Íslendingur - 01.09.1922, Blaðsíða 2

140
ISLENDINGUR
36 ibl.
Nýkomið með
Laukur
Kex
Hrísgrjón
Hafragrjón
e. s. Goðafoss:
Handsápa
Stangasápa
Krystalsápa
Plöntufeiti.
Nathan & Olsen.
sinna. Fyrir þær fengu þeir hærra
verð enn kaupmenn yfirleitt viidu greiða;
og stafaði það meðfram af þvf, að
varan sem bændur létu frá búum sín-
um í kaupfélögin, voru vandaöri en
þær, sem kaupmaðurinn fékk. Má af
því sjá sem raunar flestu öðru á við-
skiftasviðinu, að það er eíginhagsmuna-
hvötin, sem altaf verður sterkasta aflið
til þess að íta mönnum áfram til
framkvæmda og framfara,
Frá því um aldamótln síðustu, eða
máské öllu heldur, frá því að síminn
kom og til stríðsáranna, var íslenzka
verzlunin með erlendar vörur svo góð
fýrir þjóðarheildina, að tæplega er
hægt að vonast eftir henni betri, fyrir
þjóð, sem ekki hefir haft verzlunar-
frelsi um lengri tíma enn íslenzka
þjóðin hefir haft það.
Jón E. Bergsveinsson.
cc
Símfréitir frá útlöndum.
Rvík i gœr.
Óstjórninni linnir ekki á Irlandi.
Á Föstudaginn var Michael Collins,
forsætisráðherra Irlands, skotinn til
bana l Cork, og olli það uppnámi
viða um land. Þingið var þegar kvatt
saman, og kaus það William Cosgrave
fyrir forsœtisráðherra. Sorgarhátiðir
um land alt við jarðarför Collins og
vlða á Englandi. Bernhard Shaw, sem
er Iri, hefir láiið uppi álit sitt i Ir-
landsmálum. Telur hann De Valera-
herinn réttdrœpann þorparalýð og for-
ingjann óhamingju Irlands. Hœsti
réttur i New York hefir bannað bönk-
unum að greiða De Valera rúmar 2
milj. dollara, sem safnað hefir verið
i Bandarikjunum til sjálfstœðisbaráttu
Ira.
Þjóðaratkvœðisgreiðsla um vinbann
för fram i Sviþjóð á Laugardaginn,
og sýndi þjöðin sig andvlga banninu.
Voru 897521 atkv. með banninu, en
937423 atkv. móti þvl. Þátitakan
mjög mikil. Dáliiið enn óialið af at-
kvœðum, en getur i engu breyit úr-
slitunum.
Frakkar hafa ennþá ekki tekið Rín-
arlöndin, þrátt fyrir hótun sína, og
Þjóðverjar ekki greitt siðustu skaða-
bœturnar. Gengur alt í sama þójinu
og áður. Sendimenn skaðabétanefnd-
arinnar kemnir frá Berlln eftir árang-
urslausa för. En nú hefir nefndin
boðið þýzku stjörninni að senda full-
trúa til Parisar til að rœða um greiðslu-
frest.
Bankahrun yfirvofandi i Þýzkalandi.
Helzt eru það hinir smœrri bankar.
sem i hœttu eru staddir, og er fall
marksins sök i vandræðunum.
Út af kröfu Austurrlkis um að sam-
einast einhverju uágrannarikjanna,
hefir franska stjörnin krafist af lJjóð-
bandalaginu, að það iœki ákvörðun
þar að lútandi fyrir 15. Sept. Sjálf
vill stjörnin styðja málaleitun Austur-
ríkismanna.
Jugo-Slavia og Czhecko Slovakia
hafa gert viðskiftasamning sín á milli
og endurnýjað hermálasanming þann,
er gerður var i fyrra.
co
Innlendar simfregnir.
Rvík i gœr.
Veðurbliða undanfarna daga og
heyhirðing góð á Suðurlandi.
Aflalltið.
»Island« fer til útlanda á morgun.
CO
Bókfregn.
i.
Björn Austrœni:
Andvörp.Smá-
sögur 156 bls.
8vo. Rvík 1922.
Kostnm. Þorst.
Gíslason.
