Fjarðbúgvin - 22.03.1973, Side 9

FJARÐBOGVIN
SÍ£>A 9
UM HARÐSKAP
í ALTJÓÐA
TÝDNINGI
Blaðið hevur fingió hesa grein sendandi. Hon
er tikin úr bókini hjá Franz Fanon: "Glatað á foldini."
Vit hava fleiri ferðir áður
lagt đent á, at T teim tilaft-
urskomnu londunum kallar
tann politiski leiðarin altfð
fólk sítt til bardaga. Bar-
daga móti kolonialismuni,
bardaga móti fátæktini og aft-
urhaldinum. Bardaga moti
turrgeldum tradisjónum.
Orðalag hansara til fólkið er
orðalag herfdrara: "M obili-
sera fjdldina," "landbúnaðar-
hermotið", "bardaga mótian-
alfabetismuni," "tapt stríð,"
"vunnir^sigrar." Hin unga, ó-
hefta tjoð mennir seg teyfyrs-
tu árini 1 andjúmslofti'sum á
vigvøllum. ^ Tí tann politiski
leiðarin hj_á óframkomnum
landi mátar ta longu leið,
land hans má ganga og ógv-
ast við. Hann snyr sær til
fólkið og sigur: "Gyrðum
lendar okkara og førum til
arbeiðis." Tungt hildið av
einum slagi av skapandi ørs-
skapi fer landið undir eitt
ovurstórt knoss, ið ikki sam-
svarar við orku tess. Dags-
skráin er ikki bert at koma
upp úr díkinum, men at fáa
hinar tjóðirnar aftur við teim
tólum, ið tøk eru. Tey halda,
at tá tær europeisku tjóðir-
nar eru komnar til tað menn-
ingarstig, tær eru á, er tað
av egnum strevi. Latum okk-
um tf, tykjast tey at siga,
sýna_ veroøldini og okkum
sjálvum, at vit eru før fyri
ti sama. Hesin háttur at upp-
seta evolotións vandamál
teirra óframkomnu landa
finnst okkum hvørki at vera
rættur ella rímiligur.
Teir europeisku statirnir
gjørdust tjóðskaparligir (ein
tjóð, ein statur) um eitt mun-
di, tá borgararnir har høvdu
savnað meginpartin av ríki-
døminum hjá sær. Handils-
menn, handverkarar, lær-
dómsmenn og bankamenn, teir
monopoliseraðu kapitalin,
handilin og vfsindirnar innan
fyri ta tjóðskaparligu ramm-
una. Borgararnir vóru tann
mest dýnamiska, tann rík-
asta stættin, Tá teir fingu
valdið, vóru teir skjótt førir
fyri at faraundirtýðandifyri-
tøkur: Tdnað, búning av sam-
ferðslutólunum og skjótt leit-
ing av handanhavs markn-
aðum.
_ Burtursæð frá einstøkum
týdningđrleysum munum,
(Óngland var t.d. eitt sindur
fremri) vóru statir Europu,
tá teirgjørdusttjóðskaparlig-
ir, á sama figgjarstigi. Har
var ongin tjóð, sum gjøgn-
um búning sína kundi tykjast
avbjóðandi móti hinum.
T dag vTsa tjóðarfrælsið og
vøxtur tjóðskaparkenslunnar
T oframkomnu londunum heilt
nýggj aspekt. Hartørvar lond-
unum, undantikin einstøkheilt
sjónsk dømi, púra og heilt
undirbyggingv Fjøldin berjist
við somu fátækt, talar við
somu keipum, og klønu búkar
teirra mynda, tað, ið nevnt
verður svongdarinnar landa-
frøði, Men tað er eisini- ein
heimur við ongum læknum,
ongum verkfrøðingum, ongum
administratorum. Andlit til
andlit við henda heim veltast
Europutjóðirnar T mestu
marknaðarskrálandi yvirflóð.
Henda yvirflóð er beint fram
forargilig, tT hon er bygd á
ryggjum trælanna, hon er gødd
við trælanna blóði, hon er
komin T beinan legg úr jørð-
ini og undirgrundini ófram-
komnu lonđunum. Sveitti og
lík Blámanna, Arabara, Ind-
ara og Kinverja hava bygtupp
ríkidømi og framstig Europu.
Vit hava tikið ta føstu avgerð
aldrin at gloyma tað. Tá eitt
koloniríki verður órógvað av
kravinum um sjálvræði og
sigur við tjóðskaparligu leið-
ararnar: "Vilja tit hava fræl-
si, takið tað og vendið aftur
til miðøldina," hevur tað ný-
frælsa fólkið lyndi til at tiga
og taka við avbjóðingini. Tú
sært so vTst eisini koloniríki
taka kapital sTn og teknikkar-
ar sTnar burtur og seta eitt
stik av figgjarligum x trýsti
kring^ hin unga statin. Lunn-
indi ófrælsisins umskapast
til banning frælsisins. Kolo-
nirTkið dømir við stórum
trýsti og svikaráðum ta ungu
tjoð til afturgongd. Greitt og
skilliga sigur kolonirikið: "Ta
tit vilja hava frælsi, takið tað
og doyggið T hungri." Teir
tjóðskaparligu leiðararnir
hava ongan annan veg at gan-
ga, enn at snúgva sær til fólk
sTtt og biðja tað gera eitt
ovurstort arbeiði. Hart verð-
ur koyrt á hesi hungraðufólk,
av viknaðu vøddum teirra
krevja teir stórt arbeiði.
