Skutull - 05.04.1952, Blaðsíða 2

2
S K U T U L L
SKUTULL
Útgefandi:
Alþýðuflokkurinn á Isafirði
Ábyrgðarmaður:
Birgir Finnsson
Neðstakaupstað, lsaf. — Sími 13
Afgreiðslumaður:
GuZmundur Bjarnason
/ Alþýðuhúsinu, Isaf. — Sími 202
Innheimtumaður:
Haraldur Jónsson
Þvergötu 3, lsafirtti-
„Ég hefi ekki
efni á því.“
Alþýðuflokkurinn hafði um
langt skeið barizt fyrir löggjöf um
auknar öryggisráðstafanir á vinnu-
stöðum áður en sú löggjöf náði
fram að ganga. Mótbárur aftur-
haldsins voru þessar: Það er alltof
dýrt. Við höfum ekki efni á því...
En svo skeði það, að s.l. haust
kom hingað til landsins erlendur
iðnaðarsérfræðingur, T.B. Robin-
son að nafni, en hann kom hingað
á vegum Marshallaðstoðarinnar.
Og það var ekki fyrr en þessi er-
lendi sérfræðingur sagði álit sitt
um öryggisleysið á íslenzkum
vinnustöðvum, að afturhaldsöflin
rumskuðu við sér og hundskuðust
til að samþykkja lagafrumvarp
Alþýðuflokksins um þessi mál. í
þessu lýsir sér aumkunarverður
vesaldómur þeirra sem nú ráða
lögum og lofum í landinu.
Skýrsla hins erlenda sérfræðings
er að vonum hin athyglisverðasta.
Þar segir m.a., að á árunum 1944-
1946 hafi tapast hér 104—231
vinnudagur og 22 mannslíf vegna
slysa á vinnustöðvum að viðbætt-
um 37 starfsmönnum, sem urðu
með öllu frá vinnu af sömu ástæð-
um. Þetta mun samsvara vinnu
417 starfsmanna í heilt ár. Orðrétt
segir svo í skýrslunni:
„Getið þið talað um aukna verk-
nýtingu í iðnaði og þessa reynslu
í sömu andránni, þegar tillit er
tekið til þess, hve hörmulega
skortir á nauðsynlegar varúðar-
ráðstafanir gegn slysahættu í
verksmiðjum ykkar og vinnustof-
um? Fyrsta vöm ykkar er, ef til
vill, þessi: „Ég hef ekki efni á
því“. En leyfið mér að minna ykk-
ur á, að samkvæmt ykkar eigin
tölum hafið þið s.l. sjö ár greitt
kr. 12.920.000,00 vegna þessara
slysa, og auk þess hafið þið misst
þessa menn og framleiðslu þeirra".
— En sem sagt, afturhaldið lét
sér loks segjast og samþykkti áð-
ur nefnda löggjöf. En hinn erlendi
sérfræðingur benti líka á aðra og
ennþá geigvænlegri hættu, sem
mundi leiða óbætanlegt böl yfir
þjóðina, ef ekki yrðu fundin ráð til
Guðmundur Geirdal, skáld.
MINNINGARORÐ.
Geirdal, eins og við kunningjar
hans nefndum hann jafnan, lifði
hér og starfaði öll sín manndóms-
ár. Hann mun seint gleymast Is-
firðingum, enda var hann sérstæð-
ur persónuleiki og mikill þátttak-
að stemma stigu við henni. Um
þessa hættu farast sérfræðingnum
orð á þessa leið:
„Ef ykkur mistekst að skapa
aukna atvinnu í iðnaðinum, mun
atvinnuleysið með allri sinni hörku
og grimmd hefja innreið sína, svo
að eigi verður við ráðið“.
