Íslendingur - 23.04.1920, Side 3

20. tbl.
I5LCND1NOUR
79
-• -• *-• * • -# "• -• -• • '• -• •-•-«
Dansk-Islenzka fjelagið.
Það er ekki ýkjalangt síðan, að
þeim íslendingum, sem ekki tóku
munninn fullan af beiskum bituryrðum
í garð Dana, var mjög á hálsi legið
fyrir flaðrarakendan hugsunarhátt. Ó-
vildin til Dana var margra ára safn
kúgunar og rangsleitni, sem umboðs-
menn konungsvaldsins beittu gagnvart
íámennri og fátækri þjóð. Auðvitað
verður einveldistíminn sá svarti blett-
ur á baki danska konungsvaldsins,
sem aldrei verður þveginn af til fulls.
En hitt er líka áreiðanlegt, að ýmsir
hinir konunglegu umboðsmenn (hirð-
stjórar, fógetar og amtmenn) misbeittu
valdi sínu margsinnis með taumlausri
frekju og harðstjórnarlegum hrotta-
skap. Það er unt að sýna það með
óhrekjandi sönnunum, að ýms kúgun-
arbrögð umboðsmannanna dönsku,
hafa verið gerræðistiltektir þeitra sjálfra
eingöngu, sem danska stjórnin sjálf
hefði ekki látið viðgangast, ef vitað
hefði. Á það bendir einmitt sú til-
slökun á ýmsum órjettlátum tilskip-
unum, þá sjaldan að kvartanir Iilend-
inga ná eyrum konunganna sjálfra.
En »það er hátt til himins og langt
til keisarans,< segja Rússar, og eitt-
hvað svipáð mætti segja um afstöðu
danska konungsins til fslenzkra þegna
fyr á öldum. Þessvegna urðu beiðnir
og bænarskrár, er stilaðar voru til
konungsins, eyðilagðar á miðri leið,
og ótal Jesúítaráðum beitt frá um-
boðamanna hálfu, til að koma öllum
endurbótatillögum fyrir kattarnef. En
þrátt fyrir þá miskunarlitlu meðferð,
sem íalendingar hafa orðið að sæta
frá Dönum fyrrum, má kalla þau
stjórnartök dúnmjúk og móðurleg
borin saman við framkomu allra stór-
velda heims gagnvart sfnum undir-
þjóðum. Þeir, sem eíast um þetta,
ætti að lesa t. d. um stjórn Þjóð-
verja á Suður-Jótlandi — ágæt bók
um það efni er »Sönderjylland< eltir
Arne Möller — framkomu Englend-
inga gagnvart írum yfir margra alda
blóðuga baráttu; og nú sfðustu ára-
tugi framferði þeirra á índlandi; ein-
veldiskúgun Rússa á öllum sínum
löndum fram yfir aldamót o. s. frv.
Og þegar dæmt er um framkomu
þjóða, sem einstaklinga, verður að
Ifta á það frá sjónarmiði þess þroska-
litla stjórnaríyrirkomulags, er rfkir á
viðkomandi tfmabili. En út f þá sálma
er ekki hægt að fara meira hjer. Stór-
eítirtektarverð er því sú einlæga
löngun margra danskra mætismanna,
til að glaða samúð og velvild hjá
Dönurn og íslendingum með báðum
ríkjunum. Nokkrir þeirra manna stofna
Dansk-íslenzka fjelagið f þeim tilgangi
að frœða báðar þjóðirnar um líf, háttu
og hugsunarhátt þeirra beggja og
glada rjettan skilning og samband
með hvorri þjóðinni fyrir sig. Það er
ómögulegt annað að sjá, en að þetta
sje gert f fylstu einlægni. Bækur þær,
sem fjelegið hefir gefið út, sýna það
greinilega t. d. »StreifIys over land
og folk<. Þar kemur vfða fram vin-
gjarhlegasti skilningur á íslenzkri
þjóð og bókmentafrægð hennar. Mjer
finst þetta merkilega fjelag vera lif-
• •• • • •-• -•-•-•-•-•-•-• -•-•-•-• • •-»-».•
andi tákn þess, að Danir rjetti okk-
ur sáttgjarnar bróðurhendur til sam-
vinnu á grundvelli hins rjetta skiln-
ings og rjettlætis. Og mjer finst jeg
þurfa að spyrja: Er það vænlegra til
andlegrar þroskunar og vaxandf víð-
sýni að ala hjá sjer hatur og fyrirlitn-
ingu til niðjanna fyrir mi3gerðir feðr-
anna? Getur þeirri þjóð liðið íullkom-
lega vel, sem elur f brjósti sjer óvild
til annarar þjóðar? Getur nokkurn-
tfma Bprottið upp af óvild annað en
óvild eða annað en hatur upp af hatri ?
