Tímin - 31.08.1946, Blaðsíða 2

Nr. 33. 4. árg.
TIMIN
31. aufJust 1946
® i m i n
Leygardagin 31. august 1946.
Útgevari: Havnar Framburðstelag.
Ábyrgdarmaður:
Einar Joensen
Avgreiðsla: Telefon nr. 143.
Prentsniiðja:
P.f Landsprentsmiðjan. Tlf. 143
Haldaragjald: 2 kr. ársfjórðingin,
í leyssølu: 15 oyru eintakið.
Lýsingarprisur: 12oyru pr. mm
áforsíðuni, aðrastaðni: lOoj'ru.
(Avsláttur fyri fastar lýsingar
eftir avtalu).
Náði Gad okkum fjri
danskan kultnr
Nú ió fólkaalkvøðan slendur
fyri durum, er tað dag og dag-
liga at hoyra úr Sambandsbløð-
nnurn í Føroyum um tann rniss,
ið okkum verður fyri um vit
loysa frá Danmark og harvið
missa tann sluðul frá danskari
mentan, sum tey kalla »dansk
kultur« og sum tey siga okkum
ikki kunna liva fyri uttan.
Hvussu er nú við hesum?
Ein hvør føroyingur, sum
hevur kall skil hevur sæð, at
đanskarir duga óført at gera
»rekiamu« fyri sjálvum sær,
teir eru ikki darvaðir av undir-
lutakenslum! Einki danskt hlað
og eingin danskari gloymir at
nevna fyri útlendingum at teir
eruheimsins hægsl mentaða fólk
o.s.fr. Er helta rætl?
Vitkunna siga at utlaná skræð-
uni, tá ió vit lelja skúlar og
mentunarstøð upp, so er Dan-
mark frammarlaga í menlan sum
onnur Norðanlond, men hvussu
er voiðið innanklæða?
Seinaslu tíðina hevur Dimma-
lætling, »Danskhedens Forpost
imod Nord«, »Forkæmperen for
Dansk Kultur« o.s.fi'. við van-
ligum smædni og sannleikskær-
leika tikið fiám aflur la vælvild
og hjálpsemi, ið Føroyingar
kunna vænla sær í Grønlandi
um teir velja Sambandió aflur
14. Sepl. Allar lær heistageióir,
ið gjørdar hava verið móli Før-
oyingum í Grønlandi av donsku
sljórnini, leggur hon »Grønlands
Styrelse« undir, sum um danska
sljórnin ikki kann taka hatta
»Slyrelse« av um lað ikki væl-
signaði tess gerðir? Men vit síggja
aftur danska mentan innanklæða
í ár.
Norðlýsið seinast sigur frá
eini hending, sum er meinlík
hendingum undan krígnum,
sum danska stjórnin, umboðandi
danskan kultur, hevur vælsignað.
Tá tvingaðu danskir embætis-
menn f Grønlandi føroysk skip,
sum høvdu leilað neyðhavn,
útaftur í rok og illveður, og
hægri maktum er fyri at takka
al eingin vanlukka hendi. Tílík
dømi finnasl í bókini hjá Skipara-
felaginum, sum hægsta danska
mentan noktaði đanska almenn-
inginum at fáa at lesa. Nú hava
danskir embælismenn, umhoðs-
menn fyri danskan kultur —
rikið eill porlugisiskt skip úl úr
havn í illveóri og endin var, al
skipið við 60 monnumfór á land
og knasaðist. Mannskaði var
eingin — ikki »dansk kultur« at
takka fyri. Føroyska skipið
»Borgin« kláraði seg sjálvl, hon
hevði belri molor. Føroyskir
flskimenn vilja tit seta tykkum
ein minnisvarða til skammar til
ævigar tíðir, so seti kross fyri
danska sambandinum 14. septem-
ber. Tf harvið hava til fyri allar
tíðir góðkent tað vióferð, ið
danskarar hava givið tykkum í
Grønlandi, tí landið sum tit eiga
helri enn danskarar; lí Grønlanđ
íslatiđ og Føroyar eru ein partur
av norska stórveldinum, sum
Dunmark hevur lumpað sær til.