Hvað gerði afturhaldið? Hefur
það leitast við að efla og styrkja
iðnaðinn í landinu? Nei, þar varð
nú eitthvað annað uppi á teningun-
um. Heildsalarnir, stórgróðamenn-
imir, — já afturhaldið söng í ein-
um kór:
„Ég hef ekki efni á því“.
í þessum efnum gat ekki einu
sinni sérfræðingur frá Ameríku
komið vitinu fyrir íhaldið.
Það sem nú er að gerast í þess-
um málum er þetta: Islenzkur iðn-
aður hefur svo að segja verið upp-
rættur til þjónkunnar við stór-
gróðamenn, með því að leyfa þeim
að flytja inn í landið iðnaðarvarn-
ing svo sem þeim býður við að
horfa hverju sinni. Þá hefur aft-
urhaldið að sjálfsögðu séð dyggi-
lega um það, að íslenzkan iðnað
skorti bæði nauðsynlegt lánsfé og
hráefni, og þetta gert í þeim fróma
tilgangi að tryggja það, að íslenzk
framleiðsluvara sé ekki samkeppn-
isfær við þá erlendu. (Eða hver
ætti tilgangurinn annar að vera?).
Enda er nú svo komið að fjölda
mörg iðnfyrirtæki hafa neyðst til
að draga verulega úr framleiðslu
sinni og mörg þeirra hafa veslast
upp með öllu. Þetta öngþveiti hef-
ur svo leitt af sér algjört atvinnu-
leysi fyrir þúsundir verkamanna.
Um þetta geta grósserarnir sagt
með góðri samvizku:
„Við höfum full efni á þessu,
góðir hálsar“.
Hins vegar taka ekki launastétt-
imar í sama klukkustrenginn. Þær
mótmæla harðlega slíkum vinnu-
brögðum sem þessum og þær kref j-
ast þess, að nú þegar verði tekin
upp ný og jákvæð stefna í þessum
málum. Launastéttimar heimta
viðreisn iðnaðarins og atvinnulífs-
ins í heild. Og þær munu nota öll
heilbrigð ráð sem fundin verða í
baráttunni gegn atvinnuleysinu,
því vissulega hafa ekki launastétt-
irnar og raunar ekki landslýðurinn
í heild, „efni á því“ að haldið sé
áfram á þeirri braut, þeim glap-
stigum í atvinnumálum, sem aftur-
haldsöflin hafa nú markað þjóð-
inni.
andi í menningar- og félagsstarf-
semi bæjarbúa.
Guðmundur var fæddur að
Brekku í Gufudalssveit 2. ágúst
1885. Foreldrar hans voru Eyjólf-
ur Bjarnason bóndi í Múla í Gils-
firði og María Bjarnadóttir á
Kveingrjóti. Á æskuárum sínum
gekk Guðmundur að öllum venju-
legum sveitastörfum og lagði
einnig nokkra stund á sjómennsku.
Hann settist í Kennaraskóla ís-
lands og lauk brottfararprófi það-
an árið 1912. — Á ísafirði gegndi
hann ýmsum störfum, var fyrst
barna- og unglingakennari, þá lög-
regluþjónn og um tíma sýsluskrif-
ari, en síðan um margra ára skeið
hafnargjaldkeri, eða þar til hann
missti heilsuna (1942). Hann fékk
slag og gekk aldrei heill til skógar
eftir það. Síðustu æfiárin dvaldist
hann í Reykjavík og lengst af hjá
Ingólfi syni sínum og konu hans.
Guðmundur andaðist í sjúkrahús-
inu Sólheimar 17 .marz s.l., 66 ára
að aldri.
Guðmundur Geirdal var tví-
kvæntur. Fyrri kona hans var Vil-
helmína Pétursdóttir. Varð þeim
sjö barna auðið. Síðari kona hans
var Hjálmfríður G. Hansdóttir úr
Jökulfjörðum.