Geta þjóðirnar haft nokkurt gagn af
sífeldri sundrung og tortrygni, hver
gaMvart annari? Geta þjóðir eða
einscaklingar náð sannri andlegri fram-
þróun, ef ekki er reynt eða lært að
fyrirgeía? Jeg segi hiklaust nei. Og
þessvegna eigum við íslendingar að
fagna stofnun og starfsemi slfks fje-
lags sem Dansk-íslenzka fjelagsins og
styðja gengi þess eftir megni. Þá
sýnum við þann ótvfræða þroskavott,
sem felst í því að geta fyrirgefió mót-
gerðir.
Fjórði Jan. 1920 var 4. afmælis-
dagur fjelagsins. Og það hefir afkast-
að miklu, þrátt fyrir ótal erfiðleika,
sem stöfuðu frá styrjöldinni miklu.
Árið 1919 gaf það út: »Udvalgte is-
landske Digte fra det 19. Aarhund-
rede< — og »Sönderjylland<. Sú fyrri
dreifir hugsunum fslenzkra ljóðskálda
yfir danskan lýð, en sú seinni fræðir
íslóndinga um þjóðernisbaráttu Suður-
Jóta. Og báðar bækurnar ná sjálfsagt
tilgangi sfnum. Það vinarbragð hefir
stjórn fjelagsins sýnt að senda íslenzk-
um meðlimum sfnum seinni bókina
gefins. Sama ár ljet fjelagið prenta
dálitla söngbók. í henni eru 40 söngvar
um ísland og Danmörk o. fl. Norður-
lönd. Og söngvar þessir eru seldir
fyrir hálfvirði (25 aura). Fleiri smárit
hefir það sent til meðlima sinna. Það
má telja það merkilega nýung að fje-
lagið hefir stofnað til íslenzkukenslu
fyrir Dani. Hafa tvö íslenzku-
námsskeið verið haldin, tveggja og
fjögurra mánaða tfma. Það er ekki
svo vfða f heiminum, sem veitt er
opinber kensla í fslenzku, og því ber
okkur að fagna hverri þeirii tilraun,
sem gerð er til að útbreiða okkar
fræga feðramál.
Með árinu 1920 byrjaði svo fjelagið
að gefa út mánaðarblað — Budbring-
er — og verður það sent öllum fjelags-
mönuum ókeypis ef efni leyfa. Ennfrem-
ur ætlar það sjer aí styrkja 2 eða 3
menn árlega til ísiandsferðar, og auð-
vitað þá helzt sem hafa áhuga fyrir
starfi fjelagsins og geta frætt landa
sfna eftir heimkomuna um ísland.
Mörgum mun sjálfsagt koma
sú framkvæmd fjelagsins vel, að
veita öllum Dönum og íslendingum,
sem æskja, upplýsingar eftir föngum
á skrifstofu sinni — Nyhavn 223. —
Tekur stjórnin það sjerstaklega fram,
að henni sje ánægja að veita íslend-
ingum allar þær leiðbeiningar, sem
hún geti. Verður þetta efaiaust mörg-
um þeim til hjálpar, sem koma blá-
ókunnugir til Danmerkur. Ymislegt
fieira hefir fjelagið á prjórnunum, en
ekki er rúm að telja það alt upp nú.
Alt, sem ritað er f »Budbringer«,
lýsir þeirri ósk að fjelagið geti orðið
báðum þjóðunum til góðs, og þeirri
gleði, að spmtök sjeu hafin til að út
breiða rjettan skilniog og þekkingu
með báðum þjóðunum.
»Fjelagið hlýtur að vera ríkt,« munu
menn segja. Nei, ónei, það styðst við
fjelagstillögin, og dálftinn styrk úr
sjóðum beggja rikjanna. Tekjur þess
hafa víst ekki farið fram úr 5000 til
10 000 krónum árlega. En meðlimir
fjelagsins hafa fengið rnikið af bókum
þess gefins.
En hvað er þá árstillsgið mikið?
Það er ótrúlega lágt, aðeins 2 krónur,
en það er lfka lágmarkið. Fjelagiðtreyst-
irþvf, að meðlimum þess sje ljúft að
styðja fyrirtækið, með frjálsu lillagi,
því að sannast að segja, hrökkva 2 krón-
ur ekki fyrir flutning3gjaldi bókanna
til fjelagsmanna, og verða því þeir,
sem ekki greiða hærra ársgjald, að
byrði fyrir fjelagið. En það vill auð-
vitað enginn góður fjelagsmaður vera.
Við vitum auðvitað ekkert um hversu
miklu og góðu Dausk Islenzka fjelagið
kemur til leiðar. En það verður efa
laust eitthvað. Byrjunin gefur beztu
vonir. Og hún er forgöngumönnum
fjelagsins til sóma.
