Tímin - 03.06.1943, Blaðsíða 1

díttttn
ÚTGEVARI:
HAVNAR FRAMBURÐSFELAQ
Haldaragjald: 2 kr. ársfjórðingin.
t leyssølu: 15 oyr. eintakið.
NUMMAR 14
HÓSDAGIN 3. JUNI 1943
1. ÁRGANQUR
J. Dahl, próstur,
sum lærari.
I Tingakrossi nr. 20, sigur
Z. S. í síni góðu og vælskrivaðu
grein uni J. Dalil, próst,al liann
var Atann foddi skúlamaðurin«.
Hetta er satt, og eg vil loyva
mær at taka eilt sindur aftur í
lietla níí tá ió J. Dalil fyllur 65
ár.
í tí, sum skriváð er nú við 25
ára minningarhátíð próstsins er,-
mest skrivað um hann sum
prestin og sum próstin og helta
er sjálvsagt rælt og eigur so at
vera, tí at prestagerningurin
hevur verið hansara høvuðsyrki;
men tað eigur kortini ikki a~t
vera gloyml, at hann eisini alla
tíðina hevur liaft liond vió í
sk.úlaarbeiði.
Hevur hann fingið gávur til
at' vera preslur, so hevur hann
ikki minni gávur til alveralær-
ari. Ilann var sum skaptur til
at vera lærari, og lielta hevur
ivaleysl komið honum lil góða,
lá ió hann hevur lisið við kon-
firmantnm og lá ió hann hevur
visiterað skúlarnar ábygdunum.
Berl taó, al hann við examin
í læraraskúlanum í 1896 fekk
reint ug í praktik, og át tað
verður lilió honum til hert 18
ára gomlum, at vera lærari eitt
skúlaár 1896—97 við Føroya
realskúla og seminarium (lielta
var í embæliuum sum lærari
O. P. Effersøe hevói haft, lá ið
bann var sjúkur og aflaná at
bann va.r đeýður, áðrenn em-
bætið var mannað avnýggjum),
og at bann longu í sludenlaár-
nm sínuin skrivaói føioyska
mállæru, sum higarlil lievur
verið grundarlagið nndir undir-
vísingini í føroyskum máli íøll-
um skúlum í Føroyum, tykir
mær at vísa, al hann má hava
baft serar gávur til lærafa-
arbeiðió.
Hvnssu hann annars roýndist
sum lærari við Karise báskúla
H/a ár ella sum vikar vió Mar-
selisborg studentaskúla nakrar
mánaóir, skal eg einki siga uni,
av tí al eg einki veit um tað.
Heldur ikki skal eg.hersiga
nakað um afbeiði bansara ley
fýra árini, liann var lærari her
við Færøernes Mellem- ogReal-
skole ogseminarium árini 1908—
12, og tey tøk, sum hann tá og
í teipium árunum, sum koniu
aftaná, tðk fyri móðurmálsins
rælti í skúlunum. Søgan umfør-
oyskl mál í skúlunum verður
væl onkuntíð skrivað.
Eg skal her bert nevna at J.
Dahl próstur var lærari í før-
oyskum máli nøkur árálærura-
skeiðum bæði hjá ungum og
eldri lærarum, sum einki før-
oyskl høvdu lært fyrr, og mær
kunnigl var tað liann, sum reisti
sakina um at fáa føroyskl mál
smii fasla ej<samensgrein bæði
munnliga og skrivliga til Mill-
umskúla-, real- og præliminær-
eksamen heV í Føroyum, og hann
gavst ikki fyrrenn vunnið var.
Men tað, sum eg her serliga
vil nevna, er nakað, sum fáur
man vila um, at .1. Dahl próslur
í oll ley árini, hann hevurverið
bæði preslur og próstpr eisini
at kalla livønn dag hevur verió
lærari, og lærugreinin, sum
liann hevur givið undirvísing í
er lutin lil millumskúlaeksainin
fyri ungar Føroyingar, sum
skuldu fara niður al lesa á Sorø
Akademi og øðrum skúlum.
