Íslendingur - 08.06.1923, Page 1

Talsími 105,
Ritstjóri: öunnl. Tr. Jónsson,
Hafnarstræti 33.
IX. árgangur.
Akureyri, 8. júní 1923.
23. tölubl.
A f r e k
Alþingis.
iii.
(Niðurl.). Þess var getið í upp-
hafi þessarar greinar, að nálega ekk-
ert þeirra frumvarpa, sem miðaði í
sparnaðaráttina, hefði náð fram að
ganga á þinginu. Fjárlögin voru
afgreidd með rúmlega 200 þúsund
króna tekjuhalla, og fjáraukalög yfir-
standandi árs auka útgjöldiii um
góðar 100 þúsundir. Fjármálasaga
þingsins er því ekkert sérlega fög-
ur að þessu sinni, fremur en verið
hefir hin síðari árin, og þó hefði
þingmönnum vorum aldrei átt að
vera það Ijósara en einmitt nú, að
skattarnir liggja svo þungt á at-
vinnuvegunum, að þeir eru að slig-
ast undir, einkum og sér í iagi þó
sjávarútvegurinn. Að landbúnaðin-
um hefir þingið reynt að hlúa og
ríkissjóðnum er íþyngt af þeim á-
stæðum; jarðræktarlögin t. d. verða
kostnaðarsöm, og þó ísl. efist ekki
um, að gagn leiði af þeirn í fram-
tíðinni, virðist blaðinu misráðið, að
lögleiða þau að þessu sinni, er öll
þjóðin væntist hins ítrasta sparnað-
ar af þinginu, og fjárhagsleg við-
reisn landsins er undir honum kom-
in. Framfaramálin — sem liafa ærin
útgjöld í för með sér, en engar
tekjur fyr en seint og síðar meir
— verða að bíða, þegar þjóðin
stendur á fjárhagslegum glötunar-
barmi!
IV.
Stjórnin átti í vök að verjast á
þinginu. Eins og kunnugt er, mynd-
aði Sigurður Eggerz stjórn sína í
fyrra með samhjálp Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðismanna og
féll alt í Ijúfa löð milli stjórnarinnar
og Framsóknarflokksins á því þingi
og þar til kom fram í þingbyrjun í
ár; eftir það fór vináttan að slettast
í kekki. Fyrst var það, að fulltrúi
Framsóknarflokksins í stjórninni —
fjármálaráðherrann — hröklaðist úr
henni við iítinn orðstír og svo urðu
hinir ráðherrarnir svo meinlegir, að
beita sér í ýmsum mikilsvarðandi
málum gegn vilja og kröfum þess
mannsins, er mestu vildi ráða í
Framsóknarflokknum, Jónasar frá
Hriflu. Átti forsætisráðherrann þar
gamla vini, því meginið af flokkn-
um eru gamlir Sjálfstæðismenn, og
sveið Hriflumanninum sárt trygð
þeirra við S. E., en fékk ekki við
ráðið. En óþvegin orð fóru ekki
ósjaldan í þingsalnum milli forsæt-
isráðherrans og Jónasar; hafði sá
fyrnefndi oftast betur í þeirri viður-
eign. Sérstaklega var það rannsókn-
in á íslandsbanka, sem þá greindi
um, og hafði Jónas þar unnið flokk
sinn á sveif með sér. En meiri
hluti þingsins fylgdi þar forsætiar
ráðherranum að málum og tillagan
um skipun rannsóknarnefndar var
feld. Aðrar árásatilraunir Hriflu-
mannsins á banlcann voru einnig
kveðnar niður. Við þessar ófarir
óx gremja þingmannsins til forsæt-
isráðherra, og mun hann hafa gert
sitt ítrasta til þess, að ýms hin
helztu áhugamál stjórnarinnar næðu
ekki fram að ganga. Hinar fámennu
leifar Sjálfstæðisflokksins voru stjórn-
inni ekki heldur ætíð tryggar og
hinir eiginlegu stjórnarandstæðingar
— bandalagsmennirnir svokölluðu
— áttu samleið með stjórninni í fá-
um málum. Er því ekki að undra,
þótt stjórnin fengi litlu afrekað og
þingstörfin yrðu glundroðakend.
Er sá atburður gerðist í þinglok-
in, að einn af þingmönnum Fram-
sóknarflokksins, Eiríkur frá Hæli,
bar fram vantraustsyfirlýsingu á
stjórnina, komst Framsóknarflokkur-
inn í hin mestu vandræði. Þeir,
sem fylgdu Hriflumanninum, vildu
stjórnina, eða að minsta kosti for-
sætisráðherrann, feiga, en meiri hluti
flokksins vildi halda henni við völd.
