Íslendingur - 20.07.1923, Side 1

Talsími 105,
Rjtstjóri; Ounní. Tr. Jönsson.
GUR
Hafnarstræti 33.
IX. árgangur.
Akureyri, 20. júlí 1923.
30. tölubl.
Kyrstaða
og
framsókn.
Landskjörni þingmaðurinn, sá 5.
í röðinni, herra Jónas Jónsson frá
Hriflu, fór mörgum orðum á lands-
málafundinum hér 5. þ. m. um and-
stöðurnar tvær: — kyrstöðu ogfram-
sókn — er háð hefðu hólmgöngu
á síðasta þingi, og var það flokkur
þingmannsins, eða Framsóknarflokk-
urinn, er hélt fána framsóknarinnar
á lofti, en »samkepnismenn« þings-
ins voru undir fána kyrstöðunnar,
að því er þessum virðulega þing-
manni sagðist frá.
Þetta er ekki fjarri sannleikanum\
Sami þingmaður sagði einnig, að
fjárhagur hins íslenzka ríkis væri
svo hörmulegur, að gjaldþrot væri
yfirvofandi, ef ekki yrði ráðin bót á
fjármálastjórn landsins hið bráðasta.
Þetta mun lieldur ekki fjarri sann-
leikanum !
Nú ætti það að vera lýðum Ijóst,
að þegar fjárhagurinn er slæmur —
jafnslæmur og þessi þingmaður lýsir
honum — þá verður að gæta hins
ýtrasta sparnaðar á þjóðarbúinu,
skera við nögl sér hverja fjárveitingu
og varast að byrja á nokkrum þeim
framkvæmdum, er leiða til stærri út-
gjalda, sem með nokkru mögulegu
móti geta beðið. Með þessu einu
móti er hægt að rétta fjárhaginn við,
því um aukna skatta á þjóðinaget-
ur ekki verið að tala, þeir eru nógu
þungbærir fyrir. Bruðlunarmennirnir
á þingi eru óheillamenn, þegar þröng
er í búi, — sparnaðarmennirnir bjarg-
vættir þjóðarbúsins. — Þetta hefir
landskjörni þingmaðurinn frá Hriflu
viðurkent með ótvíræðum orðum í
Tímanum en gleymt að breyta eftir
því í þingsalnum.
Jónas frá Hriflu v^r langsamlega
bruðlunarsamasti þingniaðurinn á rík-
isfé er sæti átti á síðasta þingi, gekk
hann svo langt í þá áttina, að hann
vildi taka um 800,000 kr. af tekjum
ríkissjóðs og verja til vísinda, lista
og íþrótta. Hefir aldrei í allri þing-
sögu þjóðar vorrar önnur eins óvita
bruðlun verið fyrirhuguð og er þetta
gott dæmi af einlægni þingmanns-
ins í fjárhags-viðreisninni. Hér er
átt við »Menningarsjóðs-frumvarp«
þingmannsins. Var efni þess, að
alt það fje, sem ríkissjóði áskotnað-
ist fyrir áfengi, tollar, sala og sektir,
rynni í svonefndan Menningarsjóð
íslands, en hann yrði síðan til styrkt-
ar vísindum, listum og íþróttum. Vín-
fangatollurinn einn nemur nærfelt
400 þús. krónum og aðrar tekju-
lindir ríkissjóðs af. áfenginu munu
álíka. Að svifta ríkissjóð þessum
tekjum, þegar fjárhagurinn væri upp
á það bezta, væri vítavert, en eins
og nú er ástatt gengur það brjál-
'semi næst að láta sér slíkt til hug-
ar koma. Auðvitað var frumvarpið
drepið, en viðleitni hr. lónasar var
hin sama fyrir því.
Þá vildi Hriflumaðurinn og liðs-
menn hans flestir koma á fót dýrum
skólum, byggja strandvarnarskip,
loftskeytastöðvar o. fl. Sumt í raun-
inni þarfa fyrirtæki, en ekki bráð-
nauðsynleg og gátu vel beðið þang-
að til betur búnaðist. Kyrstöðu-
mennirnir kusu biðina, ríkisfjárhirzl-
an því nær tóm og óráð í þeirra
augum að fara að taka ný lán til
slíkra framkvæmda, skuldirnar nóg-
ar fyrir, þótt ekki væri á þær bætt
með nýjuni Iántökum. Jónasar-liðar
víttu þessa varfærni og töldu hana
þröskuld fyrir þörfum framförum,
og um það glamra þeir enn þá, en
foringinn þó hæst.
