Vesturland - 12.02.1924, Blaðsíða 2

2
VESTURLAND.
Vesturlanil kemur út einu siimi viku.
Kostar 7 kr. uni árið.
Kitstjóri og ábyrgðannaður Siguröur
Ki'istjánsson.
Kitstjórinn til viðtals kl. 4—5 rtagl. í
Iíafnarstrœti 3. Sínii 9t».
Afgreiðslumaður Loftur Guunarsson Aðal-
stræti 11. Sími 37.
\
Ný kenning
nm myndun heimsins.
Eftir’Dr. H .G. Leunbach.
Hin uyprnnalega risastjarna sner-
ist um möndul sinn, eius og senui-
lega allir hnettir. Nokkur af bákn-
um þeim,‘er slöngvuð'tist út frá lieuni
liéldu þessari lireyfingu, og' smáin
saman liaftj svo sólin og reikistjörn-
urnar myndást upp úr þeim.
Meiri hluti þeiri'a runnu sarnan og
urSu að sólu, en nokkur fninni bákn-
in meö sjálfstæðum snúning, urðu að
reikistjörnum og fylgilinöttum
þeirra.
Alheimsgeimuriun er ekki alger-
lega „tómur“, heldur eru í lionum
— reyndar ákaflega strjált — ýms-
ir efnishlutir, loftsteinar, ískögglar,
alheimsryk og vatnsefnissameindir.
Örlítil mótstaða verður því fyrir sól-
kerfinu á leiðinni um geiminu, ög
stöðvast minni linettirnir meira en
þeir stærri.
íslmettirnir í vetrarbrautinni
liljóta ólijákvæmilega, ei timar líða,
að nálgast sólina, komast inn á það
svið, er aðdráttarafl liennar eða reiki-
stjarnanna verkar á, og að lokum
falla niður á einhv. þessara linatta.
Ystu reikisstjörnurnar^ frá Júpiter
að Neptúu*), liafa sennilega í fyrstu
ekki verið stæiu-i en jörðin. En þeg.
. ar myndast liafði um þær hörð
skorpa, varð sá ís, er féll á þiur úr
geinmum, fyrst að vatni og siöar aö
ís-skurni, sem ðtöðugt hefir aukist
um ármiljarða, svo að liinn stein-
kendi kjarni þeirra er tiltölulega
lítill, en utan um hann er geysi
þykk ís-skorpa og vatn. Og þá er
Iiægt að skýra þá staðreynd, er alt
til þessa hefir verið 'óskiljanleg. að
eðlisþyngd þessara reiki-stjarna er
ea. 1 (þ. e. a. s. á borð við eðlisþyngd
vatnsius en eðlisþyngd jarðarinnar
og eins reikistjaruanna er ca. 5—0,
eða álíka og járnsins.**)
Þau hlunnindi liafa innri reiki-
stjörnurnar haft af nálægð sól-
arinnar, að lnin hefir sjálf dregið að
sér flesta ís-„kögglana“ og liefir því
vai'ið þær fyrir þessum stóru ísbákn-
um,' er hafa algerlega di'ekt yti-i
reikistjörnunum, Af þeim innri er
jörðin stæi'st; og ei’ það máske aðal-
orsök þess, aö liún liefir ekki enu
hlotið þau örlög', er allar' hinar liafá
lirept, nefnilega að verða alveg lml-
in ís.
*) Júpiter,' Saturuus, Úi'anuK, Neptúnus.
lúð.
**) Ef eðlisþyngd jarðarinnal', 8,52, er höfð
sém eining, veiða hlutfþllin þannig: Sólin
0,256,, Merkúr 0,561, \renus 0,036, Jörðin 1,
Tunglið 0,604, Mars U,720, Júpiter 0,23,
Stttúrnus 0,116, Úranus 0,30, Xeptúnu.s 0,43,
(Eftir S. Arrhenius : Varldarnas utveekling,
Þýð.
Misprentast hefir í atlmga-
seind neðanmáls í síðasta blaði, átti
að vera: -h 273 C er kallað „absolut
null.“
Mars er hulinn þykkri ís-skorpu.
Ejatiægð lians frá sólu breytist tals-
vert meii' en fjarl. jarðiirinnar. Að-
dráttarafl sólai innai' verkar því svo
misjafnlega á Mars, að smábreyt-
ingar verða á lmattlögun hans ; þær
eru þó nægilegar til ]iess að átórar
sprungur konia fram í ís-skorpuuni,
■— þannig myndast liinir alkunu
niarsskurðir. Framli.
Gesta- og sjómanna-
heimili Iij álpræðisliers-
t
ins á Isafirði.
1‘i'iggja missira starfræksla.