Ein framlíðar alheimsrættur man
allíð finna okkum betri sømdir
í Grønlandi, enn einhvør donsk
sljórn.
Hesi nýggi dømi um danskan
kultur í Grønlandi koma aftaná
at U.S.A. hevur haft ræðið har
í 5 ár, og gjølla sæð tað trælalív,
ið skrælingar hava aftaná at
danskarar í 230 ár hava roynt
at hjarga teimum frá ávirkan
avfremmandum fólkum; úrslitió
er sum kunnugt al ikki ein ein-
asti reinur skrælingur finsllongur,
takkað verið Grønlands Styrelse,
dugnaligl í vissum førum, sum
aftur slendur undur varveilan
av einihvørjari danskari stjórn.
Ein og hvør Føroyingur, sum
vil fáa æruna av danskari mentan
í Grønlandi og fáa lað viðferó,
sum føroyskir íiskimenn fingu
har undan krígnum, velur Sam-
handið — Stjórnaruppskotið —
14. september.
í seinasta Sociali hevur P. M.
Dam eina mikla grein um at
Føroyar skulu ravmagnast. Har
vísir hann m. a. á, al hin mikli
frani burðsmaðurin Ólavur á
Heygum fyri mongum árum
síðan bardust fyri hesum sama
máli, men málli lúla fyri aflur-
haldinum. Dam sigur soleiðis:
»Ólavur og ravmagnsmálið
kvaldi afturhaldið. í Føroyum.
Hetla var ein myrkursins gerð
— ein brolsgerð móli landi og
fólki okkara.«
Lesarin slúrsar við: Tað kann
jú ikki vera nøkur ring gerð at
hava kvalt afturhaldið í Før-
oyum, men tað er jú ikki hent
enn; so har man vera ein stór
misskiljing hjá Dam; hann
meinar óivað, at afturhaldið í
Føroyum kvaldi Ólav og rav-
magnsmálið, sum greinin fram-
eftir prógvar. Tá álti orðini hjá
Dam at Ijóða soleiðis: »Ólav og
ravmagnsmálið kvaldi aflur-
haldið í Føroyum.« Nú er jú
meiningin beinl tvørturímóti tí,
sum stendur í Socialinum, og
vísir hvussu skilaleyst lað kann
koma fyri viðhvørt, lá sernøvn
ikki verða bend, sum einstakir
málmenn her á landi vilja hava.
Vit eiga ikhi nienninar
Ótti er komin á amtsfylking-
ina, nú hon sær hvønn vegin,
ið gongur, nú hon sær, at kross-
arnir — krossarnir fyri loysing
— verða fleiri og fleiri. I angist
síni og neyð fSnnur hon fram
úr goymslum sínum slilin vápn
og gom.ul. Eitt av hesum er: ja,
gaman í at loysa, men vit eiga
ikki menninar til al stýra land-
inum og umsita lað. Yit kenna
orðini aftur frá teimum árum,
tá monopolhandilin skuldi av-
takast: gaman í al loysa mono-
polhaftið, men vit eiga ikki'
menninar lil al stýra handlinum
og umsila hann.
So ótrúligt tað ljóðar, eru tað
ikki bert politiskir óvitar og
sambandsflokksmenn sum liava
drigið helta gamla spøkilsi upp
úr aflur grøvini. Teir hava fingið
aðrar lil hjálpar — menn, sum
kalla seg fremstu oddamenn
Føroya fólks, menn, sum hava
likið sær frælsi lil skjaldarmerki.
