, er sú, að ,þeir hafa til þessa
búið \(ið svipuð kjör og unnið
sömu störf og verkafólk þeirra.
Það haía útgerðarmenn fæstir gert.
Með því að gefa í skyn, að ís-
lenzkir bændur láti verkafólk sitt
strita meira en 16 stundi1 á dag,
hefir miðstjórnin sett þá á bekk
með bændastéttum h'nna siðlaus-
ustu og ómentuðustu þjóða.
1 öðru lag' sýnir þessi setning
álit miðstjórnarinnar á hugarfari
j bænda og vitsmunaþroska.
I Hún álítur, að bændur séu svo
heimskir, að þeir haldi, að það
borgi sig betur peningatega, að
láta t. d. kaupamenn og kaupa-
konur vinna 18 tima á dag heldur
en 16 tima eða m'tnna. Og hún
slær því' föstu, að ,úr því að
bændur haldi þetta, þá \i)ljóti þeir
auðvitað að vera á móti því, að
vinnutíminn sé styttur niður í 16
tima á dag. Þótt kaupafólkið
missi heilsuna af svefnleysi og
erfiði, bændumir kæra sig koll-
ótta, ef þeir bara halda sig græða
á því, hugsar miðstjórn íhalds-
flokksins.
Þetta er álit Jóns Þoriákssonar,
Magnúsar Guðmimdssonar, M*gn-
úsar Jónssonar, ólafs Thors og
Jóns Ólafssonar á íslenzkri
bændastéít, aö því er bezt verður
séð af bréfi þeirra.
Þeir ætluðust ekki til þess, að
þetta álit þeirra kæmist á prent.
finnur maður — hvort sem mað-
ur er jafnaðarmaður eða ekki —,
að málstaðurinn, sem þau berj-
ast fyrir, hefir eitthvað stórfelt
til sins ágætis.
Blaðasýningin i Köln, sem stað-
ið hefir yfir i alt sumar, gefur
hugmynd um framfarir og vöxt
alþýðublaðanna og alþýðusamtak-
anna.
Það er ekki nema hálf öld síðan
að fyrsta jafnaðarmannablaðið
hóf göngu sína. — Þessi hálfa
öld hefir verið rík af stórfeld-
um viðburðum, og viðburðimir
hafa fleygt alþýðusamtökunum
fram og aukið blaðakost jafnað-
armanna. Auðvaldið hefir auðvit-
að aukið blaðakost sinn mjög. En
það er nú eins og íarið sé að
draga úr þvi valdi, er þau hafa
haft yfir fólkinu, kaupendafjöldi
auðvaldsblaðanna stendur ýmist í
stað eða minkar, en blaðakostur
jafnaðarmanna eykst og kaup-
endafjöldinn vex.
Blaðasýningin í Köln sannar
Þetta. Alþýðuflokkar hinna ýmsu
landa eiga i sýningarhöllinni sina
sérstöku sýningarstaði. Þar eru
öll alþýðublöð sýnd, og vöxtur
þeirra sýndur ýmist með teikn-
ingum, lærdómsrikum málverkum
eða kvikmyndum.
Sýning verklýðsblaðanna hefir
dregið að sér mesta athygli. Sér-
staklega hefir sýning dönsku
jafnaðarmannanna vakið bæði
undrun og aðdáun, en að þeirri
sýningu verður vikið síðar.
Á eftirfarandi skýrslu, sem er
miðuð við árið 1925, er hægt að
sjá vöxt alþýðublaðanna og við-
gang í hinum ýmsu löndum.
Af 70 milljónum manna, er
byggja Þýzkaland, kusu 12 millj-
ónir kjósenda frambjóðendur al-
þýðunnar, jafnaðarmenn og kom-
munista. Maður skyldi því ætla
að blaðaktostur þýzka verkalýðs-
ins væTÍ stór og kaupendafjöld-
inn mikill, en svo eT þó ekki
— þó að hann sé mikill í sam-
anburði við kaupendafjölda auð-
valdsblaðanna, eru alþýðumenn
ekki ánægðir með kaupendafjöld-
Gullhamrarnir til íslenzkra bænda
vofu faJdir í „einkabréfi", sem
þeir sendu nokkrum „trúnaðar-
manna“ sinna.
Og fyrir „trúnaðarmanninum“
var það brýnt, að þetta væri
„trúpaðarmái",' sem hann yrði að
fara leynt með.
Var það og mjög að vonum.
Islenzkir bændur kunna slíkum
gullhömrum iJIa.
• r i»
II
Dómsmálaráðherra hefir ák\eð-
ið að láta rannsaka tildrögin til
þess að Menja sökk. Hefir Hali-
dóri Júlíussyni sýslumanni ver-
ið falið að framkvæma rantisökn-
infl. Með Goðafossi á sunnudaginn
kom vélstjórinn, sem var á Menju,
Jón Hjálmarsson. Var hann og
einn af kyndurunum fyrir rétti í
gær. Stóð yfirheyrslam liðlega 8
stundir. Að henni lokinmi var vél-
stjórinn settur í gæsluvarðhald.