Stovnað verður sjálvveitandi
stjórn, og hvør statur roynir
við teim ussaligu og neyðars-
ligu tólum, hann eigur, at
finna svar upp á stóra hungur
tjóðarinnar. Vit eru vitni til
mobiliseringina av einumfól-
ki, sum pøsir og oyðileggur
, seg sjálvt, meðan ein mett
og dramblát- og hástór Eu-
ropa hyggur at.
Tað hevur verið vanlig
hugsan, at tTðin er komin til
at heimurin, og serstakliga
triðji heimurin, kjósar mill-
um kapitalistiska og sosial-
istiska systemið. Óframkom-
nu londini, sum hava nýtt ta
hørðu kapping millum hesi
system til at vinna frælsis-
bardaga sTn, áttu at nokta.
fyri at gerast ein terningur T
hesi kapping. Triðji heimurin
eigur ikki at vera nøgdur við
at definera seg sjálvan við
virðurt, sum eruframmanfy-
ri hann. Óframkomnu londini
eiga harafturTmóti at kýtaseg
fyri at skapa og leggja fram
virði, ið tey eiga sjalv, hátta-
løg, ein serstakan stTl. Tað
konkreta '>"'ndamálið, ið nú
Hjá hesum merkir frælsi hungur í fyrstu atløgu.
leikar á, er ikki eitt val, kos-
ta hvat tað vil, millum sosial-
istiska og kapitalistiska sys-
temið, so sum hesi system
eru definerað av monnum frá
øðrum meginlondum og øðr-
um tíðum. Sjálvandý vita vit,
at kapitalistiska stýrið kann
ikki, um tað er ein lTvshátt-
ur, lata okkum realisera tjóð-
skaparliga arbeiði okkara og
skyldur okkara mótvegis um-
heiminum.. Kapitalistiski
heimurin, trustarnir og mo-
nopolini eru fTggindar teirra
óframkomnu landa. Haraftur-
Tmóti fer sosialistiska stýrið,
eitt stýri, ið er orienterað
móti fólkinum, grundað á ta
meginreglu, at menniskjan
er dýrmætari enn alt annað,
at loyva okkum at gera skjót-
ari framstig sum, samríma
betur, og soleiðis: gera ta
keipumynd av einum samfel-
agi ómøguliga, har nakrir fá-
ir, ið vanvirða tjóðina alla,
hava alt fTggjarligt og polit-
iskt vald.
Men fyri at hetta stýrisslag
skal virka væl, so vit Thvørj-
um instansi kunna bpra virð-
úng fyri prinsippunilm, sum
eru inspirasjón okkara, tørv-
; ar okkum annað, enn íløgu
av mannaorku. Menn og kon-
ur, ung og gomul átaka sær
eldhugað eitt satttvingsilsar-
beiði og siga seg vera trælar
tjóðarinnar. At geva seg
sjálvan, at vanvirða alt ar-
beiði, sum ikki gagnar felags-
skapinum, tað skapar ein
tjóðarmoral, sum lfvgar
menniskjuna, gevur henni
nýggja trúgv upp á ætlanina
við øllum mannkyni og av-
vápnar sjálvt teir mest á-
hugaðu áskoðarar. Men vit
meina tó, at eitt slíkt strTðog
strev ikki leingi kann halda
fram T sama óða lagi. Hesi
ungu lond hava tikið við tTav-
bjoðing, tey fingu, tá fyrr-
verandi kolonirikið tók seg
heilt burtur. Landiðer Thond-
um nýggjra leiðara, men T
veru skal alt skapast um, alt
hugsast um aftur av nýggjum.
Kolonisystemið hevðiTgrund-
ini bert áhuga fyri vissum
ríkidømum, vissum resurs-
um, júst teimum, ið góvuTdn-
aðum teirra ráevni. Higartil
var onki álvarsligt gjørt við
at virðismeta jøroina ella rT-
kidømið undir jørðini. Hin
unga, óhefta tjóo sær, at hon
er noydd at nýta tær økonom-
isku kanalir, sum koloniræðið
gjørđi. VTst kann tjóðin flyta
ut til cnnur lond, onnur valu-
taøki, men støðiðfyriútfluttn-
inginum broytist ikki funda-
mentalt. Koloniræðið hevur
grivið út kanalir.oghittnýgg-
ja landið er noytt at halda
tær við líka, annars hóttir
vanlukkan. Men kanska hevur
tað týdning at byrja av nýggj-
um, broyta slagið av útfluttn-
ingi landsins og ikki bert skif-
ta keyparar, aftur kanna jørð-
ina, undirgrundina, áirnar
og hvT ikki eisini sólarorkuna.