Geirdal var góður meðalmaður á
hæð, bjartleitur og yfirbragðið í
senn hressilegt og göfugmannlegt,
röddin þróttmikil, fasið karlmann-
legt en þó slúngið mjúklæti. Geir-
dal var hrókur alls fagnaðar þeg-
ar því var að skipta og félagslynd-
ur með afbrigðum. Hann var
skyldurækinn í hverju því starfi
sem hann vann, enda góður starfs-
maður. Hann var söngmaður ágæt-
ur og tók virkan þátt í sönglífi
•
bæjarins, einnig vann hann um
skeið að leikstarfsemi, og þá tók
hann um árabil mikinn þátt í starf-
semi góðtemplara og Blóma- og
trjáræktarfélagið átti góðan liðs-
mann þar sem Geirdal var. Hann
var jafnaðarmaður í beztu merk-
ingu þess orðs. Hann lagði Alþýðu-
flokknum það lið, sem hann mátti,
og sú var sannfæring hans, að
„jafnrétti" og „bræðralag" yrði
svo bezt eitthvað annað en orðin
tóm, að alþýðan í þessu landi
gengi óskipt og samhuga fram til
sóknar undir merkjum jafnaðar-
stefnunnar.
Eins og kunnugt er þá var skáld
skapurinn hjartfólgnasta áhuga-
mál Guðmundar Geirdals. Eftir
hann liggja fjórar kvæðabækur og
ein ævintýrabók fyrir unglinga.
Þetta eru mikil afköst þegar tek-
ið er tillit til þess, að hér er ein-
asta um hjástunda vinnu að ræða.
Hér verður ekki gerð tilraun til að
leggja bókmenntalegan mæli-
Guðmundur E. Geirdal.
kvarða á skáldskap Geirdals. En
eitt er víst; beztu kvæði hans
munu lengi lifa með þjóðinni.
Ég tilfæri hér eitt erindi úr
kvæði eftir Geirdal, en þó ekki í
þeim tilgangi að sýna hvað hann
hefur snjallast gert á þessu sviði,
heldur vegna þess að naumast
finnst mér lífsskoðun skáldsins
koma betur fram í öðru sem eftir
hann liggur:
Hvað er að marka kirkjur
og kenningar yfirleitt?
Er ekki mergurinn málsins,
að mannúðlega sé breytt?
Ég, sem þessar fátæklegu línur
rita, á Guðmundi Geirdal margt að
þakka. Hann fylgdist leigi vel með
fumkenndum tilraunum mínum til
listsköpunar, og enda þótt þetta
væri ósköp fátæklegt og hjálpar-
vana hjá mér, þá hélt hann því
ekki á lofti, en hafði jafnan þá að- M
ferðina að stappa í mig stálinu og
hvetja mig til frekari átaka. —
Aldrei heyrði ég hann segja meið-
yrði um nokkurn mann. Geirdal
mat menn jafnan eftir kostum
þeirra en ekki göllum, og slíkt
mun heppilegast til jákvæðs ár-
angurs, þótt mörgum reynist harla
torvelt að tileinka sér þann lær-
dóm. Geirdal var aldrei upptekinn
við að skara eld að eigin köku, en
lagði þess meiri stund á að miðla
samferðamönnum sínum hjarta-
hlýju og hugaril. Slíkir menn eru
jafnan taldir barnalegir af heims-
hyggjumönnum og öðrum slíkum,
enda er þeim sjaldan hossað hátt
á veraldarvísu, en ei að síður eru
það einmitt þessir menn, sem þjóð-
in á hvað mest að þakka — og
stendur í hvað mestri þakkarskuld
við.
Svo er með góða drengi og sanna
mannvina, að ljóminn sem af þeim
stafar — skín þeim í hjarta, en
ekki af stásslegum metalíum eða
háum innstæðum í banka, þeim
„auðæfum“ er mölur og rið fær
grandað, og eru menningarlegur
banabiti þeirra er gera þær að að-
alinntaki lífs síns.
óskar Aðalsteinn.