Sögur þessar eru sex talsins. Allar
eiga þær sammerkt í því að yfir þe;m
hvílir alvörublær, þær koma manni
hvergi til að brosa, því síður að hlæja,
en þær koma manni til að hugsa og
er öllu meira í það varið. Höfundin-
um tekst m^tavel að bregða upp sönn-
um myndum úr íslenzku þjóðlífi, svo
þær grópa sig í hug og hjarta lesar-
ans.
Lengsta og veigamesta sagan heitir
»HvíId.« Aðal persónan er gildur
bóndi, Eiríkur á Brekku, ekkjumaður
með uppkomin börn. Hann hefir unn-
ið baki brotnu um dagana og nú þarfn-
ast hann og þráir hvíld. Ráðskonu
sinni góðri og göfurgri slúlku ann hann
hugástum, og er það heitasta þrá hans
að mega njóta hennar og lifa síðustu
æfiár síu í friði og ró með henni. En
börnin hans koma þá til sögunnar og
stíja þeim í sundur, ráðskonan flæmd
í burtu og Eiríkur verður vinnuþræll
barna sinna. Eigitigirni barnanna bana
lífssælu föðursins. Persónulýsingarnar
í sögunni eru ágætar.
Hinar sögurnar eru: »Eiríkur rauði,«
lýsing á því hvernig að öfund og róg-
ur grafa grundvöllinn undan lífsham-
ingju manna. »Fjallið« æfintýri, er
sýnir baráttuna milli kyrstöðunnar og
framsóknarinnar. »Hefnd« lýsir hugs-
analífi fátæks sveita drengs, viðkvæm
og fögur. »Veiðiför« af baráttu fá-
tæklinganna við skortinn og óblíðu
náttúrunnar og svo síðast »Landnám,«
eftirtektarverð og þörf hugvekja um
ýmsa gaila á þjóðfélagsskipun vorri,
er sérstaklega veist að hinum hálfkör-
uðu jafnaðarmensku kenningum sem
eru að riðja sér til rúms. Kemst sögu-
hetjart Páll garnl' oddvili rn. a. s.o að
orði:
»Og þið talið uni jafnrétli og bræðra-
lag, góðir hálsar, og þylust vilja bæta
með því kjör almennings. Enginn á
eftir ykkar kenningurn að fara á mis
við lífsgæðin, allir eiga að sitja við
sama veizluborðið, landeyðan og lel-
inginn, alveg eins og sparsami atorku-
maðurinn, sem ber uppi framleiðsluna
til lauds og sjávar. Og ef einhver
gttur ekki séð sér og sínum farborða,
þá er undir eins sjálfsagt að slengja
honum upp á aðra. Pað er ekki ver-
ið að spryja að því hvers vegna þess-
ir menn verði ósjálíbjarga, bara að
láta þá lifa á öðrum, lofa sveitinni að
fá að fæða þá og klæða það er rétt-
ur þessara manna eftir lögunum, og
þeir þekkja hann þennan rétt, það væri
synd að segja annað.«
»— — Eg vil fá hverjum manni
þann aga í lífsbaráttunni, sem hann
þarfnast til þess að verða að manni.
Hvert barn á fyrst og fremst að venjast
á að starfa, vinnan fyrst Ieikurinn svo,
en ekki öfugt eins og nú er. — —
Pegar unglingurinn verður fullorðinn
maður, á Jbann að hafa lært — ekld
á bók, heldur í reyndinni, — að iðju-
semi, þolgæði, verklægni og trúmenska
í starfinu, hvað sem það heitir, opnar
veginn til farsældar og Ijósa meðviíund
um ábyrgð þá, sem þeir bera gagn-
vart sjálfum sér og öðrum á því, að
þeir noti vel krafta sítia og noti þá
rétt. Pá fáum við menn sem ekki
gefast upp fyr en í fulla hnefana. En
þeim mönnum vil eg hjálpa.«
Hér er heilbrigð lífsskoðun og þess
verð að henni sé gautnur gefinn.
»Andvörp« verðskulda að verða
keypt og lesin, því sögurnar eru góð-
ar, og er það meira en hægt er að
segja um meginið af því setn komið
hefir í óbundu máli frá ísl. höf. í
seinni tið.
