Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 27.04.1930, Qupperneq 5

VIKUÚTGÁFA ALÞÝÐUFLOKKSINS
Sfldareínkasalai
og skammirnar nm Ásgeir og Lindal.
Varlá getur hjá því farið, að
ýmsum kunnugum mönnum renni
til rifja árásir íhaldsblaðanna og
sumra íhaldsþingmanna á þá Ás-
geir Pétursson og Bjöm Lindal,
sem nú skipa sæti í útflutnings-
nefnd Síldareinkasölu Islandr
fyrir hönd íhaldsins. Þessi mál-
gögn íhaldsins geta þó tæplega
verið svo skini skroppin, að þau
geri sér ekki grein fyrir því, að
jafn-miklir athafnamenn og þeir
Ásgeir og Bjöm hafa verið á
síðustu áratugum i síldarútvegin-
um, muni leggja ýmislegt það til
málannaiútflutningsnefnd Einka-
sölunnar, sem tillit sé tekið til.
Skammir íhaldsmanna um Einka-
söluna em því um leið skammir
um Ásgeir og Líndal.
Það er nú kunnugt orðið, að
t. d. reglugerð um flokkun sild-
arinnar var samln af Bimi Lin-
dal og Ásgeir Pétursson hafði
ekkert út á það að setja þó í
þessari reglugerð væri ákveðið,
að ekki skyldi sú síld talin fyrsta
flokks síld að stærð, sem var
undir 270 st. í 90 kg. tunnu, þó
reynslan sannaði það afdráttar-
laust, að svo stór síld veiðist
ekki nema í einstaka tilfelli.
Þekking þessara tveggja reyndu
manna i, sildarútveginum náði
ekki lengra en það, að hvorugur
vissi hvað sú síld var stór, sem
þeir höfðu haft til sölu annar
um 20 ára, en hinn um 30 ára
skeið. Fyrsta verk Utflutnings-
nefnda árið 1929 var að samræma
reglugerð um flokkun síldarinn-
ar við stærð síldarinnar eins og
hún hafði reynst árið áður.
Hefði það ekki verið gert, hefði
öll sú síld, sem veiddist sumarið
1929, verið fyrir fram dæmd ann-
ars flokks vara með ákvæði, sem
Björn Lindal af þekkingarleysi
hafði sett inn í reglugerð um
flokkuu síldarinnar.
Þá hefir íhaldsmálgögnunum
orðið skrafdrjúgt um vöntun á
tunnum hjá Einkasölunni síðast
liðið ár. Ekki er kunnugt um, að
þeir Björn Lindal eða Ásgeir Pét-
ursson hafi verið öðrum fram-
sýnni um útvegun á tunnum' í
tæka tíð, eða að þeir aðvöruðu
framkvæmdarstjóra Einkasölunn-
ar um það, að allri söltun á sild
yrði að vera lokið fyrir fyrsta
september, því eftir þann tíma
myndi engin síld veiðast. Svo
fjarri er, að þessir menn reyndust
öðrum spakari í þessum efnum,
að báðir sýndu þeir í breytni
sinni, að hvarf síldarinnai' frá
Norðurlandi í ágústlokin í fyrra
kom engu síður flatt upp á þá en
aðra menn. Báðir þessir menn
ráða yfÍT allstórum frystihúsum,
sem átti að fylla af síld áður
en veiði brigðist. Eftir kröfu 1-
haldsmálgagnanna hefðu þessir
menn átt að vera búnir að fylla
íshúsin áður en veiðin brást. Slíkt
var sönnu nær en að moka síld-
inni í sjóinn eins og málgögn
segja að gert hafi verið. En langt
er frá, að þessir menn hefðu fyr-
irhyggju til slíks. Annar þeirra
1 fékk að eins tíunda hlutann af
því, sem hann ætlaði sér að taka
í íshús sitt, en hinn sýndi nokkru
meiri fyrirhyggju og var þvi
kominn lengra með að ná þvi af
síld, sem hann vildi fá í sitt
ishús. Ekki er svo að skilja, að
þeir Ásgeir og Líndal væru einu
mennirnir, sem flöskuðu á því að
taka ekki síldina inn í ishúsin
meðan hún gekk upp í lands-
steina. Þetta var algeng yfirsjón.
T. d. ætlaði ráðinn og roskinn út-
gerðarmaður að frysta handa sér
200 tn. af síld, en gætti þess ekki
i tíma og varð því af síldinni.