Síðastliðin áramót voru þrjft míss-
iri liðiu fi'á því er Gesta- og sjó-
mannalieimilið liér i bænum tók til
starfa. Upphaflega, vnr það tilætlun-
in, að birta eitthvaðum starfrækslu
þessþegar eftir fyrsta stárfsárið í júlí-
inán. síðastliðnum. En með því-að þetta
fór ekki sgman og reikningsár stofn-
uuarinnar, sem er almanaksárið, var
það látið dragast fram yflr áramót-
' iii 1923—124.
Talsvert hefir þegar verið ritað og
rætt um fyrirtæki þetta, að því er
snertir uudii'búning byggingarmáls-
ius, áður en stofnunin tók til starfa,
en það er líka alt og sumt, þvíeng-
ar skýrslúr liafa verið birtar enn
þá sem komið er, eins og áður er að
vikið.
Tilgangurinn með línnin þessum
er þá sá, að drepa' stuttlega á ]>að
markverðasta er á daga stofnunar-
irinar liefi drifið þessi missiri, sem
hún lieíir starfað. heim, sepi henni
eru vinveittir og eittlivað liafa gert
sér far utn að fylgjast, með stöi'fum
heunar, og það mun 'allur þorri manna
liafa gert að einliverju leyti, er því
nokkuð kunnugt um að aldrættina,
bæði hvað tilhögun um starfrækslú
snertir svo og núverandi ,Status‘ fyr-
irtækisiris, En þó eru þeir lielst til
margir, sem þekkja miklu minna til
þessa en skyldi, og er það þá einkum
þeirra vegna að greinargerð þessi kem-
ur fyrir almenningssjónir.
Gæti það gerthvorttveggja í seun,
aðfyrirbiggja misskilning og leiðrétta
rangfærslur. Svo og gefið mönnum
tækifæri til að kynnast nokkru nán-
ara einstökum atriðum starfræksl-
unriar.
.ýlafcsala og' Als lieíir verið látið frá
veitíngai'. Gestalieimilinu 24075
máltíðir (Portiouer) að meðtaldri sölu
á kafli, tei og súkkulaði með brauði
eða kpknm. Maltöl og limouade var
lítils háttar selt í byrjun, en svo
alveg hætt, og er sii sala ekkitafin
með í þessu.
Utsöluverðið hefii' yfirleitt verið
hið sama og annarsstaðar liér i bæ,
þar sem veitingar hafa verið seldar,
að öðru jöfnu. Sérstakar máltíðirtil-
tölulega dýrari en fæði sem keypt er
fyrir allann daginn.Fjárhagslega hef-
i r þett.i ekki borið sig, h verjar sem á-
stæðurnar kunna að vera, ogerekki
unt að gera fidla greiu fyfir því að svo
stöddu. Má vera að síðar verði tök
til þess.
Úkeypis íteði Okeypis er veitt frá
og búsnæði. stofnuuinni fæði og liús
næði, fyrir kr. 1395,75, reiknað
•neð lægsta útsöluverði. Ef til vill
má segjii sem svo, að þar senL alt
er selt var, var látið fjrrir lægsta
\ erð, að þá liafi stofnunin geL't skyldu
sína. Og, í öðru lagi: har sem liún
er reist á mjög dýrum tímum og
örðugum, að þá megi hún ekki við
slíku. Sé einungis litið á þessa lilið
málsins, þá má þetta til sanns veg-
ai' færast. En, það sem hér ber að
líta á er, að lægsta verð, hvertsem
það nú kann að vera, er ekki eitt
saman nægilegt til þess iið lijálpa
þeim sem a 1 s 1 a u s er. Hann verð-
ur að liggja úti jafnt fyrir því.
Ilitt er satt, að liér verður að reisa
skorður til þess að fyrirbyggja mis
notknu, eins og framast er unt. Að
styrkja einhley]ia óhófsmenn og let-
ingja og ala þá á gistihúsum, er
]?ví sem næst undautekLiingarlaust
rangt; — það þarf að lijálpa þeim á
annan liátt. Og eg triii ekki öðru
en meun beri yfirleitt það traust
til Hjálpræðishersins að hann hatt
sóð svo um, að fara einuugis þær
leiðir, livað þetta snertir, sem hann
þekti réttastar. Hitt lilutverkið
treystist liann ekki til að taka að sór,
að útiloka nokkurn svangan og kald-
an ferðamann nætui'langt, hversu
bágiii' sem liagur fyrirtækisins kann
að vera, einungis vegna þess að hann
hafði ekki liandbært gjald. Og, þrátt
fyrir nauðsynlega íhaldssemi, þá
tókst ekki að liafa þetta minna, þessi
þrjú missiri sem liðin eru síðan byi j-
að var að starfrækja lieimilið.
