Vesturland - 18.07.1947, Side 3

VESTURLAND
3
í Noregi til 1220, heimsótti
einnig Sviþjóð. Hákon Hákon-
arson var þá nýorðinn konung-
ur í Noregi, þá barn að aldri.
Réð mestu um ríkisstjórn
Skúli hertogi Bái’ðarson. Ving-
aðist Sriórri við hann og flutti
honum kvæði, þá gjafir og veg-
tyllur að launum. Um þær
mundir sló í brýnu milli Odda-
vei’ja og norskra kaupmanna
með fjárupptektum og mann-
drápum. Ætlaði Noregsstjórn
að herja á Island, en Snoi’ri
fékk því afstj'rt, kvaðst mega
koma sínum orðum, „at nxönn-
um rnundi sýnask at snúask til
hlýðni við Nox-egshöfðingja“.
Þá lxann svo lends manns rétt
(þ. e. var tekinn inn í norska
aðalinn), en Jón, son sirin,
varð hann að senda sem gísl
til Noregs. Ekki þarf að felast
nein landráðaásökun í liinni
látlausu frásögn Sturlu Þórðar-
sonar á hendur foðurbróður
hans; „at snúask til hlýðni við
Noregshöfðingja“, þarf ekki
nauðsynlega að merkja annað
en að létta af deilunum við
hina noi’sku kaupmenn og
leyfa þeim að verzla í friði.
Víst er urn það, að Snorri
hreyfði aldrei litla fingur-til að
koma Islandi undir Noreg, og
ekki var Jóni haldið lengi í
gíslingum. Sumir hafa haldið,
að Hákon hafi alltaf boi’ið
þungan hug til Snoi’ra eftir
þetta, vegna svikinna lofoi’ða
hins síðarnefnda, og hafi það
ráðið úrslitum, að hann fól
Gizuri að drepa Snorra, er
hann hafði ólilýðnast hanni
konungs og fai’ið út til Islands
sumarið 1239". En ærnar mun
konungur þótzt liafa sakjr á
Snorra, þótt ekki kæmi þessi
til. Snorri liafði viðrað sig upp
við óvin konungs, Skúla her-
toga, sem þá var rétt í þann
veginn að hefja blóðuga upp-
reisn gegn konungi, og í hans,
Skúla, leyfi hafði hann siglt,
en í banni Hákonar.
Snoi’ri mun hafa talið sig
vera búinn að vinna landi sínu
gagn, er hann kom úr utan-
ferðinni 1220. Hefir hann
vænzt þakklætis (anda sinna.
En þar varð hann fyi’ir von-
bx’igðum. Að vísu var hann
brátt kosinn lögsögumaður á
ný, hefur vafalaust ve^ið talinn
færastur til starfans, enda
fylgdu engin pólitísk áhrif
stööunni. t
En Sunnlendingum hefur
fundizt, að hann gengi á móti
málstað þeirra, og ýfðust við
hann með >ansu móti. M. a.
gerðu þeir spott að kvæðunx
hans um þjóðliöfðingja Noregs
og „snéru afleiðis“. Sárnaði
Snorra það að vonum. Val'ðist
haixn brátt í jansar deilxxr, en
óx lítt af. Komu nú skapgerð-
arveilur hans betur og betur í
ljós, eftir þvi sem róstur juk-
ust innanlands. Kjarkmaður
var lxann ekki og lét aðra menn
auðveldlega hafa áhrif á sig.