Afréð flokkurinn í þessum vand-
ræðum sínum, að reyna að afgreiða
málið með rökstuddri dagskrá, er
hefði á sér hlutleysisblæ. Bar for-
maður flokksins, Þorleifur Jónsson
frá Hólum, hana fratn í þinginu og
var hún svohljóðandi:
»Með því að Alþingi hefir nú
staðið nærfelt þrjá rnánuði, þing-
lausnir ákveðnar og kosningar fyrir
dyrum, finnur þingið ekki ástæðu
til að afgreiða þessa tillögu og tek-
ur þvt fyrir næsta mál á dagskrá«.
Forsætisráðherrann lýsti því þá
yfir, að ef dagskrá Framsóknar-
flokksins yrði saniþykt, mundi hann
að sjálfsögðu telja hana sem trausts-
yfirlýsingu til stjórnarinnar. Þessi
yfirlýsing frá stjórnarinnar hálfu kom
Framsóknarflokknum í nýjan vanda,
því eftir skilningi þeim, sem stjórn-
in krafðist að lagður væri í dag-
skártillöguna, var hún orðin að
traustsyfirlýsingu til hennar frá
Framsóknarflokknum. Flokkurinn sá
sér þó ekki annað fært, en að halda
sér að tillögu sinni og var hún
samþykt með öllum atkvæðum
flokksins, að Eiríks einu undan-
skildu, og 5 atkvæðum Sjálfstæðis-
manna, er stjórninni fylgdu jafnað-
arlega að málum; bandalagsmenn
greiddu ekki atkvæði, voru hlutlausir.
Andstæðingarforsætisráðherransinn-
an Framsóknarflokksins urðu þann-
ig að »bíta í hið súra epli«, en
þungt mun Hriflu-Jónasi hafa fallið,
að gefa Sigurði Eggerz traustsyfir-
lýsingu, eftir það, sem á undan var
gengið, en hann sá þann kostinn
vænstan, því annars hefði flokkur-
inn tvímælalaust klofnað; vinir for-
sætisráðherrans voru þar í meiri
hluta og einbeíttir.
Stjórnin gekk því sigri hrósandi
af hólmi sem þingræðisstjórn, þótt
henni auðnaðist ekki að færa björg
í — þjóðarbúið.
V.
Þessari grein verður ekki lokið
svo, að ekki sé minst á hinn háttv.
5. landk. þingm., Jónas Jónsson frá
Hriflu, frekar en gert hefir verið hér
að framan. Kemur hann mjög við
sögu þingsins, þó afrekin séu fá
önnur en þau, að hafa eytt tíma
þingsins ölluin öðrum þingmönnum
fremur að óþörfu, ekki einasta með
stjórnlausri mælgi, heldur einnig
með aragrúa af barnalegum og
heiniskulegum frumvörpum og fyr-
irspurnum, sem hann lét rigna yfir
þingið seint og snemina. Mun alls
hafa runnið frá honum tvær tylftir
af frumvörpum og fyrirspurnum. En
svo tóku samdeildarmenn hans lítið
tillit tii hans, að öll frumvörpin voru
strádrepin fyrir honunr, nema tvö
smávægileg frumvörp, en þó varð
að gerbíeyta þeim áður en þingið
sæi sér fært, að láta þau frá sér
fara. Flest hinna málanna tóku
menn fremur í gamni en alvöru.
Jafnvel flokksmenn hans í efri deild
fylgdu honum sjaldnast allir að mál-
um og stunduin stóð hann aleinn
uppi. Voru menn yfirleitt sammála
um, að hann væri freinur illa að sér
í löggjafarstarfinu og kom jafnvel til
orða, að skipa nýja fræðslunefnd til
þess að kenna honum undirstöðu-
atriðin.