1910 hevði hann sínar fyrslu
næmingar, men treytin vartann
at teir skuldu fara niðnrattaka
eksamen. Niðurkomnir royndist
teir so væl, al rektor segði, al
um teir kunđu fáa so góða
unđirvísing heirna í Føroyum,
vildi hann ikki krevja næming-
arnar al koma niður lil eksamin,
og lí fekk skúlin her eksamins-
ræll í lalíni; og síðan hevur
próslurin hajt eitt hold í lallni
livørt skúlaár (undantikið tey
árini tá ið Krisloffersen var
lærari við skúlair) lil í fjør.
Hvussu var tá benda undir-
vísing? Eg kann her tala av
egnum roynđum og tí sum eg
havi hoyrt aðrar siga. Men tað
vísa kanska prógvini best; ka-
rakterirnir, sum eru givnir av
ymsum censorum, hava altíð
ligið vió ovara borð, og niðri
hava teir flestu næmingarnir
verið millum teirra frægaslu.
Men vit lærdu so nógv meira
í hesum límum enn latln'; allir
høvdu jú lært onnur mál fyrr,
men eg tori al siga tað fyri
okkum allar og utlan taka
nakað frá nøkrum øðrum av
oklcara lærarum, al nú fyrslani
klárnaði lað fj’ri okkum, vit sóu
nú hvat eitl mál er. Vit fingu
at síggja sjálvir, at tað ikki ger
lað sama hviissu orðini komu
fyri í setningunum, og at tey
oll bvor sair hava síll at gera,
al eilt níál er ein livándj heild.
Vil lærdu at gáa væl eflir; øll
orð, høvuðsorð og lijáorð, høvdu
eins nógv at lýða í heildini, og
skuldu umfarasl við sama ansni,
bvørl orð og less bending og
bvør grammaliskur formur og
hvør synlaktisk fføkja, einki
slapp iindan, alt sluildi verða
handfarið og gjørt skil á, hvat
lað var og bví lað var so. Allíð
Ijóðaói spurningurin bví, við lí
úrslili, al vit lærdu at síggja eill
sindur inn í tæi; reglur og skip-
anir, sum málini eru bvgd upp
eftir; ikki bara latínska málið,
men eisini hini málini, tí prósl-
urin, sum lann niálkøni maður
bann er, lók allíð Ií 1 liini okk- -
um meira kendu inálini og bar
saman við ley. Helta arbeiðslag
kom mongum av okkum lil
góða.serliga leumun.sum seinri
gjøllari skuldu studera oggreina
mál.
Men aloflast lók hann dømi
úr lí eiiiasta máli.sum var okk-
um í kjøti borið og !í beinleiðis
kendu við okkum sjálvum livussu
belta og hatta æt, og skuldi vera
og ikki skuldi vera,okkaraegna
máli.
Her hevói lienda frálíka nnd-
irvísing ilcki minnst attýða, ser-
liga fyri teir eldri, sum lítið og
einki høvdu Iærl av førpyskunj
máli; vil hómaðu nú hvussu
mál okkara er uppbygt, at eis-
ini lað er ein beild líka full-
•skapað sum hini málini, í nógv-
um førum líkist teimum, og al
tað væl kann meta seg ja.vi.it
við hini, ja, í summum 'førum
er ríkari ella fínari í síni syn-
taks enn nógv tey núlivandi
málini.
At nevna dømi um hetla
lióskar ikki her, ló eill sum er
bæði sluttligl og læruríkl og
sum væl øll fala kamiegnevna.