Eitt frystihús vantaði 1500 tn. af
þeirri síld, sem það vildi fá til
frystingar, þó tilfinnanlegust væri
vöntun síldarinnar hjá Líndal,
sem mun hafa ætlað sér að taka
5 þúsund tunnum meira til fryst-
ingar en raun varð á.
Nokkur sænsk firmu höfðu gert
samning við Einkasöluna um
kryddsíld. Lögðu sum þeirra til
tunnur og krydd og höfðú um-
boðsmenn, sem segja áttu til um
hvenær síldina ætti að krydda.
1 veiðilokin stóðu þessir umboðs-
menn Svíanna uppi með meira og
minna af tómum tunnum, af þvi
þeim þótti ekki síldin nægilega
góð til kryddunar framan af
sumrinu. Þó Sviar séu kunnugri
síldargöngum hér við land en
Islendingar sjálfir, þá kom þeim
jafnt á óvart eins og öðrum, að
veiði síldarinnar brigðist jafn
snemma og raun varð á í fyrra.
Skraf íhaldsmálgagnanna um að
EinkasalaJi' hafi orðið að greiða
Svíum miklar skaðabætur fyrir
vanefnda samninga er meiri og
minni hugarburður, eins og geta
má nærri, þegar þeir réðu því
sjálfir flestir þeirra, hvenær sild-
in var tekin til kryddunar, og
næg síld hafði verið boðin fram,
en þeir vildu bíða seinni tíma.
Þegar þess er gætt, að meir en
helmingur þeirrar . síldar, sem
söltuð var 1928, var veidd eftir
ágústlok, þarf engan að undra,
þó bæði Svíar og aðrir gerðu
ráð fyrir því, að veiði myndi
haldast fram eftir haustinu 1929
eins og venja var til. Einnig haföi
sú síld, sem veiddist eftir septem-
berbyrjun 1928 reynst bæði feit-
ari og vænni en fyrri hluta veiði-
tímans. Ástæða var þyí til að fara
gætilega í að salta þá síld, sem
veiddis.t fyiri hluta venjulegs
veiðitíma- Enda reyndist síl-din
1929 bæði smá og misjöfn o?
ekki laus við grænátu, svo óhætt
er að fullyrða, að hún hefði ekki
selst fyrir sæmilegt verð nema af
því að lítið veiddist af henni til
söltunar. Kunnugir menn síldar-
markaði álita, að í hæsta lagi
hefði mátt salta 20 þúsund tn.
meira af þeirri síld, sem veidd-
ist i fyrra, ef hætta hefði ekki
átt að verða á því, að síldarverð-
ið lækkaði mikið, eða síldin jafn-
vel gengi ekki út vegna þess,
hvað hún var slæm vara.
I ummælum, sem höfð eru eft-
ir Jóh. Jósefssyni í eldhússdags-
umræðum og birt eru í Morgun-
blaðinu 29. marz s. 1., telur þessi
þingmaður, að ekki hafi verið
kryddað nema 17 þús. tunnur
síldar s. 1. ár af Einkasölunni.
Eins og nærri má geta er þetta
ekkert annað en þvættingur hjá
þessum þingmanni, ef rétt er eft-
ir honum haft. Hann getur ekkert
um það vitað, hvað Einkasalan
hefir kryddað mikið siðast liðið
ár, því engar skýrslur eru komn-
ar út um það enn. Og hið sama
er að segja um ummæli hans um
kryddun Norðmanna, sem hann
segir hafa verið 40 þús. tunnur.
Krydduð, sykursöltuð og hreins-
uð síld, sem ætið er talin einu
nafni kryddsíld, mun hafa verið
upp undir 30 þús. tunnur hjá
Einkasölunni síðast liðið ár. Það
sem Norðmenn hafa selt til Svi-
þjóðar síðast Iiðið ár, af þannig
verkaðri síld, mun hafa verið um
20 þús. tunnur. Er það ekki að
undra þó kryddverkun Einkasöl-
unnar yrði minni í fyrra en árið
á undan, fyrst söltun síldarinnar
yfirleitt varð mikið minni en árið
1928. Enda er bent á hér að fram-
an, hver ástæðan var fyrir þvi,
að svo lítið var kryddað. Svíarn-
ir, sem kryddsíldina keyptu, biðu
eftir því, að síldin yrði betri en
hún var framan af sumrinu og
mistu svo sildarinnar þegar veið-
in brást. Þó Jóh. úr Eyjum
skammi Svía fyrir þeirra yfir-
sjónir í síldarmálum, munu þeir
telja sig vaxna upp úr þvi að
leggja eyrun við slíku.
