Víðir - 29.12.1934, Blaðsíða 1

VI. árg.
Vestmanuaeyjuin, 29. deseniber 1934
40. tW,
Jólin.
Það var á þriðja í jólum, að
tveir ungir vinir gengu sér til
hressingar upp í brekkuna ofan
við bæinn. Þar tyltu þeir sér
niður Qg röbbuðu saman.
Kvað þeir hétu kemur ekM
máli við, en við getum kallað þa
Á. og B.
Alt í einu segir sá fyr nefndi:
Nú eru aðal jóladagarnir liðnir.
Hvaða.minningar áttu nú helstar
frá þeim ?" „Þær sðmu og áður",
svarar B., jólin hafa altaf verið og
verða vonandi merkasti og bjart-
asti áfangastaðurinn í lífl rrínu.
Hugsaðu þér t. d. öll þau undur
af gleði og hlýju, sem Þá geialar
og líður frá manni til manns.
Og sór=taklega minnist ég henn-
ar mömmu, á jólunum, fyr og síð-
ar, þessarar margþreyttu möður,
sem frá morgni til kvölds erflðar
meira en nokkur annar til þess
að piýða fátæklega húsið sitt, sér-
staklega fyrir jölin. Og þegar
loks að það var búið, þá þrosti
enginn hjartanlegar en hun, sem
þó var allra þreyttust.
Pó að mamman sé oftast allra
manna best, þá er það auðvitað
jólahátiðin, sem mestu veldur um
þessa fórnfýsi og gleði, sérstaklega
þessa daga. Máttur jölanna er svo
mikill, að þó að guðnýðingar, hvort
sem þeir éru nefndir kommunistar
eða annað, geri gys að jólabarninu
og móður þess, og að þvj er sýn-
ist, láti aðrar mæður gjalda fórn-
fýsinnar til þess að gera minning-
una um þau sem dýiðlegasta, þá
fá þeir engu um þokað.
Árþúsundir líða og enn eru jöl-
in fagnaðarhátíð œannanna. —
Enn bjóða þeir hver öÖrum: Gleði-
leg jól.
íslenskir
Þjóðhættir.
Nýlega er komin út bók með
þessu heiti, og er að mestu
eftir sr. Jónas heitinn Jónasson,
gefin út eftir handriti, sem hann
hafði ekki lokið við. Rit þetta
er mikið og geymir mikinn
fróðleik og margvíslegan, um
siðu og þjóðháttu hér á landi
um 2—3 aíðustu aldirnar. En
ekki er sá fróðleikur vatn á
mylnu þeirra, sem sí og æ
stagast á þvi, að alt hafi verið
betra áður fyr. Myndin af
þjóðlifinu verður heldur ömur-
leg, eftir bókinna að dæma.
Hér verður ekki gerð nein
tilraun til að gagnrýna bókina,
til þeas eru engin tök, en geta
ma þó þess, að tvö atriði þarf
að taka hér til athugunar sér-
staklega.
Fyrst er það, að ritið nær
ekki yfir þanu kafla, er að
flskiveiðum lýtur, eða lífi manna
við sjávarsíðuna yfirleitt, nema
að litlu leyti, og það ekki alt
til vegsemdar. Höf. entist ekki
aldur til að skrifa þann kafla.
Verður einhver annar að gera
það. Það er því enn tími til
að koma að réttum upplýaing-
um um tílhögun fiakiveiða hér
á fyrri tímum og öðru því, sem
að þeim lýtur. Mér er ekki
kunnugt að það verk hafi ver-
ið unnið til hlitar, en mörgu
má enn bjarga, sem elstu menn
muna. Þeim fækkar óðum og
förlast minni, sera muna nokk-
uð að ráði meir en balfa öld
aftur í timann. Það er ilt ef
þeir fara með mikið af nytsöm-
um fróðleik með sór i gröfina,
þvi að það verður ekki bætt á
neitt hátt.
Vera má að margt hafi verið
ekrifað upp gömlum mönnum,
eða .þeir skrifað sjálfir, en hætt
er við að enn leynist eitthvað
eftir í hugum þeirra, er ekki
hafl þótt vert að halda til haga
en svo fer einmitt oft um hið
fágætasta. Það er lengi von á
einum ef vandlega skal tína
saman alt er til fróðleiks má
telja um fiskiveiðarnar eins og
þær voru stundaðar hér á landi
um langan aldur.
Hitt atriðið er um fuglaveið-
arnar. Frá þeim er nokkuð
sagt í bókiimi, en fæet af því
á við það sem hér tíðkast, sem
betur fer. Um það efni hefir
eitthvað verið ski ifað hér, en
ekki hefir það komist í bókina.
Þarf að skrifa greinilega um
veiðarnar i einu lagi og koma
því á framfæri á réttan hátt,
þar sem fræðimenn hafa greið-
an aðgang að því. Þess má
geta veiðimönnum hér til sæmd-
ar að þeir hafa ekki unað við
hinar ómannúðlegu veiðiaðferð-
ir, sem lengi hafa haldist við
annarsstaðar.
