Tímin - 08.08.1946, Qupperneq 2

Nr. 32. 4. árg.
TIAAIN
8. august 1946
W imtn l Nr-32i
Hósdagin 8. august 1946.
Útgevari: Havnar Framburðsfelag.
Ábyrgdarmaður:
Einar Joensen
Avgreiðsla: Telefon nr. 143.
Prentsmiðja:
P.f Landsprentsmiðjan. Tlf. 143
Haldaragjald: 2 kr. ársfjórðingin,
í leyssølu: 15 oyru eintakið.
Lýsingarprfsur: 12 oyru pr. mm
á forsíðuni, aðrastaðni: lOoyru.
(Avsláltur fyri fastar lýsingar
eftir avtalu).
Yíír- og undirmetan
Føroya Socialdemokratur liev-
ur í seinasta blaðilum, ur. 30,
eina drúgva grein um evnið: at
yvir- o{( undirmela seg. Hann
lteldur, sum rætt er, at líka
skeivt er at síggja ov spentur at
eini søk, heldur má sáttliga
verða hugsað um standin. Her
er tað serliga okkara politiski
standur í løtuni, sum talan er
um. Socialurin heldur, at hæði
sambands- og loysingarmenn
eru á skeivari leið, av tí al
sambandið væðir fólk við leim-
um trupulleikum, sum fylgja við
loysing frá Danmark, meðan
loysingarmenn uudirmeta teir
vansar, ið slandast av hesi
loysing.
Tann sáttliga umhugsan, sum
Socialurin síðan kemur vió,
prógvar lil fulinar, at blaðið er
í parti við sambandinum til at
ræóa føroyingar inn undir Dan-
mark aftur, og ikki, sum tað
skuldi søml seg einum llokki,
ið lievur orðið Frælsi fremst á
síni stevnuskrá, hevur hug lil al
mæla monnum til at taka ræóið
í sínum egna landi.
Vit kunnu taka nakrar seln-
ingar úr nevndu grein: »Vil
skulu ikki undirmela teir vansar
og trupulleikar, ið vit møla, um
vil skuldu vall al loysl øll bond.
Vit skulu heldur ikki undirmela
tað, al slanda saman við eina
aðra størri tjóð .... eiu dugir
illa at ætla um, hvussu vit sluilu
sæta okkum al missa øll rælt-
inđi í øðrum landi. Tí um vil
kiindu havt pening nú at greilt
okkara adminislratión við, so er
so nógv annað, vil ikki liava,
og sum vil í løluni noyðasl al
fara til onnur við. Og lá ió vit
hugsa um manningina, lann
spurningin, so eru vit helđur
ikki har fullmannaðir.«
Suni tað sæst, hevur Social-
urin selt sær fyri at løla fólk
við sama vanlreysti, sum sam-
bandsbløðini eru von. Um teir
vilja hava annaó enn gomlu
sambandsstøðuna aftur, so er
tað óneyðugt al koma við slík-
um møsni, sum at vil novðast
at gera hetla og hatla um vit
loysna frá Danmark, ella at vit
mugu finna menn sum kunna
gera ley arbeiði, ið danskir
menn nú gera fyri okkum. Soci-
alurin man fullvæl vita, at teir
menn, sum stríðasl fyri at før-
oyingar skulu eiga Føroyar, eis-
ini hava hugsað um, hvat ið
krevst í hvørjum føri.
Vit hava ofta sæð Socialin
liava vakrar frágreiðingar um
frælsisstríó hjá ymsum loudum,
sum verið hava undir fremm-
andavaldi í mong árhundrað,
lond sum Noreg, Finnland og
Tjekkoslovakíið fyri at nevna
nøkurfá. Munđi nakar har ivasl
í, al teir átlu menninar ella at
teir vóru førir fyri at klára tey
nýggju viðurskiflini, tá ið teir
komu at ráða sær sjálvum, sjálvt
um ikki kunđi peikast á teir,
meðan landið var undir fremm-
andavaldi? Søgan prógvar, at
ikki slóð á hjá teimum, tó at
hesi lond, sammetl við onnur
lond, ikki vóru stórt mætari enn
Føroyar.