II.
Jóhannes L. L. Jóhannsson:
Söguleg lýsing íslenzkrar
réttritunar um rúmt hundr-
að ára síðustu. Rvík. 1922.
Ritgerð þess er sérprentun úr Skóla-
blaðinu, og einkar þörf. Er hún urn
rithátt vorn um rúma öld og sannar
sve eigi vetður véfengt, að hattn hafi
hríðversnað síðustu árin, þó einkun
og sérílagi eftir að Stjórnarréttritunin
frá 1918 var innleidd.
Til endurbóta leggur höf. til, að
tekin sé upp aftur réttritnn Halldórs
Kr. Friðrikssonar, með fjórum smá-
breytingum sem hér segit:
1. Að rita é fyrir je, nema þar sem
j og e eru sitt í hvoru atkvæði t. d.
byrjendur o. s. frv. Petta er satn-
kvæmt Blaðamannastafsetningunni.
2. Að rita f á undan samatkvæðu
t í þeim samstöfum, þar sem svo á
að vera eftir uppruna, svo sem gftur,
eftir o. s. frv. Einnig þetta er sam-
kvæmt Blaðamannastafsetningunni.
3. Að rita jafnati eiufaldan sam-
hljóð á undan d og t, og ennfremur
á undan hljóðsamdöndum sl, sk og
st, t. d. kendi, kent, kensla,
grynstur, fylstur, finska o. s.
frv. Petta er samkvæmt framburði
og freniur til fegurðarauka. En í öll-
um öðrum tilfellum ber nauðsyn til
og skal líka láta uppruna ráða ein-
földum og tvöföldurn.
R
n
■
■
B
■
□□□□□□□□□□□□□□dÖDCIQD
□ □
□
□
□
□
□
□
□
□
□
8
□
□
□
□ okkur,
□
Hugsið þér
að fá yður
Linoleu rndúka
á gólfin, þá gjörið svo
vel að líta á sýnishorn
Þér munuð
□ þá sannfærast um, að
□ smekklegri, vandaðri
□ og ódýrari dúkar eru n
□ □
g eigi fáanlegir.
□
□
n
n
n
H
U
□□□□□□□□□□□□□□□□□□□□
Yerzlunin BRATTAHLÍÐ
Talsími 118.
n
n
■
H

Brauns Verzl
Hafnarstræti 106, Sími 59.
selur nú fyrir ca hálfvirði:
Drengja vetrafrakka
Karlm. Taubuskur
—»— Sokka
Ullar-teppi,
Ullar-trefla.
Nokkrar pakka af fata-
tauum og Dömu-Cheviot.
Tauafganga o. m. m. fi.
Komið og skoðið!
Páll Sigurgeirsson.

4. Að rita z eins og venja liefir
verið, nema í persónuendingum fleir-
tölu af miðmynd í öllum háttum beggja
tíða. Petta er heldur til léttis við
kenslu og er líka auðvelt að rökstyðja,
þótt ritháttur í þessum endingum skifti
eigi miklu máli.«
Með þessu telur höf. að réttrituii-
armálinu sem gert befir verið að vand-
ræðamáli, myndi verða vel borgið um
langa hríð.
T.
OO
Utan tír heimi.
Járnbrautarslys.
Hræðilegt járnbrautarslys varð' í
Frakklandi 2. f. m. í nánd við Lourdes.
Talið er að um 100 inans hafi týnt
lífi eða særst hættulega. Flestir farþeg-
arnir voru frakkneskir og voru margir
þeirra á leið til Lourdes til þess að
leita sér þar lækninga, en þar er mikill
helgistaður og streymir þangað fjöldi
manns árlega, og er talið, að mörgum
batni, og þar gerist en kraftaverk. —
Margir þeirra, sem fyrir slysi þessu
urðu, voru og farlama menn, máttlaus-
ir og kripplingar eða haldnir öðrum
þungum sjúkdómum. Voru fjölskyldur
sumra þeirra tneð þeim,
Lestirnar voru tvær, setn saman lenti,
báðar hlaðnar svo sem mest mátti;
lágu sjúklingarnir í hverjum królc og
kima, svo að varla var gengið um
vagtiana. Fremri lestin var að fara upp