Nú er fjárhag ríkisins þannig
komið, að ríkissjóður getur naum-
ast greilt lauti starfsmanna ríkisins,
og þær helztu skyldukvaðir er á
honum hvíla. Liggur jafnvel við
borð að hætta verði við ýms verk-
leg fyrirtæki, sem þegar er byrjað á,
vegn fjárskorts, svo sem t. d. Flóa-
áveituna og Eyjafjarðarbrúna, — það
er þá aðeins með nýjum lánum, setn
kleift verður að halda verkinu áfram,
— ríkissjóðurinn er' fjaraður út!
Að byrjað verði á nýjum verkieg-
um fyrirtækjum, þótt fjárveitingar
séu fyrir frá þingsins hendi, er harla
ólíklegt, t. d. mun bygging alþýðu-
skólans þingeyska verða að bíða
þar til betur búnast.
Landskjörni þingmaðurinn frá
Hriflu ætti því að hægja á sjer með
hrakyrðin í garð kyrstöðumannanna.
feir hafa séð betur enn hann og
hans liðar í hvaða ófærur komið
væri, og að hin einu bjargráð liggja
uni sparnaðarveginn. Kyrstaða er
leiðinleg, því er síst að neita, en hún
er nauðsynleg, þegar svo er ástatt,
sem nú er, að framsóknarskeiðið
liggur að glötunarbarminuin og —
fram af honum, ef ekki er tekið í
taumana, áður en það er um seinan!
Kosningar eru nú fyrir dyrum!
Aldrei hefir þjóðinni riðið meira á
því en nú, að fá gætna og íhalds-
sama menn inn á þingið, undir því
er hin fjárhagslega viðreisn ríkisins
komin. Að trúa þeim mönnum
fyrir fjárhagsmálum ríkisins, sem hafa
með undanfarandi framkomu sinni
sýnt sig bruðlunarsamaerþað hættu-
spil, sem þjóðin niá ekki voga. Nú
hefir landskjörni þingmaðurinn frá
Hriflu sýnt sig bruðlunarsamasta
þingmanninn, er sat á síðasta þingi.
Hann á þar sæti um nokkur ár enn
þá. Hann er foringi flokks — Fram-
sóknarflokksins — og hefir vitanlega
mikið að segja um alt ráð flokks-
ins, og eru því líkurnar, að liðs-
mennirnir, að minsta kosti hinir tal-
hlýðnari, hallist á bruðlunarsveifina
með honurn. Jónas hefir sjálfur ó-
tvírætt gefið í skyn að svo muni
verða. »Framsókn« hans er eyðslu-
söm, ef hún fær nokkru til vegar
komið — og nú ofan á alt annað
vill hún járnbraut! »Kyrstaðan« aft-
ur á móti vill bíða með framkvæmd-
irnar meðan »tómahljóð er í skúff-
unni« og safna í fjárhirzluna til
þess að geta grynt á skuldunum.
Andstöðurnar eru skýrar og ótví-
ræðar, en á hvora sveifina hallast
þjóðin?
eo
Uppog niður.
Kaupdeilur.
Gengið hefir t nokkru þjarki und-
anfarið urn ráðningu manna á síldveiði-
skipín. Vildu hásetar og vélstjórar
hafa hin sömu launakjör og í fyrra,
en tátgerðarmenn lækka kaupgjald
beggja að nokkru. Hásetunum buðu
þeir 225 kr. uin mánuðinn og 5 aura
premíu, í stað 250 kr. og 5 aura premíu,
sem þeir guldu alment í fyrra. Voru
útgerðarmenn allir satnmála um að
bjóða þessi kjör og eru það því ó-
saunindi hjá »Alþýðublaðinu«, er það
segir, að Asgeir Pétursson hafi einn allra
útgerðarmannanna norðlenzku lialdið
kauplækkuninni fram en hinir sig við
að gjafda sarna kaup og í fyrra. Út-
gerðarmanuafélagið var sem einn mað-
ur í þessum efnutn, og var aðsóknin
svo tnikil að síðustu um skiprútn, rneð
þeim kjörum sem félagið bauð, að 3
og 4 buðust fyrir hvern einn. AFtur
gekk ráðning vélstjóranna í meiru
stimabraki. Buðu útgerðarmenn þeim
400 kr. á mánuði og 5 aura premíu
eða 300 kr. og 10 aura premíu, en
vélstjórar heimtuðu 350 kr. og 10
aura prenu'u eða 300 kr. og 15 aura
premíu. í fyrra var kaupgjald þéirra
400 kr. á mánuði og 10 aura premfa
eða 350 kr. og 15 aura premía.
