Nýja stúdentablaðið - 01.03.1937, Síða 2

2
NÝJA STÚDENTABLAÐIÐ
fyrir niig og aðra rithöfunda, sem iiafa orðið fyrir þvi
sama. En það er dálítið meira. Þetta mál snertir aila,
því að nú getur fólkið ekki fengið að lesa þær bækur,
sem það gjarna vildi lesa. Þetta er mál, sem við kemur
öllum frjálsum mönnum, öllu skynsömu, hugsandi fólki,
öllum andans mönnum og mannvinum, hvar sem er
á hnettinum.
Á tímum síðustu lieimsstyrjaldar talaði ég stundum
uin „villidýrið með tækniheilann“, þegar ég vildi túlka
skoðun mina á þýzka herforingjaráðinu og öllum þess
fyrirætlunum og útreikningum. Það er þetta villidýr,
sem nú æðir um Spán, og tækniheilinn liefir framleitt
morðvopn, sem hvergi eiga sinn líka. Allir liugsandi
menn i heiminum hljóta að óttast þessi eyðingaröfl og
verða að leggjast á eitt við að finna ráð til þess að
leggja villidýrið í hlekki og drepa það. Það mæla all-
ar líkur með þvi, að það, sem nú er að gerast á Spáni,
verði næst hlutskipti Frakklands og Belgíu. Með hjálp
hrezka íhaldsins verður reynt að koma því einnig fram
á Stóra-Bretlandi, og sú getur komið tíðin að lokum,
að liið-einasta land frelsis og lýðræðis í heiminum verði
það landið, sem nú er stimplað sem einræðisland, nefni-
lega Sovét-Rússland.
Ég óska ekki, að þannið fari, og ég trúi því ekki lield-
ur, að slíkt eigi eftir að koma fyrir. En ég trúi því, að
það beri nauðsyn til að vara fólkið si og æ við hætt-
unni, og að það sé skylda tivers einasta andans manns
i þeim löndum, þar sem frelsið enn á sér samastað.
Ég trúi því, að lýðræðið l)úi sjálft yfir andlegum úr-
ræðum til varnar —, eigi sína menningarlegu yfirburði.
Ég trúi þvi, að þetta komi i ljós i dag úti fyrir hliðum
Madrid-borgar og muni koma í Ijós i öllum þeim hér-
uðum Spánar, sem enn eru frjáls og ekki liafa verið
toðin fótum þessara hlóðþyrstu villimanna. Ég trúi þvi,
að áður en langt um líður, muni Ameríka, eins og þjóð-
irnar á Stóra- Bretlandi og Norðurlöndum, öðlasl skiln-
ing á því, hve þessi hætta er gífurleg og livað i henni
felsl — ég trúi þvi, að fræðslan ojmi augu manna og
að hinar frjálsu þjóðir muni laka höndum saman. Og
einn liðurinn í þessu starfi er sá, að þið eruð hér í
kvöld, að ræðumennirnir hafa talað til ykkar hvatn-
ingarorðum, og að rithöfundarnir í hinum vestlægari
hluta Bandaríkjanna koma saman til þess að hugsa
tala og vinna hver með öðrum gegn þessari hættu.
Um allt það annað, sem ég hefi að segja, get ég verið
stuttorður. Ef berjast á gegn villidýri með tækniheila,
verður maður sjálfur að hafa tækniheila. Sá maður er
glataður, sem gengur með boga og örvamæli i hönd til
orustu við sprengikúlur, vélhyssur og eiturgas. Þess
vegna verðum við, sem byggjum þetta land, að kynna
okkur tæknina — tækni lýðræðisins. Við verðum að fá
fólkið til þess að skilja, hvað lýðræði i raun og veru
þýðir, við verðuni að kveða niður þann ósvifna hugs-
unarhátt, að am.erikanismi sé sama og kajiítaiismi. Við
Helgi Laxdal:
Um kvenréttindi.
Hér á landi á svo að lieita, nú orðið, að konan sé
jafnréttliá karlmanninum. Allir vita þó, að þetta er
ekki reyndin, lieldur þvert á móti. Bæði um stöður, laun
og skoðanir, er hún sett skör lægra og það jafnvel svo,
að þó að liún vinni nákvæmlega sama starf og karlmað-
urinn, gelzt henni samt þriðjungi til helmingi minna
kaup. Dæmi þessa eru t. d. þær stúlkur, er gegna gjald-
kcrastörfum við ýms fyrirtæki hér í bæ og víðar.
Að vísu má kvenþjóðin láta í ljós skoðanir sínar,
en þær eru yfirleitt ekki teknar eins til greina og skoð-
anir karlmannanna.
Þetta stafar vitanlega að nokkru leyti af því, að hún
liefir ekki staðið honum jafnfætis um þekkingu og fé-
lagslegan þroska. En það er, eins og sýnt mun verða
liér, ekki orsök þessa, heldur afleiðing þess „skij)lags“,
sem byggðist á hnefaréttinum.
Orsakir misréttisins eru vafalaust margar og misjafn-
ar. Sumar eru sjálfsagt uj)j)runalegar, meðfæddar, en
þær veigameslu eiga þó rætur sínar í ástandi liðinna
alda, sem síðan hefir myndað rólgrónar skoðanir um
þessi mál; og þær skoðanir eru síðan orðnar, eftir að
orsakir þeirra eru að mestu liorfnar, einn af stærstu
þröskuldunum á vegi jafnréttisins.
Til að skýra þetla, verður að rifja upp sögu konunn-
ar á liðnum öldum, ]iátt hennar í framleiðslunni og
verkaskiptinguna.
Það er álit fræðimanna, að fjölskyldulífið (heimilis-
haldið) sé, þrátl fjTrir aldur sinn, ekki ujijmunalegt fyrir-
brigði, og ekki eins gamalt og t. d. samheldni ættarinnar.
Meðan svo er, er verkskijitingin milli karls og konu
lítil eða engin, og sýnir það m. a., að hún stendur hon-
um lítið að haki um atgerfi allt. Hinsvegar kemur verka-
skiptingin milli kynjanna mjög snemma fram, og með
henni fjölskyldulifið.
Fyrr á timum — og ennþá meðal frumstæðra þjóða —
var konan mjög bundin við heimilið, þvi að auk þess að
verðmn að verja skipulag okkar og réttindi fyrir þeim
mönnum, sem í nafni skipulagsins ráðast á það og gera
tilraunir til að koma því fyrir kattarnef. Við verðum
að verja fána okkar fyrir leiguþjónum auðvaldsins, sem
vilja, að hann sé tákn um þrældóm verkalýðsins og
allrar þjóðarinnar.
Þórarinn Giiðnason
y þýddi lauslega.