Það er ekki ósjaldan, aö mál-
gögn íhaldsins g.ripi til þess ó-
yndisúrræðis að líkja saman á-
standinu eins og það var áður
en Einkasalan tók til starfa, og
eins og það er nú. Bjöm Líndal
hefir að sönnu í „Morgunblaðinu“
i fyrra vetur gefið þeim, sem
minna vissu en hann um hörm-
ungarástand síldarútvegsins, lýs-
ingu af því fram að 1928, að
Einkasalan var stofnuð. En þessi
málgögn íhaldsins hafa ekki einu
sinni vit á því að taka til greina
umsögn sér vitrari manna úr
þeirra eigin hópi, og því er ekki
annars að vænta, en að það sem
þau segja um síldarútveginn, sé
tómt rugl, bygt á hinni mestu fá-
fræði, enda leynir það sér ekki,
að jafnvel þingmenn ihaldsflokks-
ins geta ekki farið með auðveld-
ar og óbrotnar tölur, sem snerÞ
- 5
síldarútveg landsmanna án þess
að verða að athlægi. Ljósasta
sönnunin fyrir þessu er saman-
burður Jóh. Jósefssonar á árinu
1927 og 1928, þegar hann i þing-
ræðu er að færa sönnur á það,
að Einkasalan hafi valdið síldar-
útveginum skaða. Hann sigir, að
fyrir síldina 1927 hafi fengist alls
5V2 milljón króna, en það fékst
líka fyrir sildina 1928 51/2 milljón
kr., og það þó að út væri flutt
55 þúsund tunnum minna af síld
1928 heldur en 1927. Gróði sild-
areigenda fyrsta ár Síldareinka-
} sölunnar er því sá, að þeir spara
sér algerlega útflutning á 55 þús-
und tunnum síldar og fá þó jafn-
mikið verð fyrir síldina í heild
eins og árið áður. Þessi hagnaður
nemur rúmlega einni milljón og
200 púsundum kr. reiknað méð
meðalverði á sildartunnu árið
1927.
Það litur út fyrir að fallið hafi
úr hjá „Morgunblaöinu" að skýra
frá ummælum Jóh. Jósefssonar
um Austfjarðasíldina, sem leiddu
það af sér, að bent var á skemdu
síldina hjá Líndal síðast liðið
sxunar.
Bent hefir verið á það hér að
framan:
1. ) Að þekking Björns Líndals
á stærð sildarinnar er ekki medri
en það, að hann er valdur að á-
kvæði í reglugerð um flokkun
síldarinnar, sem veldur því að
næstum öll síldin, sem veiðist
við Norðurland, er fyrir fram
dæmd annars flokks vara og að
Ásgeir Pétursson er þessu sam-
þykkur.
2. ) Að þeir Ásgeir og Líndal
aðvara ekki framkvæmdarstjóra
Einkasölunnar um, að sildin geti
brugðist í lok ágústmánaðar og
því þurfi að hraða innflutningi á
tunnum meir en venja sé til.
3. ) Að Líndal og Ásgeir standa
uppi með frystihús sín hálftóm
og næstum altóm þegar sildveiði
þrýtur, svo sýnilegt er, að þeir
sjá ekki betur en aðrir fyrir
veiðibrestinn.
4. ) Að Birni Líndal mistekst svo
herfilega að verka síld að skaði
Einkasölunnar af því nemur 25
þús. kr.
Þó á þetta hafi verið bent eru
ummæli þau, sem Morgunblaðið
hefir eftir Jóh. Jósefssyni: „Að
valið á mönnum í framkvæmda-
stjórn Einkasölunnar hafi verið
gengið á snið við alla sérþekk-
ingu,“ algerlega ómakleg. Það er
viðurkent af öllum, sem til
þekkja, að Ásgeir og Líndal eru
langfærustu mennimir, sem í-
haldið hefir á að skipa í stjóm
Síldareinkasölunnar vegna sér-
þekkingar þeirra á síldarútvegin-
um.
E. F.