Bygdanøvn flesl eru sjálvsagt
eintal, tað eru tey lí eisini í la-
líni, men nøkur eru av ymsum
grundum fieirlal, m. a. býurin
Syrakus; fyri al vit skuldu"
minnast hetla, vísli próslurin
okkum, al vit eisini í Føroyum
eiga bygdanøvn I fl. t. d. Toftir
og Strendir og legði hann aftrat
t.d. í Danmark Hedeluisene. At
Syracusac, Toftir, Strendir og
Hedebusene eru fleirtalsnøvn
fataðu vit nú, og eingin okkara
gloymir taó, men fáur okkara
nnindi frammanundan hava
lmgsað um, at t. d. Toftir og
Strendir pru fleirlalsnøvn, og
fáur man gera tað heldur nú,
enntá minni bví. lev eru tað.
Helta var eilt lítið dømi, sum
ló hjá tí sum fatar lað, vísir
hvussu arbeitl var í lalíntímu-
num.
Henda undirvísing var bara
ein klænur. tráður í próslsins
fjøllbroylta arbeiði, men vit
kendu á okkum, at liann røkti
hana við gleði og at hann legði
sær nær at geva okkumso holl-
an málsligan knnnleika, sum
vit vóru førir fyri at taka ímóli;
og viðhvørt kundi lianp suni
fyri at ugga okkum siga søgur
um teir gomlu jassarnar, sum
vil lósu um.
Eg hugsi at vit allir eru hon-
um lakksamir fyri tað góóa
grnndarlagið, sum hann tá gav
Teir sameindu bumba
itaishu oyoøjarnar.
De Gaulle oø Giraud óklárir.
Oyggin Pantellaria varðsunnu-
nátlina og fyrianállina álopin
av eingilskum kriggsskipum, ið
skulu nógv av havnarvirkunum
í sor. Ta seinru náttina var
verjueldurin hjá Italienarunum
mikil. Annars halda teir sam-
eindu á við at bumba flogvøllir
og liavnir á Sardiniu og Siciliu
og gera miklan skaða.
Russarnir siga frá líllum virk-
semi á valinum, ló hava teir
sligið eill týskt álop aftur við
Kuban, meóan Týskararnir siga
frá hørðum russiskum álopum
við Kuban og Lisichansk vió
Donetz.
Týsk flogfør bumbaðu Suður-
Ongland í gjáranáltina, serliga
Margale og oynna Wighí. Teir.
siga seg bava søkt 76 skip vió
430.000 br. tonsum í mai mánað.
Onglendingar siga at í mai hava
teir mist færri skip enn nakran
annan mánað síðan kríggió
brast á.
I seinastuni hava japansk
bumlniflogfør lopið á vestur-
slrond Norðurameriku, siga
Amerikanarar frá. Serliga sleplu
teir brandbumbur niður í teir
slóru skógirnar í Oregon, men
lað hendi ikki stórvegis skaði.
Úr Algier frættist at teir báðir
fronslui høvuðsmenninir . de
Gaulle og Giraud eru óklárir
um hvør ið eigur bægsta ræðið.
okluim, og'fyri ta ávirkan hann
hevði á okkum unglingar.
Nú, lá ið J. Dahl próstur ikki
longur er menlur at røkja helta
starv sítt, er taó serlig grund til
at veita honum tølck fyri, af
hann, sum hevur haft nóg mikið
undir hond, í øll hesi ár hevur
viljað givið sína kostbaru líð til
at lesa við leimum unglingum,
sum ætlaðu sær at vinnalongur
fram.
Vit sum hava haft la eydnu
at lesa lalín bjá próstinum eru
honum serliga takksamir; eingin
oklcara gloymir ta tíóilfa, og lað
hevur mangan hent, tá ið vil
eru komnir saman, eldri og
yngri, al vit við gleði og ítalclc-
semi hava minnst aflur á ta líð,
tá ið vit gingu til latín í Sanda-
gerði. .
Næmingur.
\
MI1« PERSÓNKOYRING ÍI97
1*1111 • WILLIAM sloan vuí
Konufólkakj ólar
í heildsølu
JÁKUP JENSEN
TLF. 439.