Þeir, sem vilja styrkja sættir og
samvinnu milli þjóðanna, ætti að
ganga í fjelagið. Formaður þess er
Arne Möller prestur, Kolstrup á Fjóni
En annars geta menn Snúið sjer til
biskups Jóns Helgasonar í Reykjavík,
sem er formaður íslenzku deildarinnar.
7. Apríl 1920.
Margeir Jónsson.
(ónsmessa
er nú ( dag. Er 23. Apríl ártíð (dán-
ard.) Jóns biskups hins helga Ög-
mundssonar á Hólum, en hann dó árið
1 i2i.Fæddurerhannárið 1052 áBreiða-
bólstað f Fljótshllð. Annar dagur er
honum og helgaður, nfl. 3. Marts. —
Voru þá bein hans tekin úr jörðu.
En helgi hans var tekin upp á Al-
þingi 1200. i— Jón biskup var kom-
inn af hinum ágæta höfðingja, Halli
af Sfðu; var Hallur faðir Egils, föður
Þorgerðar, móður Jóns biskups.
Sögur Jóus biskups tvennar, ásamt
jartegnum, eru prentaðar í Biskupa-
sögum, I. bindi, bls. 149—260.
Grímur Thomsen.
Aldarafmæli skáldsins Gríms Thom-
sen er 15. Maí næstk. Gerir »ísl <
ráð fyrir, að þess verði minst hjer að
einhverju. Stendur Stúdentafjelaginu
það næst, að gangast fyrir því.
Ársæil Árnason,
bóksali í Reykjavík er orðinn aðal-
umboðsmaður bókaverzlunar Gylden-
dals hjer á landi.
Páll Jónsson
kennari á Hvanneyri hefir ritað eft-
irtektaverða grein í tfmaritið »Rjett«,
er hann nefnir »ísland eða Grænland«.
Kveður þar við nokkuð annan tón en
f Grænlandsgreinum Jóns Dúasonar,
cand. polit. Vjer viljum hvetja menn
til þess að lesa þessa grein,
Dansk-íslenzka fjelagið
í Danmörku (formaður þess hjer á
íslandi er Jón Helgason, biskup) hefir
mælst til þess, að Norðlendingar taki
á móti nokkrum dör.skum ungmeyj-
um til sumardvalar á heimili sfn end-
urgjaldslaust.
Gerl er ráð fyrir samskonar ókeyp-
is vetrardvöl fslenzkra meyja í Dan-
mörku.
Þeir, sem kynnu að vilja sinna þess-
ari málaleitun, snúi sjer hið fyrsta til
fulltrúa fjelagsins á Norðurlandi, Hall-
dóru Bjarnadótfur, Akureyri.
Bátar sökkva.
Tveir vjelbátar sukku á Ólafsfirði
aðfaranótt þriðja f Páskum. Hafa eig-
endur þeirra orðið fyrir stórtjóni, er
nemur, að því er mælt er, sem næst
36 þús. kr. — Virðist þörf á fyr en
seinna að gera ráðstafanir til hafnar-
bóta í Ólafsfirði.
Skip
,,Síerling“ á Hvaramstanga í dag.
»Villemoes* ófarinn frá Höfn.
>Gullfoss« kemur hingað til Akur-
eyrar f næsta mánuði.
Sumarið
byrjaði með blíðu.
Sýslufundi
Eyjafjarðarsýslu var lokið f gær. —
Sýslunefndarmennirnir úr Ólafsfirði og
Grímsey voru eigi mættir.
Næsta
blað Laugardag 1. Maí.
Ný bændaför.
Það er nú ráðið, að sunnlenzkir
bændur komi norður f vor f Júnímán-
uði. Ræktunarfjelag Norðurlands tek-
ur á móti þeim og leiðbeinir þeim á
ferðalaginu um Norðurland. Er það
framkvæmdarstjóri fjelagsins, Einar J.
Reynis, sem mun annast þetta fyrir
fjeiagsins hönd.
Aðalfundur Ræktunarfjelagsins í vor
verður haldinn f Húnavatnssýslu.
Eins og lesendur »ísl.« muna, ferð-
uðust norðlenzkir bændur um Suður-
land sumarið 1910 og nutu þá leið-
beiningar Búnaðarfjelags íslands þar
syðra. Voru þeir nafnar Sigurður Hóla-
skólastjóri og Sigurður ráðunautur odd-
vitar fararinnar.
LjÓS og þiti.
Það er ekki f þeirri von, að raf-
veitunefnd Akureyrar breyti ákvörðun
sinni, að útvega færan verkfræðing
frá útlöndum til þess að athuga allar
mælingar, sem hingað til hafa verið
gerðar, til þess að undirbúa fyrirhug-
aða rafveitu og til þess að standa
fyrir fyrirhuguðum framkvæmdum, að
jeg bæti hjer nokkrum orðum við,
sem jeg hefi sannfæringu fyrir og
óttast ekki að láta í Ijós, ef jeg þar