Íslendingur - 07.12.1949, Blaðsíða 2

2
ÍSLENDINGUR
Miðvikudaginn 7. deaember 1949
Útgafandi: Útgótufélag l»l*f'ding*
Riutjóri og ábyrgðarmaðui:
Jakob Ó. Péturuon.
Auglýsingar og afgreiBaia:
Sreeberg Eieereeee
Skrifstofa Grónufélogsgate 4
Simi 354
PrentsmiSje Bjerns Jénssener b.f.
Par sem vinstri
stjórn ræður
Að undanförnu hafa sum vinstri
blöðin í Reykjavík verið að skrifa
miklar langlokur um greiðslutregðu
ísafjarðarkaupstaðar til ýmissa
hluta, og telja þau fjárhag þess bæj*
arfélags mjög illa komið vegna „sam-
stjórnar Sjálfstæðismanna og komm-
únista“. Hannibal Valdimarsson,
þingmaður Alþýðuflokksins og þjóð-
varnarkommúnisti eyðir nær heilu
eintaki af Alþýðublaðinu til að út-
mála herfilega fjármálaspillingu á
ísafirði, bg frá Siglufirði berast þær
fregnir, að bæjarstjórinn þar, sem
var Alþýðuflokksmaður, hafi oltið
úr sessi og annar sé kominn í hans
stað.
Engar rosafréttir hafa enn borizt
frá Akureyri um vanskil af hendi
bæjarsjóðs eða öngþveiti í stjórn
bæjarmála, og mega bæjarbúar því
vel við una. Þótt margt hafi farið
hér misjafnlega úr hendi virðist ein-
sætt, að því megi slá föstu, að hér sé
flest í líkum skorðum og áður, hvað
afkomu bæjarins og greiðslugetu
snertir, enda hefir ekki verið sparað
að leggja óvægileg útsvör á bæjar-
búa hingað til.
En einn er sá bær á Iandinu, sem
lítt hefir verið umtalaður í blöðun-
um að undanförnu, en það er Vest-
mannaeyj akaupstaður. Þó verður að
undanskilja eitt blað, sem aldrei hef-
ir verið bendlað við stjórnmálaáróð-
ur, — en það er Lögbirtingablaðið.
Að vísu birtir það aldrei greinar um
bæjarmál, en auglýsingar þess tala
þó oft skýru máli. Ekki alls fyrir
löngu voru þar auglýstir til sölu á
nauðungaruppboði vegna van-
greiddra gjalda ýmsar af helztu fast-
eignum bæjarins, svo sem sjúkrahús-
ið, barnaskólinn og væntanlegt elli-
heimili. Og þó er þetta ekki nema
upphaf meiri tíðinda. Togarar bæj-
arútgerðar kaupstaðarins munu
seldir undir sömu hættu vegna van-
efnda á greiðslum til lánardrottna í
Bretlandi, en ríkissjóður mun vera í
ábyrgð fyrir kaupum þeirra.
í Vestmannaeyjum fóru bæjar-
stjórnarkosningar þannig 1946, að
vinstri flokkarnir náðu stjórn bæj-
arins í sínar hendur og hafa stjórn-
að honum síðan. Árangurinn af því
samstarfi hefir ekki verið tekinn til
meðferðar í stóru blöðunum í
Reykjavík, en Lögbirtingur einn tal-
ar þar skýru máli, þótt fáir lesi hann
sér til skemmtunar eða fróðleiks.
ísafjörður og Siglufjörður hafa
Skrílsleg umgengni. — Biðraðaplág-
an. — Uthlutunaraðjerð KEA gagn-
rýnd.
FYRRA mánudagskvöld var sóðalegt
um að litast í innri forstofu pósthússins.
Höfðu einhverjir þeirra unglinga, er safn-
ast þar oft saman á kvöldin, þegar böggla-
stofan er lokuð, dundað sér við að mála
veggina með forinni af götunni. Höfðu
þeir sjáanlega gengið á skóhlífunum um
bólstraða bekkinn og teygt lappirnar svo
hátt upp á veginn, er þeir gátu, því að þar
voru sporin mjög greinileg. Á gólfinu var
flekkur af bréfarusli og hálfbrunnum eld-
spýtum, er nema mundu 3—4 stokkum.
Á sunnudaginn lokuðu 4 strákar sig þar
inni af eintómu fikti og komust ekki út
þaðan fyrr en lokið var upp fyrir þeim.