Av liesi somu grund mugu
vil lí — áður enn vit mana
spøkilsi aftur f jørðina — lata
hesi oró falla:
Ein politikkari hevur tær og
tær hugsanir um, hvussu landið
skal slýrast og umsitast. Býður
hann seg fram lil val, so liggur
í hesum tað, at hann vil fremja
hesar ætlanir sínar, og eisini lað,
at hann veit, hvussuleiðis og
við hvørjum monnum lær skulu
setast í gerð. Tað er við øðrum
orðum ikki nóg mikió, at liugs-
anir hans og ætlanir eru góðar
— skal politikkur hansara vera
annað enn reyp og skról á ting-
og veljarafundum, má hann eis-
ini kenna úlvegirnar og duga al
ganga teir. Er hann ikki førur
fyri lietta, so heldur hann sjálvan
seg og hugsjónir sínar fyri háð
og spolf. Tað má liann so sjálv-
ur um. Verri er tað, at hann
lieldur landsins horgarar fyri
gjøldur. Hann hiður fólkið um
at velja seg, tí hann hevur so
og so nógv goll á slevnuskrá —
viðvíkjandi fíggjarmálum, skatta-
málum, vinnumálum, sosialum
málum o. s. fr., o. s. fr. — og
so, tá hann er valdur, sleppur
hann sær undan hesum øllum
við orðunum: men harra Gud,
eg dugi ikki at seta hetta í verk
og eg kenni ongan, sum dugur:
vit eiga jú ikki menninar! So
krógvar hann slevnuskránna,
men so, lá ein líð er farin og
val nærkast, verður stevnuskráin
drigin fram aftur, pussað upp
og snákað. Og so kann leikurin
byrja av nýggjum.
Onkrum rennur í hug spæl,
sum rópt verður svikamylla.
Har eru tað børn, sum spæla við
træbrilckum. Her eru tað poli-
tikkarar, sum spæla við landsins
fólki.
Vil kunna nú venda aftur til
spurningin: eiga vit menninar?
Jú, vist eiga vit teir. Vit eiga
menn f livønn einasta almennan
sess her á landi — fullkønar og
fullgóðar menn til at røkja øll
størv. Teir, sum siga annað, tala
annað hvørt móti belri vitan,
ella eisini eru teir meiri óvil-
andi enn golt er. Fyri nøkrum
árum síðani gav studentafelagið
út yvirlit yvir, hvussu nógv hd-
skúlalært (universiletslærl) fólk
Føroyingar eiga í leim ymislui
greinum. Har er nóg mikið av
al taka. Síðan lá er nógv fólk
komið aftural. Og umframt helta
háskúlalærda fólk, er jú hópur
av fólki við øðrum hægri lær-
dómi. Og ikki velst bert um
skúlalærl fólk: vil eiga rúgvu av
fólki, sum hevur gingið í lann
besta »skúlan«, t. e. fólk sum
hevur arbeitt'í tí praktislca lív-
inum.
Alt samantalt, so eru vit við
manning eins væl útgjørdir og
onnur lond.
Føroyingar vilja nú bróla seg
út úr teirri polilisku svikamyllu,
sum teir hava trakkað í f farn-
um árum. Teir vita ikki hert
leiðina, teir hava eisini mann-
ingina.
Erlendur Patursson
Svørð og blýantnr
Norðmenn og aðrir frændir
og grannar okkara bardust í
5 long dr við svørðinum fyri at
vinna land sílt.
Vil kunna eftir einum degi
um miðjan septembir vinna land
okkara við blýanti.
Tað er munur: Norðmenn
svangir og kaldir við svørðinum
í 5 ár, vit mellir og í stásklæð-
um inn í valrúmið al seta tvær
blýantslrikur sum krossa hvørja
aðra.
Norðmenn átlu Iveir kostir:
frælsi ella ófrælsi. Um tað slóð
bardagin. IIvussu nýlti norska
tjóðin vápn síni? Hon bar tey
ikki móti frælsinum, hon tveitti
tey ikki frá sær, hon hreyt tey
ikki. Hon nýiti tey og nýtti tey
frælsinum til frama.
Føroyingar fáa hesar somu
kostir sum Norðmenn: frælsi
ella ófrælsi. Um hetta stendir
bardagin. Hvussu fara vit at
haudfara vápn okkara — blý-
antin — 14. septembir?
Billa
65 ár
Sunnudagin 1. septemb. fyllir
Sámal Debes skrivslovumaður
(Sámal í Handilsforeiningini) 65.
Lastbilkoyring
Telf. 1
Kvivlk
DJÓNI THOMASSEN