Dagblað - 21.08.1925, Qupperneq 1

Föstudag JÍ* I. árgan
21. ágúst t/Jfíh l/7n 166
1925. Nmr wwmf (r rww _ iölublc
SAMBANDIÐ milli Austur- og
Vestur-íslendinga er svo ó-
stöðugt og haldlaust, að til
stórtjóns er, fyrir báða þjóðar-
hlutana. Vesturfarinn er tapað-
um heimalandanum, strax eftir
síðustu kveðjur, og fjarlægðin
slítur oftast öll vináttutengsl og
ættarbönd. — Einstakar undan-
tekningar eru frá þessari venju-
legu staðreynd, en þeirra gætir
mjög lítið gagnvart heildarregl-
unni.
Þetta haldleysi sambandsins
ber vott um minni ræktarsemi
en vansalaust er, og gætir þess
miklu meira hjá okkur heima-
mönnum en frændum vorum
vestra. Vestur-íslendingar gera
miklu meira til að halda sam-
bandinu við heimalandið óslitnu,
og taka fegins hendi hverri frétt
að heiman og hverju tækifæri,
sem gefst til viðhalds ættar-
tauginni. Peir berjast drengilegri
baráttu fyrir viðhaldi þjóðernis-
ins, og eiga þar við miklu meiri
erfiðleika að stríða en okkur er
kunnugt um. Það er mjög auð-
skilið mál, að aðstaða Vestur-
íslendinga til viðhalds máli og
þjóðerni hlýtur að vera mjög
erfið, þar sem þeir eru aðeins
örlítið brot í þjóðahafi heillar
heimsálfu, og auk þess dreifðir
og strjálir um víðlendur hennar.
Sumir halda því fram, að
barátta Vestur-íslendinga fyrir
viðhaldi þjóðernisins geti engu
áorkað nema meðan sú kynslóð
er við líði, sem nú er uppi, og
jafnvel nokkuð fram á annan
ættlið. Lengur geti sérstaks þjóð-
ernis íslendinganna ekki gætt,
og því sé viðhaldið vonlaust,
nema með því meiri endurnýjun
héðan að heiman. Nokkuð hafa
þeir til síns máls, en vonandi
verða þeir giftudrýgri, sem trúa
að vernda megi þjóðernið og ís-
lendingseðlið þar vestra um ó-
fyrirsjáanlega langa framtíð. En
ef það á að takast, þurfa sterk-
ari öfl en nú eru að starfi, að
koma þar til hjálpar.
Ef islenzkt þjóðerui yrði al-
dauða í Vesturheimi, yrði það
okkur meiri þjóðarskaði en met-
inn verður nú, og enn siður
þegar íslendingar yfirleitt, vakna
til meðvitundar um það hlut-
verk, sem bíður þeirra í nýrri
og öflugri heimsmenningu.
Þjóðræknisstarfsemi Vestur-
íslendinga er virðingarverð, frá
hvaða sjónarmiði sem á hana
er litið, og hún verðskuldar ó-
skifta athygli og aðstoð frá öll-
um þeim, sem þykir samheldni
og átakaþróttur íslenzku þjóðar-
innar nokkurs virði. Vestur-Is-
lendingar hafa gert mikið til
viðhalds og eflingar íslenzku
máli og þjóðerni, þrátt fyrir
erfiðleika aðstöðunnar. Og einir
hafa þeir verið um þær athafn-
ir, því liðsinni héðan að heim-
an hefir í engu létt þeim að-
stöðuna. — Kirkjumálin hafa
verið meginstarf þeirra í þessa
átt, og þar hafa þeir unnið þrek-
virki með að halda uppi sér-
stökum stofnunum og hafa sína
eigin kennimenn, jafnvel hversu
lítil »nýlenda« sem verið hefir.
Innbyrðis deilur hafa mjög dreg-
I ið úr samstarfi kirkjufélaganna,
en nú er þeim málum komið
í betra horf, því hinar marg-
skiftu og dreifðu kirkjudeildir
hafa flestar sameinast í aðeins 2
sambönd. Skólastarfsemi kirkju-
félaganna hefir einnig gert sitt
til viðhalds og eflingar íslenzks
máls og menningar, og mun
Jóns Bjarnasonar skóli hafa ver-
ið þar einna atkastamestur og
notadrýgstur.
Siðan Þjóðræknisfélagið var
stofnað hafa deildir þess haldið
uppi tímaskólum víðsvegar um
bygðir Vestur-íslendinga og
mest áherzla lögð þar á kenslu
í íslenzku máli og bókmentum.
Þjóðræknisfélagið hefir einnig
gert ýmislegt annað til efling-
ar þjóðernisins, og má þar fyrst
telja fyrirlesaca héðan að heim-
an sem ferðast hafa víðsvegar
um bygðir Vestur-íslendinga og
haldið fyrirlestra, og er þess
skylt að geta, að val þeirra
befir tekist sérlega vel. Nokkurt
hlé hefir verið á þeim ferðalögum
núna síðustu árin, en að nokkru
mun Einar H. Kvaran bæta úr
því, með veru sinni vestan hafs.
Einnig hefir félagið gefið út
árlega stórt og vandað tímaritið
og er það myndarlegasta tímarit
sem nú er gefið út á íslenzkri
tungu.
Stórum og dýrum blöðum
hafa Vestur-íslendingar einnig
haldið úti um 40 ára skeið og
mun þau hafa átt annan drýgsta
þáttinn í viðhaldi málsins og
þjóðlegra sérkenna.
Ýmislegt fleira hafa þeir að-
hafst sem stefnt hefir í sömu
átt, en aðeins það helzta er hér
talið.
En einir hafa Vestur-Islending-
staðið að þessu þjóðræknis-
starfi sinu, og án nokkurrar
verulegrar aðstoðar okkar heima-
mannanna. Liðsinni héðan að
heiman verður hér eftir að létta
þeim frændum vorum baráttuna
fyrir viðhaldi ættartengslanna
og mætti gera það á margan
hátt, án þess okkur væri í neinu
íþyngt.
-m. -n.
Síldaríréttir.
Siglufirði í gær.
Iho hæstur með 2517 mál, Eir
frá Isafirði næstur 2330, Forset-
inn 2053, Björgvin (Duus) alls
1932, Seagull 1802, Bifröst 1675,
Hákon 1466, Svanur 1301,
Margrét 1186, Svanur 2 (Lofts)
1050, Skjaldbreið 952, Björgvin
(Lofts) 933, Ingólfur 817, Alden
807, Keflavik 600 mál. Afli afar
misjafn, mikil þoka daglega tefur
fyrir veiðinni.