Pósthúsið hefir þessa forstofu opna fram
eftir kvöldum og á sunnudögum til þess að
pósthólfaeigendur geti vitjað um bréf og
blöð á þeint tíma. En skrílsleg umgengni
unglinga, sem heldur vilja hanga þar eða
ærslast í stað þess að Iesa undir mánu-
daginn, er að gera slík sjálfsögð þægindi
ómöguleg.
UNDANFARNAR vikur hefir gefið að
líta óvenju margar og stórar biðraðir íyrir
utan vefnaðarvöru- og skóverzlanir í bæn-
um. Á morgnana sjást þær stundum við
margar verzlanir samtímis, og fyrir hádeg-
ið safnast fólk aftur saman við aðrar, sera
þá hafa enn ekki opnað. Oft er ekkert
merkilegt til sölu í búðunum, þótt fólkið
hópist þar að, eða þá svo lítið, að aðeins
hrekkur handa fyrsta hópnum.
Hvers vegna geta verzlanir ekki selt
þenna litla skammt af vörum jafnóðum
og hann kemur í búðirnar? Þarf ætið að
geyma hann og Iáta það berast út um bæ-
inn,að hann verði seldur á ákveðnum tíma,
aðeins til þess að þeir frekustu og aðgangs
hörðustu geti safnað að sér vörunum?
Og hvaða tilgang hefir ein verzlun með
því að hengja eftirsótta vöru út í sýning-
arglugga yfir helgina, og segja hópnum,
sem þar hefir hímt frá kl. 8 á mánudags-
morgni, að varan verði í fyrsta lagi seld
eftir hádegi?
Og svo var það konan, sem gekk yfir
götuna í fyrradag, hlaðin pinklum og sá
allmargt fólk framan við búðarborð í
einni verzluninni. „Hvað skyldi þarna vera
um að vera?“ sagði hún og tók til fótanna
inn í búðina, án þess að hirða um umferð-
oft átt við erfiðleika að etja áður,
en um Vestmannaeyjar hefir það
ekki heyrst fyrr en nú, að stjóm
kommúnista og krata hefir stjórnað
bænum um 4 ára skeið.
Er þetta dýrkeypt aðvörun til
kjósenda í kaupslöðum landsins, sem
eiga að ganga að kjörborði í lok
næsta mánaðar til að velja sér bæj-
arstjórn fyrir næstu 4 ár.
*s**t*
ina. Að „fara í slag“ virðist vera orðin at-
vinnugrein sumra borgaranna.
S. L. MIÐVIKUDAG úthlutaði KEA
nokkrum félagsmönnum sjaldfengnum vör-
um, þ. á. m, sokkabandabeltum fyrir kon-
ur, cn sú vara er mjög eftirsótt, enda varla
von, að konur kunni því vel að ganga með
svokallaða ,Jcálfsfætur“. Hafði félagið aug
lýst þessa vöru, og endaði auglýsingin á
þessum orðum: „Góðfúslega mætið ekki
fyrr en laust fyrir kl. 9.“
Ekki munu allir hafa tekið þessa beiðni
KEA hátíðlega, því að fyrir kl. 4 um nótt-
ina kom fyrsti maður að dyrum vefnaðar-
vörudeildarinnar, og eftir það fjölgaði
brátt, 6vo að fólk sem kom kl. 7 lenti í
biðröðinni uppi undir benzínafgreiðslu.
Laust fyrir 9, þegar þeir, er hlýða vildu
vinsamlegum og skynsamlegum tilmælum
KEA, komu á vettvang, náði biðröðin upp
undir mjólkursamlag. Fór síðan úthlutun
vörunnar fram, þannig að þeir, sem hunds-
að höfðu tilmœli KEA fengu hana, en hin-
ir, sem virtu þau og tóku mark á þeim,
fengu ekkert.
Þessi framkoma af KEA hálfu mæltist
illa fyrir, sem von var, því að hefði félag-
ið viljað láta taka mark á vinsamlegum
tilmælum sínum, átti sá, er úthlutaði að-
göngumiðum, að taka sér stöðu í biðröð-
inni þar sem hún var komin 10 eða 15 min.
fyrir 9 og á slaginu kl. 9 snúa sér við og
úthluta þeirn, er aftar stóðu í röðinni og
virt höfðu tilmœli félagsins.