Meðal hinna dæmalausu frum-
varpa þingmannsins má nefna nim
breytingar á bannlögunum«, þar sem
sektarákvæðin fyrir brot voru þanfi-
ig, að ef menn hefðu kosið eða
þurft að sitja af sér sektirnar, mundi
mannsæfin ekki hafa endst til þess
um sumar þeirra. Hefði frumvarpið
orðið að lögum, gafst þeim, sem
þreyttir voru orðnir á volki lífsins
eða vildu fá sér áhyggjulausa eili-
daga, ágætt tækifæri til þess að
»eiga það náðugt« sem eftir var
æfinnar upp á kostnað ríkissjóðs á
einhverju gistihúsi hans við góðan
viðurgerning og samfélagi skemti-
legra lagsbræðra, því fremur mundi
gestkvæmt réðu slík lög í landi, þar
sem fleiri mundu kjósa að sitja af
sér sekt fyrir bannlagabrot en borga
hana, enda flestum um megn, sem
kæmu undir ákvapði 2. gr., er var
svohljóðandi:
»Fyrir að verzla með áfengi skal sá er
brotlegur verður, gjalda 200 kr. í sekt
fyrir hvern líter af ólöglegu áfengi, sem
fins í vörslum hans eða sannast að hann
hafi selt. Auk þess skal hann gjalda í sekt
fyrir hvert brot, er sannast, eins árs tekjur
sínar, eins og gera má ráð fyrir, að þær
hafi verið undanfarið ár.«
Er nú hægt að hugsa sér öllu
vitlausari ákvæði? Setjum nú svo,
að það sannaðist á einhvern ólög-
leg vínsala; hjá honurn fyndust t.
d. 50 lítrar af áfengi og sannanir
fengjust fyrir því, að hann hefði
selt aðra 50 lítra, segjum 25 mönn-
um, á mánaðartíma. Af þessum 100
lítrum yrði maðurinn að greiða
20,000 kr. í sekt, og fyrir söluna,
sem talin yrði 25 brot, yrði hann
að greiða jafnháa upphæð, ef tekj-
Innilegar þakkir öilum þeim
nær og fjær, sem sýndu mér sam-
úð við fráfall ogjarðarför manns-
ins míns, Sigurðar Sigurðssonar
bóksala. Sérstaklega þakka eg
Templurum fyrir góða aðstoð og
vináttuþel auðsýnt hinum látna.
Akureyri 6. júní 1923.
Soffía Stefánsdóttir.
ur mannsins hefðu numið 8000 kr.
árið á undan. Að sitja af sér 40
þús. króna sekt tekur hálfan manns-
aldur. Ef brotið væri svo stórvægi-
legt, að lítrarnir, sem upptækir yrðu
eða sannaðist að seldir liefðu verið,
næmu þúsundum, tæki nokkrar aldir
að sitja af sér sektirnar. Það má
því með sanni segja, að þjóðin ís-
lenzka hefir fengið í Hriflumannin-
um löggjafa, sem gera mundi landið
frægt, »víðfrœgt að endemum* fengi
hann nokkru ráðið.
Að rekja hér önnur frumvörp
þessa þingmanns leyfir rúmið ekki
að þessu sinni, en flest voru þau
með sama markinu brend. T. d.
vildi hann láta stofna ^Menningar-
sjóð« af tekjum þeim, sem vínsala
ríkisins gæfi af sér, en þingmenn
kæfðu það frumvarpið í hlátri, því
þá rak minni til annars »Menning-
arsjóðs<í, sem Hriflumanninum var
nákominn — meðan liann entist.
Jónas lét svo og lætur, að hann
vilji spara fé ríkisins. Með mælgi
sinni, frumvörpum og fyrirspurna-
mergð hefir hann orðið dýrasti þing-
maðurinn og jafnframt sá óþarfasti.
Hann er óróamaður, sem heldur við
ófriði innanlands i>ok hirðir aldrei,
þó landslýðurinn drepisk«.
co
Uppog niður.
»Stefnan«.
Rítstj. Verkamannsins hallmælir mjög
Stefnunni hans Steins Emilssonar. Við
því var að búast. Hún flettir hlffðar-
laust ofan af villukenningum þeim,
sem heillað hafa ritstjóra Verkamanns-
ins, og hanu hefir síðan í smáskömt-
um verið að miðla lesendum sínum
Og að hann sé hræddur við áhrif
hennar sést af því, að hann skorar á
hina hreintrúuðu lesendur sína að
kaupa hana ekki frainvegis. Slík ráð
tnundi ritstj. Vm. ekki gefa, stæði hon-
um á sama. Aðdróttanirnar til Steins
eru ómaklegar. Hann er maður bráð-
gáfaður og vel mentaður, sjálfstæður f
skoðunum og áhugasamur um lands-
mál.
Framsóknarflokkurfnn.
Rdstj. ísl. var kominn á þá skoðun,
að Frattisóknarflokkurinn væri orðinn
samfeldur og harðsnúinn flokkur með
ákveðna stefnu og markaðan bás á