Men fyri at gera tað, tørvar
onnur ílegging, enn hon frá
lanđsins egnumonnum ogkon-
um. Har tørvar kapitalur,
teknikarar, verkfrøðingar,
mekanikarar o.s.fr, Lat okk-
um siga beint fram, at vit
meinð, attaðovurstóraknoss,
ið tey óframkomnu fólkasløg-
ini verða eggjað til avleiðar-
um sTnum, ikki fer atgevatað
úrslit, teir ynskja. Um ar-
beiðstreytirnar ikki verða
broyttar, fer tað at taka øldir
at gera henda heimin mensk-
an, ið tey imperialistisku
veldini hava gjørt animalsk-
an.
Sannleikin er tann, at vit
áttu ikki at góðtikið hesar
treytir. Vit áttu stutt sagt at
nokta at finna okkum 1 tí
situatión, vestanveldini døma
okkum til. Kolonialismuna og
imperialismuna eru vit ikki
lidnir við, tá tær hava tikið
serfrøðingar og løgreglulið
sTni burtur av økjum okkara.
T øldir hava kajaitalistarnir
tTggjaó sær T óframkomna
heiminum sum verstu brots-
menn. Deportatiónirnar, hóp-
morðini, tvingsilsarbeiðið,
trældómurin, tað vóru teir
mest týðandi mátarnir, kapi-
talisman nýtti til at økja um
eykagoymslur sTnar av ríki-
dømi, gulli og gimsteinum og
tryggja vald sitt. Taðerikki
langt sTðani, at nasisman
gjørdi alla Eurojiu til eina
sanna koloni. Stjórnir teirra
ymsu europeisku tjóða krav-
du endurgjald T peningi^og
teir dýrgripir aftur, ið vóru
stolnir frá teýmum: Mentun-
nargripir, málningar, stand-
myndir, litaðir glasrútir eru
givnir aftur til eigararnar. T
munni Europearanna var tað
hin morgunin T 1945 bert ein
setningur: "Tvskland skal
gjalda." Tað má^ sigast, at
harra Adenauer, táhannbyrj-
aði Eichmann málið, enn ei-
naferð T navni týska fólksins
bað Gýðingarnar um fyrigev-
ing. Harra Adenauer hevur.*
endurgivið lyftiðhjálandisTn-
um um at halda fram við at
gjalda statinum Tsrael tær ov-
urstóru peninganøgdir, sum
skula vera endurgjald fyri
brotsverk nasistanna.
Á sama hátt siga vit, at teir
imperialistisku statirnir høv-
du gjørt eitt^álvarsligt^mis-
tak og eitt ósámiligt órætt-
vTsi, um teir einans taka her-
deildirnar burtur avjørðokk-
ara, finna ríkidømi landsins
og senda tað til móðurlandið.
Moralska uppreisn tjóðarinn-
ar ger okkum ikki blindar, og
hon gevur okkum heldur ikki
mat. RTkidømi teirra imperi-
alistisku landa er eisini okk-
ara ríkidømi. Alheimsliga
merkir henda yvirlysing,
veri øll vTss T tT, als ikki, at
vit kenna, at tær tekniskuella
listarligu uppáfinningar vest-
anfyri koma okkum við. Heilt
konkret hevur Europa stapp-
að^ seg við gulli og ráevni
hjálandanna: LátTnamerika,
Kina, Afrika. Frá øllum hes-
um meginlonđum, sum Eu-
rojia. T dag stillar upp yvir-
floðartorn sTtt fyri eygunum
á, hevur tað Tøldir streymað
gimsteinar, olja, silki og
bummull, viður og exotiskir
lutir. Europa er bókstavrætt
skapt av triðja heiminum. Tað
ríkidømi, teir eru um atkval-
ast T, er stolið frá ófram-
komnum fólki, Havnir Holl-
ands og dokkirnar T Bordeaux
og Liverpool høvdu spesiali-
serað seg T nekarahandli og
skylda milliónum av tvang-
fluttum trælum navnfrægd
sTna. So tá ein europeiskur
stjórnarleiðari við hondini á
bringuni sigur, at hann má
hjálpa teim óframkomnu fól-
kasløgunum, tá skelva vitikki
av takksemi. TvørturTmóti
siga vit hvør við annan: "Tað
er rættvTst endurgjald, vitfáa
útgoldið." Vit góðtaka heldur
ikki hjálpina til óframkomnu
londini sum eitt miskunnar-
verk. Henda hjálper staðfest-
ingin av eini tvTfaldari ásann-
ing. Ásanning teirra koloni-
seraðu, av, at tað er rættur
teirra, og teirra kapitalist-
isku velda av, at tey eiga at
gjalda. Um kapitalistalondini
ti tey eru fávitðkut - lat okk-
um ikki tala um tvørrandi
takksemi - nokta at gjalda,
fer egni, hjartaleysi dialekt-
ikkurin hjá systemi teirra at
kvala tey. Tað er satt, at tær
ungu tjóðirnar ikki drajja
nógvan privatankapitaltil sin.
Orsøkirnar eru nógvar, iðút-
Framhald á bls. 10