Með þessari linkind við hina óhlýðnu
hefir félagið (réttara sagt þeir, sem út-
hlutuninni stjórnuðu) gefið hinum hlýðnu
ástæðu til þess næst, er slík úthlutun fer
fram, að standa alla nóttina fyrir úthlut-
unardag úti fyrir verzluninni, og má nærri
geta, hverjar afleiðingar gætu hlotizt af
slíku að vetrarlagi.
Margar tillögur hafa komið fram um
heppilegasta fyrirkomulag úthlutunar sem
þessarar. Hafa sumir talað um skiptingu
eftir félagsnúmerum eða bæjarhlutum, —
jafnvel stafrófi. En mér finnst mega taka
til athugunar úthlutun sokkabandabelta
eftir mati, þ. e. að 2 tilkvaddir menn séu
í verzluninni, er sala fer fram og meti
þörf kvenna fyrir nýtt belti, en líklega fær
sú tillaga minnst fylgi, enda er ég fús á
að taka hana aftur, ef óskað er. Hitt er
flestra manna mál, að hinir árvökru borg.
arar, sem stilltu sér upp í biðröðina við
KEA fyrir viku síðan löngu fyrir dögun,
hafi enga umbun eða verðlaun átt skilið,
heldur hinir, er fóru að tilmælum KEA um
að koma laust fyrir opnun.
-----------------------------
Borðstofu-M UBL UR
vandaðar, úr eik, til sölu með
tækifærisverði.
SÖLUSKÁLINN, sími 427.
Radio- GRAMMÓFÓNN
til sölu ásamt 100 plötum.
SÖLUSKALINN, s í m i 427
ST Ú L K A
helzt vön afgreiðslustörfum
í verzlun, óskast strax.
Verzl. ESJA.
Nýtt ritsafn merkilegs skáld-
sagnahöfundar:
Sögur séra Jónasar fró
Hrafnagili.
Eldri kynslóðir nítjándu aldarinn-
ar eiga nú færri og færri fulltrúa
meðal lifenda. Þjóðlífssvipur þess
tímabils er svo að segja alveg að
hverfa úr íslenzkri menningu, og
ekki nema fátt manna, sem nokkurn
áhuga hefir fyrir að kynnast háttum
og örlögum fólksins frá þessu tíma-
bili. Svo vel er þó, að margar og
góðar upplýsingar eru geymdar í
þjóðlegum fræða- og sagnaritum, og
þó að svipur sé alltaf skuggi hjá
sjón, má öðlast furðu skýra þekk-
ingu, með því að Ieita til þessara
heimilda.
Skáldsagnahöfundar eru, séu þeir
samvizkusamir, sannsögulir og
gæddir innsæi, sennilega beztu heim
ildamenn um örlög kynslóða og
menningarsögu þeirra. Þannig verða
þrír íslenzkir rithöfundar og sagna-
skáld, sem nú njóta mestrar hylli
eftirtektarsamra lesenda, af því að
hafa eftirlátið verk með þjóðlífslýs-
ingum, er seint munu fyrnast, —
eins og vitar á bjargi aldanna, með-
an brimrót tímans lyftir holskeflun-
um í vígahug.
Nöfn á helztu skáldsagnaverkum
þessara mikilhæfustu sagnaskálda
eru flestöllum kunn, a. m. k. „Heið-
arbýlið“ (G. M.), „Ólöf í Ási“
(G. Fr.), og „Randíður í Hvassa-
felli“ (J. J.). Verk Jóns Trausta eru
fyrir nokkru komin út í nýrri heild-
arútgáfu. Á ritum Guðmundar á
Sandi hefir nýverið hafist samskon-
ar útgáfa. Og síðasta bindi .af rit-
safni séra Jónasar á Hrafnagili var
rétt í þessu að koma í búðir. Var
það mikið nauðsynjaverk að koma
skáldsögum þess mæta manns á
framfæri í heild, því að áður urðu
bókmennlavinir að leita að þeim
hingað og þangað í gömlum tíma-
ritum og sumt lá meira að segja
óprentað í handritum.