Menja sökk, eins og menn
muna, í blíðviðri og sléttum sjó
norður á Hala. Ákafur leki kom
skyndiiega að skipinu, svo ákaf-
ur, að ekki varð við ráðið. Hefir
við þetta slegið megnum óhug
á alla þá, sem ekki láta sér á
sama standa um líf og öryggi
sjómanmanma. Menn spyrja: Var
skipið svona ónýtt, þrátt fyrir ný-
afstaðna skoðun? Er engim trygg-
ing í skoðun eftirlitsmanmsins ?
Eða var skipið traust? Og hvers
vegna sökk það þá?
Svona spyrja memn,
Vonamdi gefur ranmsóknin full-
nægjamdi svör við þessu.
amn þar sem kjósendur flokkanna
eru svona margir. Þýzkir jafnað-
armenm eiga 191 dagblað, og upp-
lag þeirra er samtals 1 250 000 og
verður það að teljast tiltölulega
litill kaupendafjöldi. Flokkurinn
gefur þar að auki út 15 timarit,
þar á meðal tvö alþjóðleg, ann-
að um jafnaðarstefnu og stjórn-
ntál yfirleitt, „Die Gesellschaft",
og hitt, „Die Bucherwarte", um
þjóðlegan og alþýðlegan skáld-
skap og listir. Auk þessa gefa
konur, er fylgja flokknum, út
sérstakt tímarit, „Frauenwelt".
Kommunistar géfa út 40 dagblöð
og 5 tímarit, en kaupendafjöldi
þeirra er tiltölulega miklu minni
en hinna alþýðublaðanna.
Þjóðverjarnir segja, að hin lága
Uaupenclatala stafi af því, að þýzk
álþýða eigi nú við mjög bág kjör
að búa. Þar að auki segja þeir,
að hið mikla ósamkomulag, er
verið hefir innan alþýðuflokk-
anna, hafi gert marga kærulausa
fyrir samtökunum. — 'En þetta
er nú að breytast, eftir þeim
3
T ---------------
Breyting til batnaðar.
Ur bréfi til ritstjóra Alþýðu-
blaðsins, frá tslendingi bú-
settnm erlendis.
„. • - Þú minnist þess ef til vill,
að sumarið 1926 kom ég heim
snögga ferð. Kom með einu af
skipum Sameinaða gufuskipafé-
lagsins, og voru þá liðin all-mörg
ár frá þvi ég síðast hafði dvalið
á Islandi. Bjóst ég þess vegna við,
að miklar breytingar væru á orðn-
ar í ýmsum efnum; og þó ég
eigi hafi verið algerður bindindis-
maður, hefir mér verið það tölu-
vert áhugamál, að framkvæmd
bannlaganna færi sæmilega úr
hendi eftir því sem hægt er að
heimta, eins illa og í pottinn er
búið. Og að því leyti er þörf
mikilla bóta frá árunum 1918
—19, er ég síðast þekti til af eig-
in sjón; með nokkrum sanni mátti
segja, að ástandið færi' þá aftur
versnandi.
Ég hafði gert mér í hugarlund,
að eftir að við værum komnir til
Islands, myndi veiting sterkra
drykkja á skipinu verða minkuð
að mun og farið leynt með, að
minsta kosti meðan skipið ságldi
innan við landhelgislinuna. En
raunin varð öll önnur. ByrjaÖi í
Færeyjum, er nokkrir landar
komu þar um borð, og var eigin-
lega ekkert við það að athijga,
eins og margir menn nú einu
sinni eru gerðir. En í Vestmanna-
eyjum versnaði stórum, og sætti
ég mig þó við það, og hélt að
breyting myndi á verða í Reykja-
eík. Stóð þar við í nokkra daga,
en hélt svo áfram með skipinu,
er það lagði á stað vestur og
norður um land. Við vorum
varla komnir út úr hafnarmynn-
inu er sezt var að miðdegisverði,
skýrslum, sem nýjastar eru, hafa
þýzku verklýðsfélögin gefið út ár-
ið 1927 (auk þeirra blaða, sem
pólitíski flokkurinn gefur út) 42
verklýðsrit, og upplag þeirra hef-
ir verið samtals 221 milljón ein-
tök.
Þýzkir syndikalistar eiga 1 dag-
blað og tvö tímarit, og anarkistar
eiga einnig sitt málgagn.
I Austurríki eru um 6V2 milljón
ibúar nú. Og þar af er tíundi
hver maður í jafnaðarmanna-
flokknum, og í verklýðsfélögun-
um eru um 800,000 verkamanna
og kvenna. I þessu landi er verka-
lýðurinn orftinn mikið vald, og
j-aeður miklu. Alþýðublöðin hafa
og mikil áhrif, en þó eiga jafn-
aðarmennirnir ekki nema 6 dag-
blöð, 15 vikublöð og 10 tímarit.
Þar að auki gefa verklýðsfélögin
út um 50 blöð, sem ýmist koma út
vikulega, hálfsmánaðarlega eða
mánaðarlega.
Fyrir stríð gáfu austurrískir
jafnaðarmenn út ekki færri en 40
dagblöð, 100 vikublöð, 100 tímarit