Stóð í þjarki í nokkra daga og varð
endirinn sá, að meirihluti vélstjóranna
gekk að boðum útgerðarmanna, en
þeir óáuægðu leigðu sér sjálfir skip í
félagi við þá Hjaltalínsbræður, Friðrik
og Steindór, og gera það út á sfld-
veiði. Skipin eru nú flestöll farin á
veiðar. Kaupdeilunum syðra, sem
getið var utn í blaðinu, lauk svo, að
hásetar fóru á skipin án ákveðins
kaupgjalds, skyldi gerðadómur ákveða
kaupið og gengust báðir málsaðilar
undir að hlýta þeim úrskurði. Aðeins
5 togarar munu koma að sunnan á
veiðar að þessu sinni.
Afneitun.
»Dagur« segir að Björn Ltndal hafi
afneitað íslendingi og flokki þeim, er
að honttm stendur, á landsmálafundínum
5. júlí. Petta eru »Dags* sannindi eÖa
með öðrum orðum helber uppspuni.
Falskir pappírar.
»Dagur« segir að skjólstæðingar
Morgunblaðsins séu farnir »að gefa út
falska pappíra í stjórnmálum, til að
villa heimildir á sér,« Vill hinn prúð-
mannlegi og orðvari ritstj. »Dags«
gera frekari grein þessara orða sinna,
ef hann þorir?
Innilegustu þakkir til allra, er
sýndu samúðarfulla hluttekningu
við lát niinnar elskulegu konu, og
heiðruðu jarðarför hennar með
nærveru sinni.
Akureyri 19. júlí 1923.
Anton Ásgrímsson.
• Undarlegt var það með tíkina.«
»Dagur« segir: »Kaupmenn bæjar-
ins sumir hafa látið snata sinn spor-
léttan og nasvísan, fara um bæinn með
áskorunarskjal til undirskrifta, þar sem
skorað er á B. L. að gefa kost á sér
til þingmensku á næsta hausti.* Því
getur ekki ritstjórinn einnig um »Sam-
baudsfleðrut, sem litla bandalagið sendi
útaf örkinni í Magnúsarerindum. Var
hún kanske of nákomin’ ritstjóranum
til þess að á hana væri minst í Degi.
»Ritfalsarar«.
Kitstj. »Dags« kallaði þá Guðm.
skáld Friðjónsson og ritstj. ísl. ritfals-
ara fyrir skömmu í blaði sínu. Nú í
30. tbl. skýrir hann svo fyrir lesend-
um sínurn hvað hann meini með rit-
fölsun og sé það »að vikja við, fella
úr eða rangfæra á annan hátt tilvitn-
uð orð.« Krefst síðan þessi virðulegi
ritstjóri, að ritstj. fsl. geri grein fyrir
því hvar og hvenær hann, Dagsritstjór-
inn sjálfur, hafi gert sig sekan um
slíkar syndir, Pó nú að ritstj. ísl.
muni ekki eftir að hann hafi kallað
ritstj. Dags ritfalsara (þesskonar nöfn
hefir hinn prúði Dagsritstjóri einka-
rétt á) vill hann benda honum á, að
allar þessar syndir má finna hjá hon-
um í svörum hans til B. K., Einars
frá Stokkahlöðum og B. L. sumarið
og haustið 1921 er berserksgangurinn
var sem méstur á honum, og sjálfsagt
oftar. Annars spáir ritstj. ísl. svo hug-
ur um, að Guðmundur skáld á Sandi
muni ekki liggja orðlaus undir rit-
falsaranafninu, þótt ritstj. ísl. af góð-
mensku sinni fari ekki lengra útí þá
sálma, enda liggur honum í léttu rúmi
hvaða nöfnum Dagsritstjórinn þóknast
að kalla hann í blaði sfnu.
03
Vörusýnlng Noregs 1923.
Hin þriðja vörusýning Noregs (Nor-
egs Varemesse) verður haldin í Krist-
janíu vikuna 2. september n. k. Und-
anfarandi sýningar hafa verið sóttar af
milli 70 — 80 þús. manns, þar á meðal
fjölda útlendra kaupsýslumanna, þvi
ekkeit gefur jafn gott tækifæri til að
kynnast norskum vörum og norskri
framleiðslu sem þessar sýningar, þar
sem því nær atlar framleiðslu- og
iðnaðrvörur landsins eru sýndar.
íslenzkir kaupsýslumenn rnundu að
sjálfsögðu hafa hag af að sækja sýn-
inguna.
cc