Gistingar. Gistingar eiii als yflr
tímabilið 1. júlí 1922—31. des. 1923
0120. Rúmlega 1100 þeirra voru
seldar á kr. 1,00—1,50; 3500 á kr.
2,00—2,50 ; það sem ótalið er, var selt
nokkru dýrára.
Einbýlisliei'bergi með dálitiö meiri
þægindum, fyrir þá er ]iess óskuðu,
voru yfirleitt sóld á kr. 3.00 en'væri
dvölin yfir léngri tíma, þá var verð-
ið frá kr. '1.50— 3,00. Fór það eftir
stærð lierbergisins og lengd dvalai'-
tíaians. Nú kosta þau kr. 2,50.
í gjaldi þessu er fólgíð: Húsnæði
með góðu riiini og nauðsynlegustu
húsgögnum, ljós, liiti, lmndklæði og
sápa, ennfremur liirðing á herbergi
og í'úmi að öllu leyti. Sokkar manna
og fatnaður var og ávalt þurkaður
ef ineð þurfti, sem ekki var ósjald-
an, skór burstaðir o. s. frv.
Allir gestir höfðu, auk lierbergja
siuna, frjálsan aðgang að gestastof-
um heimilisins, en þær eru þrjár
samliggjandi á stofuliaið hússins.
Gátu þeii' setið þar, og liaft fyrir
stafni það sem hverjum leist, nema
drykkjuskapur og liverskoiLar óregla
peningaspil, veðmál o. þ. h., seiri oft
er haft um hönd á opinberum veit-
ingastöðum, var útilokað eins og
framast voru tök til; svo og á prívat
herbergjum manna, en þar var éftir-
litið nokkru örðugra, ef menii ekki
brutu í bága við reglur heimilisins
að öðru leyti með liáreysti og ókurt-
eysi. Fiamh.
Símskeyti.
Rvík. ö. febr. 1024.
LJtleud.
Wilson forseti dó sunnudaginn
3. þ. m.
Þingi Sovjetlýðveldanna lauk í
fyrradag. Rykow þjóðfúlltrúi kjörinn
eftirmaðui' Lenins. Kamenev þjóð-
fulltrúi. Thitscherin utanríkismála-
ráðh. Krassiu utanrikisverslunar.
Trotzky hermálaráðli. Sokoluikov
þjóðmálafulltrúi.
Innlend.
Innfluensau breiðist fit. Menta-
skólanum er lokað.
Yélbátur Bliki frá Skykkisliólmi
er talinn af. Sjö menn liafa þar
farist.
Tvæi' hlöður hafa fokið í Meðal-
landi, Álftaveri.
Rvik, 6.2.
Útlend.
Búist er við að Norðmenn viður-
kenni bráðlega rússnesku stjórnina.
Rússar liafa ekki ennþá svarað orð-
sendingu Bretastjórnar viðvíkjandi
skilyrðum fyrir viðurkenuingu henn-
ai\ Tschitscherin telur viðurkenn-
iuguna aðeins þýðiugarlítið formsat-
riði.
Innlend.
Hulltogari Kelvin strandaði í
morgun við Vestmannaeyjar. Mann-
björg' varð.
Björn Jónssor prófastur á Mikla-
bæ iindaðist sunnud. 3. þ. m.
Inílúensan iitbreiðist enn. Er
mjög væg. Engiun dáið.
llvík. 8.2.
Útlend.
Afarinikil viðliöfn í Bandaríkjun-
um iit af andláti Wilson. Verðjir
liann jarðséttur í Betlehemkapell-
unni Washington. hjóðarminnis-
nierki yflr liaun verður reist þar sem
ekkjan ákveður.
Innleiid.
Flestallii'þingmenu koninir liingað.
Togarinn, sem strandaði í Vest-
mannaeyjum í fyrradag, var að ó-
löglegiun veiðum. Verður kærður
fyrir lándlielgisbrot.
hýskur togari strandaði í Kefia-
vik í gær.
Rvík, 9.2.
Útlend.
<9
Neðri málstofan franska hefir
samþýkt með 333 atkvæðum gegn
205 stjói'narfrumvarj) um sparnað í
ríkisbúskapnum.
Blaðið NewYork World birtir við-
tal við Loyd George., Þar segii' að
Wilson og Cíemenceau liafi 1919
gert leynisamning milli Bandaríkj-
anna og Frakklands um liertöku
Rínarlandanna. Franska stjórnin
neitar og Loyd George sömuleiðis.
Máfið vekur samt mikla eftirtekt.
Rvík ii. a.
Útlend.'
Samuiugai' Riissa og ítala eru
undii'ski'ifaðir.