Vit ivasl ikki í, at Socialurin
er søguliga væl upplýstur; hann
átti tí al likið dømi haðani, sum
kunna stimbra føroyingar á
frælsisleið, heldur enn at laka
áræði frá leimum, sum vilja
klára seg sjálvir, við at trútta
inn í leir at vil fáa tað best f
sambanđi við Danmark.
Socialurin sigur seg ofta hava
einarælt til at umboða fiski-
mannin; vil vóna, at hann t. d.
kann greiða frá, hvussu stóra
mongd av feskfiski føroyski
fiskimaðurin kann selja í Ong-
landi, um vit 14. september velja
sambandið aftur.
Ognar-
og sivirvaldsrættnrin
1) Á fólkaatkvøðuni verða vil
spurdir: vilja vit Føroyingar
laka við ognar- og yvirvaldsrætl-
inum lil Førova ella vilja vit lala
Dønurn henda ræll í hendi. Hitt
fyrra verður játlað við krossi
fyri loysing, liitl seinna við
krossi fyri tilboðnum.
2) í so mála er lienda fólkaal-
kvøða greið, lí -ognar- og yvir-
valdsrætlurin hý'list ikk.i millum
tveir ella fleiri partar. Annað
hvørl hava vit liann ella hava
vit hann ikki.
Ognar- og y virvaldsrællurin
má eisini vera onkun staðir.
Hann kann ikki vera ongar
slaðir — lanđið kann ikki liggja
harraleyst. Av hesum stendsl so
lað, at laka vit Føroyingar ikki
við hesum rætti, so verða aðrir
sum kanna sær landið, og
hvørjir liesir aðrir eru, tað vila
vil — tað verða Danir. Landið
fellur so statt lil Danmarkar
ikki bert í lí lilfelli al vit sam-
tykkja lilboðið danska, heldur
eisini í tí lilfelli at vit lata vera
við at samlykkja loysing —
hetta seinna við at sita heima
ella gera atkvøðuseðilin ógild-
ugan.
Landið kann bert vinnasl við
krossi — krossi fyri loysing.
Erlendur Patursson
Jóannes bóndi
Høvdingar var hann. Av evn-
um, av brá og av gávum. Likam-
liga væl úlbúgvin, av vakraslu
og íimastu monnum, við ríkum
andans gávum, skald og hugtak-
andi røðari, var hann frá ungum
árum oftast miðdepilin, har hann
var hjásladdur. Vaksin upp við
Føroyingsins fjølbroytta og harð-
balna lív, sum tað var í hans-
ara unglinga døgum, til fjalls,
til fjøru og lil miðis millum teir
fremstu til raskleika og fimleika,
nørdist í honuni og búnaðist
tann kærleiki til foslurjørð og
fólk, sum honum var í blóði
borin. Hesin kærleiki var hans-
ara lívs kraftarkelda, sum birti
í honum máll og áræði og dreiv
hann út í eilt eljuslríð til at
sameina hetla fólk, lil at veita
tí álit á sjálvt seg og læra tað
at kenna samanhaldsins ríki-
dømi og gleði. Hann ivaðist
onga løtu um Føroyingin. Ilann
kundi ikki hugsa sær, at hetla
harðbalna fóik, ið enn sum áður
bjargar sær føðina frá sínum
berligu útskerjum í víðum havi,
sluildi vilja geva seg upp til
annað fóllc heldur enn í felag
at taka tey tøk, sum, vóru tey
enn lung, so av sonnum vóru
stimbrandi av lí yngjandi gleði,
sjálvir at hava úlint roysnisbrøgd.
»Søtur er sjálvgivin hili,« søgdu
teir gomlu. Hann troyttaðist ikki
at halda hesa læru fram.
Um Jóannes hevði verið fødd-
ur eini hálvlhundrað, ja, kanska
bert tjúgu ár longur aftur í tíð-
ina, hevði helst fyri langt síðani
alt tjóðskaparligt stríð verið
lokið her á landi og Føroyingar
staðið sum ein sameindur flokk-
ur úteftir. Tjóðskaparmenningin
lievur ikki havl somu kor at
húnast í Føroyum sum í hinum
Norðanlondunum. Hinar Noró-
anljóðirnar mentust og búnað-
ust.í einari líð, lá ió tað innan-
hýsis slríð, • sum nú leikar í
øllum londum millum leir ymsu
flokkar, sum bjóða seg fram lil
at slíla fyri og býla úl lands-
ins ágóða, enn ikki var íbirt
ella ið hvussu er ikki hevði
vundið slórvegis upp á seg. í
Føroyum brast tað sosiala stríóið
á, áðrenn tjóðskapármenningin
var førd á enda, taó mátti larna
og seinka.