Listamannseðli hans, lönguxx
til að grannskoða hlutina, líta
á þá frá tveim hliðum, gerðu
hann deigaii og hikandi á
hættustund. Hann var enginn
nxaður til að vera valdanxikill
höfðingi á þeirri járnöld, senx
nú fór í hönd. öðru vísi var
bræðrunx hans farið, Sighvatur
harðskeyttur og ófyrirleitinn,
Þórður fi’iðsanxur og réttsýnn,
en þó þéttxir fyrir og lét ekki
ganga á hlxxt simx. Og svo
slysalega vildi til, að Snorri
gerði sér að óvinum íxánustu
frændur sina, einkunx Sturlu
Sighvatsson. Haxxn hafði feng-
ið ungrar konu og glæsilegi’ar,
Sólveigar Sænxundardóttur frá
Odda. Haixa lxafði Snorri ætlað
sér — fyrir frillu, því að ekki
var haixxx löglega skiliixxx við
Herdísi, þótt eigi hefðu þau
verið sanxan síðan 1206, er
Snorri l'luttist að Reykholti, exx
hún sat eftir á Boi’g. Hjóna-
skilnaðir leyfðust eigi í ka-
þólskunx sið. Snorri hafði gert
fjárskipti xxxeð þeinx systkinum
og sá til, að Sólveig hefði kos-
eyri af öllunx arfi, og svo
hremmdi Sturla haixa við nef-
ið á honum. Þetta gei’ðist 1223.
Vii’ðist SnoiTÍ hafa fyllzt hatri
til Stui’lu við þetta. Tók hann
íxú að leggja djúp ráð til að
auka auð sinn og völd, svo
djúp, að þau snerust hönuixx
til falls. Börn hans, skilgetin
og frilluborin, voru mV að ná
fullorðinsaldi'i. Flýtti hann sér
að gifta þau, einkunx dæturn-
ar, og hugðist að styrkja sig
með teixgduixx við helztu höfð-
ingja landsixxs. Sjálfur gerði
liánn helnxiixgafélag við auðug-
ustu koxxu landsins — þótt áð-
ur hefði hann brosað að bún-
ingi hennar og lxáttum. Nú
þóttist hann fær til atlögu. Hóf
hann, nxeð tilstyrk Þórðar
bróður síns, tilkall til Snori’-
ungagoðorðs og urðu þeir feðg-
ar laust að láta.
Sighvatur hafði þá í’eyixdár
eignazt ríki norður í Eyjafii’ði,
eta Stui’la farið einn mecí hið
unxdeilda. goðorð. Sturla sat á-
franx að húi sínu í Dölurn og,
þurru lítt áhi’if hans. Vinning-
ur Snorra var því nxeira í sýnd
en reynd. Og aldi’ei greri unx
heilt með þeim frændunx eftir
þetta, þó að sættir tækjust á
yfirborðinu.
Þegar Stui’la tók að sér að
reka erindi Hákonar á Islándi
(1235—38) vár völdum Snorríx,
lokið. Hann gei’ði ekki tilraun
til að verja ríki sitt, heldur
hrökklaðist fyrst austur á land
og svo til Noi’egs (1237). Of-
stopi Sturlu Sighvatssonar
leiddi til örlygsstaðabardaga,
þar senx hann lét lífið ásamt
föður sínunx og þrenx bræðrunx.
Snox-ri livarf til Islands á ný,
í óleyfi Hákonar, ái’ið eftir og
sat nú tvö ár við óhægan sess
á sínuni gamla veldisstóli, nxeð
böðulsöxina hangandi yfir
höfði sér, enda náði hún brátt
til hans.
Hér hefur verið lýst, í fáunx
dráttunx hinum fremur lít-
ið glæsilega stjórnmálaferli
Snorra. Eigingii’ni hans.fégii’nd
og valdabi-ask lá ljósast fyrir
samtíðinni. Hinn mikla ritsnill-
ing uppgötvaði samtíðin ekki.
Fáir vissu unx ritstörf hans og
færri kunnu að nxeta. Sjálfur
lagði hann allt annan nxæli-
kvarða á bókmenntaaí'rek sín
en við gerum nú. Hann hafði
blásið nýju lífi í hina hnign-
andi hii’ðkvæðagei’ð og kvæðin
áttu að geynia oi’ðstír hans
jafnt og þeirra manna, senx
lxann kvað unx, svo lengi senx
nori’æn tunga væri töluð. Þess
bera þau sjálf ljósastan vott-
inn:
„Falli fyrr
fold í ægi,
steini studd,
en stillis lof“.
