Víðir - 29.12.1934, Blaðsíða 1

VI. árg.
40. tbl.
Vestuiaimaeyjuui, 29. desember 1984
Jólin.
Það var á þriðja í jólum, að
tveir ungir vinir gengu sér til
hressingar upp í brekkuna ofan
við bæinn. Þar tyltu þeir sér
niður og röbbuðu saman.
Kvað þeir hétu kemur ek'ki
máli við, en við getum kallað þá
Á. og B.
Alt í einu segir sá fyr nefndi:
Nú eru aðal jóladagarnir iiðnir.
Hvaða minningar áttu nu helstar
frá þeim ?“ „E’ær sömu og áður“,
svarar B., jólin hafa altaf verið og
verða vonandi merkasti og bjart-
asti áfangastaðurinn í lífi mínu.
Hugsaðu þér t. d. öll þau undur
af gleði og hlýju, sem Þá geislar
og líður frá manni til manns.
Og sér^taklega minnist ég henn-
ar mömmu, á jólunum, fyr og síð-
ar, þessarar margþreyttu möður,
sem frá morgni til kvölds erfiðar
meira en nokkur annar til þess
að prýða fátæklega húsið sitt, sér-
staklega fyrir jölín. Og þegar
loks að það var búið, þá brosti
enginn hjartaniegar en hún, sem
þó var allra þreyttust.
Þó að mamman sé oftast allra
manna best, þá er það auðvitað
jólahátiðin, sem mestu veldur um
þessa fórnfýsi og gleði, sérstaklega
þessa daga. Máttur jölanna er svo
mikill, að þó að guðnýðingar, hvort
sem þeir eiu nefndir kommunistar
eða annað, geri gys að jólabarninu
og móður þess, og að því er sýn-
ist, láti aðrar mæður gjalda fórn-
fýsinnar til þess að gera minning-
una um þau sem dýrðlegasta, þá
fá þeir engu um þokað.
Árþúsundir líða og enn eru jöl-
in fagnaðarhátíð mannanna. —
Enn bjóða þeir hver öðrum: Gleði-
leg jól.
íslenskir
Þjóðhættir.
Nýlega er komin út bók með
þessu heiti, og er að mestu
eftir sr. Jónas heitinn Jónasson,
gefin út eftir handriti, sem hann
hafði ekki lokið við. Rit þetta
er mikið og geymir mikinn
fróðleik og margvislegan, um
siðu og þjóðháttu hér á landi
um 2—3 8Íðustu aldirnar. En
ekki er sá fróðleikur vatn á
mylnu þeirra, sem sí og æ
stagast á því, að alt hafi veiið
betra áður fyr. Myndin af
þjóðlifinu verður heldur ömur-
leg, eftir bókinna að dæma.
Hér verður ekki gerð nein
tilraun til að gagnrýna bókina,
til þess eru engin tök, en geta
má þó þess, að tvö atriði þarf
að taka hér til athugunar sór-
staklega.
Fyrst er það, að ritið nær
ekki yfir þanu kafla, er að
fl8kiveiðum lýtur, eða lífi manna
við sjávarsíðuna yfirleitt, nema
að litlu leyti, og það ekki alt
til vegsemdar. Höf. entist ekki
aldur til að skrifa þann kafla.
Verður einhver annar að gera
það. Það er því eun tími til
að koma að réttum upplýsing-
um um tílhögun fiskiveiða hér
á fyrri tímurn og öðru því, sem
að þeim lýtur. Mér er ekki
kunnugt að það verk hafi ver-
ið unnið til hlítar, en mörgu
má enn bjarga, sem elstu menn
muna. Þeim fækkar óðum og
förlast minni, sera muna nokk-
uð að ráði meir en hálfa öld
aftur í timann. Það er ilt ef
þeir fara með mikið af nytsöm-
um fróðleik með sér í gröfina,
því að það verður ekki bætt á
neitt hátt.
Vera má að margt hafi verið
skrifað upp gömlum mönnum,
eða .þeir skrifað sjálfir, en hætt
er við að enn leynist eitthvað
eftir í hugum þeirra, er ekki
hafi þótt vert að halda til haga
en svo fer einmitt oft um hið
fágætasta. Það er lengi von á
einum ef vandlega skal tína
aaman alt er til fróðleiks má
telja um fiskiveiðarnar eins og
þær voru stundaðar hér á landi
um langan aldur.
Hitt atriðið er um fuglaveið-
arnar. Frá þeim er nokkuð
sagt í bókinni, en fæst af því
á við það sein hér tíðkast, sem
betur fer. Um það efni hofir
eitthvað verið skrit'að hér, en
ekki hefir það komist í bókina.
Þarf að skrifa greinilega um
veiðarnar i einu íagi og kotna
því á framfæri á réttan bátt,
þar sem fræðimenn hafa greið-
an aðgang að því. Þess má
geta veiðimönnum hér til sæmd-
ar að þeir hafa ekki unað við
hinar ómannúðlegu veiðiaðferð-
ir, sem lengi hafa haldist við
annarsstaðar.