Kortini má sigast at hava
gingisl væl fram. Og meðan so
mangur maður gavst á hálvari
leið, Jóannes gavst ikki. Otroylt-
iligur og eldkveikjanđi helt hann
fram endamálið: Føroyingar ein
spmeind tjóð, valdandi sítt egið
land. Enn rnanaði hansara hvøíla
rødd á fundum lil samanhald
og framfýsni, enn vóru hansara
politisku greinir eins mergjaðar
og eggjandi sum á irngum døgum.
Tað var sum Iínút Hamsun sigur
um mannin tann í Noregi, sum
Jóannes í mongum føri sipar lil,
Bjørnstjerne Bjørnson:
Altid lyder allevegne
Bøsten fra hans Brysl,
mange Stridsbluss bar han tændt
os,
mange Glæder har han sendt os,
nár han tier, er det tyst.
í Kirkjubø
Soleiðis var Jóannes eisini.
Slríðsmaður fram um alt. Hann
yngdist og menlist við stríðið;
var tap í hendi, so var at brynja
seg út av nýggjum. Hann gavst
ikki á henđur. Veri hann Før-
oyingum lil seinar tíðir ein fyri-
mynd til seiggi og Ireystleika.
Menninir við leim ríku gávu-
num hava týdning Iangt út um
heim sílt og ætt, teir eru varðar
á siðmenningarligu vakslrarleið
okkara. Vit Føroyingar hava
liesi seinastu farni árini, mist av
undangongumonnum so nógvar
al skarð um skarð stendur sjónskt
í menningarborg okkara. Nú varð
aftur eitt skarðið høgt, ogneyvan
vcrður laðað aftur í tað í hræði.
Tey, sum hava kent hann frá
ungdóminum ella manndóminum
og sarnan við honum hava styrkst
vió tað Ireysla ríkidømi og lann
mergjandi lívsvísdóm, sum gomul
føroysk siðmenning eigur, og sum
liann fram um fleslar dugdi al
leggja fram, gloyma hann aldri
sum tann heilskapaða menlifÁn-'
armaður hann var. Tann unga
ættin, sum kennir hann hert av
fundarrøðum ella blaðgreinum,
vil goyma minni um lað skalda-
horna orðkynstur og tann eld-
liugaða fosturlandskærleika, sum
gjørdi hansara røður og blað-
greinir ógloymiligar, tá ið tær
vóru bestar. Eingin Foroyingur
hevur fingið málið so kraflar-
gitið at ljóma sum hann, tá ið
tað var um eitt evni, hann var
hugtikin av, tað veri bæði í tali
og í skrift.
At lýsa Jóannesar Paturssons
lívsverk lil fullnar í slultari blað-
grein er ógjørligl. Tætlirnir vóru
so nógvir. Hann var ilcki hert
slóðari í politikki, hann var
undangongumaður í jarðabrúkj,
legði allan lann stóra høin har
saman og gjørdi hann maskin-
foran, hann var góður seyða-
maður og J*akkamaður, hann
var fullkønur vió Føroyingsins
lív á báti, sum tað var, áðrenn
maskinbálarnir koinii. Eitt ríkt,
virksamt lív er komið á enda.
Har var eingin dagur burtur-
spiltur. Var einki at taka hond
í, so var tað lesturin og skriv-
ingin. Tað liggur meiri av skriv-
aðum arbeiói eflir hann enn
eftir nakran annan Føroying.
Tann minnisvarða lievur hann
sjálvur sell sær. Annan fer hann
at eiga í Føroyingsins lijarta í
øldir.
Rikard Long
Skarðhamar fjarritar í dag,
al Ministry of Food nú sigur
frá hámarksprísunum,ið koma
í gildi 10. august at teir verða
óbroyttir fyri allan ísflsk ullan
avhøvđaðan tosk og upsa,
hvørs prísir verða ávikavist
5sh3d og 3sh9d pr. stone.
Tórshavn, 7. august 1946
Útfluttningsnevndin