Þegar sögurnar liggja nú fyrir í
samstæðu ritsafni, verður ljósara en
áður hversu merkilegt sagnaskáld
séra Jónas Jónasson var. En það
mun þurfa að b.'ða betri tíma um
sinn, að gera rithöfundarstarfi hans
full skil, enda bókmenntafræðingar
vorir latir, og eigi sjaldan með horn
í síðum eldri höfunda. Væri ef til
vill ré.tast að leikmenn í bókmennta
fræðum tækju sig til og brytu til
mergjar mörg þau íslenzk bók-
menntasöguleg efni, sem vanrækt
bíða, og sneiddu algjörlega framhjá
leti og þekkingargötóttum vanskiln-
ingi „fræðinganna.“
Eldra fólki er eflaust í fersku
minni fyrsta birting ýmsra sagna
séra Jónasar, svo sem sakamálasagn-
anna í „Sögusafni Þjóðólfs“, og
annara, er komu í gömlu Iðunni.
Man undirritaður, sem las þessar
sögur með „spenningi“ löngu eftir
að þær voru prenlaðar í fyrsta sinn,
— til þess, að gamalt fólk minntist
þeirra með óvenjulegum áhuga og
var alltaf að spyrja eftir þeim, hvar
hægt mundi vera að ná í þær o. s.
frv. Sannaðist þar, að alþýðufólkið
kunni betur að meta það, sem um
þeirra líf og sjónarsvið var skrifað,
— ekki sízt ef höfundurinn var jafn
glöggur og skilningsgóður og hér
,var um að ræða, — en flestallir
bókmenntafræðingar við söguskrif-
borðin, og fyrirlestraglánarnir í
ræðustólunum.
Annars er bezla kynningin af
skáldverkum sú, að lesendur fletti
sjólfir upp í sögum, eins og t. d.
„Jóni halta“, „Birni í Gerðum“, eða
„Hungurvofunni“, og lifi það, sem
höfundurinn er að segja þeim og
sýna.
S. D.
Til að fyrirbyggja
hugsanlegan misskilning, skal tek-
ið fram, að kennararnir og barna-
rithöfundarnir Jenna og Hreiðar
önnuðust ekki sjálf prófarkalestur
I á bók þeirra „Sumar í sveit“, er get-
ið var í bókafregnum í næst síðasta
blaði.
NÝJAR BÆKUR FRÁ NORÐRA.
Bókaútgáfan Norðri hefir undan-
farna daga sent margt nýrra bóka á
markaðinn, ýmislegs efnis, og verð-
ur nokkurra þeirra getið hér. Ein hin
merkasta meðal þeirra er
„Hrakningar og heiðavegir"
I. bindi, er Jón Eyþórsson og Pálmi
Hannesson hafa safnað til og búið
til prentunar. Er tilgangurinn með
útgáfu þessa rils að safna í eina heild
sönnum sögnum um hrakninga á
„heiðavegum“ og öræfum íslands
fyrr og síðar, en þar er af miklu efni
að taka. Ennfremur að birta leiða-
Iýsingar af helztu fjallvegum lands-
ins, sem oft voru farnir, meðan hest-
urinn var eina samgöngutæki íslend-
inga. Birtist í þessu fyrsta bindi lýs-
ing á Sprengisandsleið eftir Einar E.
Sæmundsson og lýsing á Miðlands-
öræfunum eftir sr. Sigurð Gunnars-
son. Pálmi Hannesson á þarna 5
þætti, m. a. um villu Kristins Jóns-
sonar á Tjörnum, er hann flutti fyrir
fám árum í útvarpið og eru meðal
beztu þátta hans, um mannskaðann
á Fjallabaksvegi og dirfskuför
Sturlu í Fljótshólum. Jón Eyþórsson
ritar um Kjalveg og segir frá afdrif-
um Reynistaðabræðra, eina átakan-
Iegustu og dulmögnuðustu harmsögu,
sem gerzt hefir á öræfum landsins.
j Þá eru þarna frásagnir eftir Ásgeir
j Jónsson frá Gottorp, Sigurð frá Brún
og Pál á Hjálmsstöðum. Ennfremur
ferðaþættir eftir Svein Pálsson, sr.
I Jón Steingrímsson o. fl. Að lokum
j er fróðlegur þáttur um útilegumanna
byggðir. Yfir fyrirsögnum þáltanna
eru víða teikningar eftir erlenda
rannsóknarmenn, svo sem Daníel
Bruun o. fl. auk uppdrátta. Bókin er
269 blaðsíður.
Framh. á 3. síðu.