Bæði þessi atriði minna mann
á það, að þörf er á að rifjað
verði úpp, það sera til næst
um menningu og lifnaðarháttu
Eyjabúa, síðustu 2 — 3 aldirnar
en þó einkum frá 19. öld. Margt
er til skrifað um þau efni, en
mun flest vera á við og dreif,
og þarf að koma því öllu á
tryggan stað.
Eftirtektarvert er það að
næ8tum ekkert er til héðan af
þjóðsögum eða kveðskap, sem
lifað hafði frá síðastl. öld. Það
er þó ekki fyrir það að þjóð-
trúna hafi vantað, heldur er
hitt, að annaðhvort hefir ekki
verið safnað, eða að menn hafa
safnað þessu handa sjálfum sér
en ekki almenningi til gagns
né ánægju. Það er háttur sumra
manna að lúra svo fast og
lengi á svona smásöfnum, að
þau verða engum að notum.
þau finnast oft hálfólæsileg að
þeim látuum og er þá stundum
glatað af gáleysi þeirra, sem
ekki kunna að meta þau.
Það væri gott verkefni fyrir
námfúsa unga menn og konur
að safna saman, þvi sem enn
kann að leynast hér manna á
milli af gömlum fróðleik og
færa í letur. Frásagnarlistin ís-
lenska er svo frábær íþrótt, að
hana ber að iðka og æfa. Eldra
fólk, sem loðir á gömlum fróð-
leik, vinnur þarft verk með því
að koma honum á framfæri og
hvetja ungt fólk til að meta
gömul verðmæti, hvort sem eru
sögur, Ijóð eða annað er til
upplýsingar má telja. Þar fyr-
ir er ekki nauðsynlegt að ryðja
öllu á prent jafnóðum, eins og
sumra er siðuu.
Lengi var það siður að sum-
ir menn söfuuðu ljóðabrófum,
sveitabrögum, smásögum og
draumum eða skrifuðu hjá sór
atburði þó smáir væru, jafn-
óðum og þeir gerðust. Margt
er að finna í dagbókum gam-
alla manna, sem getur haft
talsverða þýðingu þó að smá-
vægilegt virðist í bili. Það
kemur sér vel að fá fregnir í
útvarpinu af öllu sem við ber.
En hve margir muna þær — er
frá líður ?
Daglegir viðburðir og minn-
isbækur, eru annað enfróðleik-
ur um siðu, háttu og trú manna
á liðnum tímum, en þessu þarf
að bjarga meðan gamla fólkið
er enn á lífi og heldur fullu
minni. Það er orðið svo fátt
eftir af fólki, sem man gamla
tímann eins og hann var, að
þetta má ekki dragast.
Fúslega vildi ég hjálpa til
við slíka söfnun og veit ég að
fleiri vildu gera, Gamla þjóð-
þjóðtrúin er nú alveg að hverfa
úr sögunni, og með henni hverfa
allar gömlu rökkursögurnar og
ljóðin, sem oft voru listaverk,
og trausatari grundvöllur nndir
góðri íslensku en margar mál-
fræðibækur.
Páll Bjarnason.
Nolar.
Aljþiugl
var slitið þann 22. þ. m. Sjálf-
sagt hefði það ekki skaðað þjöðar-
heúdina neitfc, þó að skemur hefði
það staðið, því það er mál hinna
vitiustu manna, bæðl utan þings
og innan, að hið nýafstaðna Al-
þingi sé hið heimskastá þing, sem
enn hefir haldið verið á voru
landi.
Hin merkustu mál, sem þingið
hafði til meðfirðar, voru fvum-
vörpin til viðreisnar Sjávarútvegin-
. um. En af því frumvö»p þau vorö
flutt of Sjálfstæðismönnum og þeir
börðust fyrir þeim af alefli, þótti
„rauðflekkum" sjálfsagt að eyði-
leggja þau. Það verður að minsta
kosti að lita svo á, því varla er
hægt að álita að allir þingmenn
meiri hlutans séu svo heimskir að
þeir ekki sjái að fljó’t st.yttist að
strandstað þjóðarsnekkjunnar, ef
haldin verður afram sama skakka
stefnan og haldin hefir verið hin
siðari árin, og nú var gerð enn
vitlausari.
Mega jafnaðarmenn þingsins
skammast sín, þvi vitanlega lifa
þeir flestir á sjávai útveginum, þó
að þeir hvorki nenni að draga
fisk úr sjó eða gera hann að
verslunai vöru, — séu einskonar
sníkjudýr á likama útvegsins,
snýKjudýr sem ekkert hugsa um
velferð kjósertda sinna, heldur að-
eins eiginhagsmuni.
Einkcnni þingsins.
Þegar Alþingi var slitið sl. laug-
\