Bæði þessi atriði minna mann
á það, að þörf er á að rifjað
verði úpp, það sera til næet
um menningu og lifnaðarháttu
Eyjabúa, síðustu 2 — 3 aldirnar
en þó einkum frá 19. öld. Margt
er til skrifað um þau efni, en
mun fleat vera á víð og dreif,
og þarf að koma því öllu á
tryggan stað.
Eftirtektarvert er það að
næstum ekkert er til héðan af
þjóðsögum eða kveðskap, sem
lifað hafði frá síðastl. öld. Það
er þó ekki fyrir það að þjóð-
trúna hafi vantað, heldur er
hitt, að annaðhvort heflr ekki
verið safnað, eða að menn hafa
safnað þessu handa sjálfum sér
en ekki almenningi til gagna
né ánægju. Það er háttur sumra
manna að lúra svo fast og
lengi á svona smásöfnum, að
þau verða engum að notum.
þau finnaet oft hálfólæsileg að
þeim látuum og er þá stundum
glatað af gáleysi þeirra, sem
ekki kunna að meta þau.
Það væri gott verkefni fyrir
námfáaa unga menn og konur
að safna saman, þvi setn enn
kann að leynast hér manna á
millí af gömlum fróðleik og
færa í letur. Frásagnarlistin ís-
leuaka er svo frábær íþrótt, að
hana ber að iðka og æfa. Eldra
fólk, sem loðir á gömlum fróð-
leik, vinnur þarft verk með því
að koma honum á framfæri og
hvetja ungt fólfc til að meta
gömul verðmæti, hvort sem eru
sögur, ljóð eða annað er til
upplýsingar má telja. Þar fyr-
ir er ekki uauðsynlegt að ryðja
öllu á prent jafnóðum, eins og
sumra er siðuu.
Lengi var það siður að sum-
ir menn söfnuðu ljóðabréfum,
sveitabrögum, smáaögum bg
draumum eða skrifuðu hjá sér
atburði þó smáir væru, jafn-
óðum og þeir gerðust. Murgt
er að finna í dagbókum gam-
alla manna, sem getur haft
talsverða þýðingu þó að smá-
vægilegt virðist í bili. Það
kemur sér vel að fá fregnir í
útvarpinu af öllu sem við ber.
Eu hve margir muna þær — er
frá líður?
Daglegir viðburðir og rninn-
isbækur, eru annað enfróðleik-
ur um siðu, háttu og trú manna
á liðnum timum, en þeesu þarf
að bjarga meðan gamla fólkið
er enn á lífi og heldur fullu
minni. Það er orðið svo fátt
eftir af fólki, sem man gamla
tímann eins og hann var, að
þetta má ekki dragast.
Fúslega vildi ég hjálpa til
við slíka söfnun og veit ég að
fleiri vildu gerat Gamla þjóð-
þjóðtriiin er nu alveg að hverfa
úr sögunni, og með henni hverfa
allar gömlu rökkursögurnar og
ljóðin, sem oft voru listaverk,
og trausatari grundvöllur undír
góðri íalensku en margar mál-
fræðibækur.
Páll Bjarnason.
Molar.
Alþingi
var slitið þann 22. þ. m. Sjálf-
sagt hefði það ekki skaðað þjöðar-
heildina neittj, þó að skemur hefði
það staðið, því það er mál hinna
vitrustu manna, bæðl utan þings
og innan, að hið nýafstaðna Al-
. þingi sé hið heimskasta þing, sem
enn hefir haldið verið á voru
landi.
Hin merkustu mál, sem þingið
hafði til meðfaðar, voru frum-
vörpin til viðreisnar Sjávarútvegin-
,nm. En af því frumvö'p þau vorö
flutt of Sjálfstæðísmönnum og þeir
börðust fyrir þeim af alefli, þótti
„rauðflekkum" sjálfsagt að eyði-
leggja þau. Það verður að minsta
kosti að lita svo á, því varla er
hægt að álita að allir þingmenn
meiri hlutans séu svo heimskir að
þeir ekki sjái að fljó^t styttist að
strandstað þióðarsnekkjunnar, ef
haldin verður afram sama skakka
stefnan og haldin hefir verið hin
síðari árin, og nú var gerð e'nn
vitlausarí.
Mega jafnaðarmenn þingsina
skammast sín, því vitanlega lifa
þeir flestir á sjavatútveginum, þó
að þeir hvorki nenni að draga
flsk úr sjó eða gera hann að
verslunaivöiu, — séu einskonar
sníkjudýr á líkama útvegsins,
snýKjudýr sem ekkert hugsa um
velferð kjósenda sinna, heldur að-
eins eiginhagsmuni.
Einkcnni þingsins.
Þegar Alþingi var slitið sl. laug-