„Hi’óði’s örverðr
skala nxaðr heitinn vera,
ef svá fær allu háttu ort“.
„Þat nxun æ lifa,
ncma öld farisk,
hragninga lof,
eða bili heimar“.
En hann lét ekki svo lítið að
setja nafn sitt á snilldarverkið
Heimski’inglu. Því síður Egils-
sögu. Hefur máske haldið, að
sér yrði virt það til fordildar.
En seinrii tínxar hafa lært að
nxeta verk hans og hið lilut-
fallslega gildi kvæða og sagna-
ritunar. Oss Islendingum er
lxann sá sonur fóstui’jai’ðarinn-
ar, er borið hefur nafn liennar
bezt franx til frægðar. Og ekki
virðast horfur á, að neinn taki
af honum þann heiðui’ssess i
hráð. En þó að oss þætti skarð
fyi’ir skildi, ef hann væri nunx-
inn bi’ott úr bókmenntum vor-
unx, þá höfunx vér þar svo mik-
inn forða, að vér yrðum ekki
andlega gjaldþrota. Norð-
nxönnum, frændunx voruni, er
lxann enn meira virði. Fyndinn
nxaður sagði á hernámsárun-
unx, að hættulegasti óvinur
Hitlers í Noregi væri Snoi’ri
Stui’Íuson. Má vera, að satt sé.
Engin þjóð, sem á sögu sína
þann veg ritaða, getur látið er-
lenda (og varla innlenda) hai’ð-
stjórn svínbeygja sig í duftið.
Hvað væri Noregur án Snorra?
Ef til .vill aðeinis landfræðilegt
hugtak likt og Jótland, Fjón
eða Borgundai’hólnxur? Dan-
nxerkurauki eða Svíþjóðar?
Þess vegna heiðra Norðmenn
hann nú og hafa fært okkur
líkneski hans, reist það að
Reykholti, þar sem hann lifði
sín mestu þi-oskaár, sanxdi
flest rit sín — og var veginn af
sendisveinum konungsins, sem
lxann hafði víðfrægt með
sagnasnilld sinni og ljóðum.
■ ■ o
Ævifélagar Slysavarnar-
félagsins.
Á lista þeim, er birtist hér
í blaðinu fyrir skönxmu yfir
ævifélaga í karladeild Slysa-
vai’narfélagsins, féll af vangá
niður nafn Jóns Guðjónssonar,
fulltrúa. En auk þess hafa svo
bæzt við þrír nýir félagar síð-
an, en þeir eru:
Benj amín Helgason, trésmiður.
Helgi Þorbergsson, vélsmiður.
Ingólfur Lárusson, matsveinn.
Sigurður Bjarnason
héraðsdómslögmaður.
, Annast kaup ög sölu
fasteigna
og hvei’skonar lögfi’æðistörf.
Skrifstofa Uppsölum,
Sími 232.
Bíó Alþýðuhússins
sýnir:
Föstudag kl. 9:
Sendiför til Tokyo.
Spennandi amei’ísk nxynd.
Síðasta sinn.
Laugard. og sunnud. kl. 9:
Tveir lífs og einn liðinn.
Norsk mynd eftir verð-*
launasögu S. Christiansens.
Aðalhlutverk:
Hans Jacob Nilsen
Unni Torkildsen
Toralf Sandö
Sunnudag kl. 5:
Sölumaðurinn síkáti.
Mánudag kl. 9:
Máfurinn.
Þessi ágæta mynd verður
ekki sýnd oftar.
MUNIÐ
Björgunarskútusjóð Vest-
fjarða. öllum fjárstuðningi
veitt móttaka lijá
Kristjáni Krist iánssyni,-
Sólgötu 2. Isafirði.