Faxi - 01.01.1980, Síða 6

r
Huxley Olafsson
Afmælisbarn
Kæri ritstjóri, hr. Jón, þú vilt
hafa mynd af Huxley í blaðinu
af því hann var svo heppinn að
eiga gott afmæli. Það var 9.
janúar síðastliðinn. Og mynd-
inni þurfa að fylgja nokkur orð
eins og gengur, - en um æfifer-
ilsskýrslu er tómt mál að tala
segi ég, hins vegar fylgir því viss
stemning að heyra nafn Huxley
nefnt, það tengist strax hugleið-
ingum um líf og tilveru, því
sjálfur er hann mikið hugsandi
guðspekingur, og hvað er nú
það? Hann er líka gerðarmaður
mikill í atvinnulífi þessa heims,
þ.e. hér um slóðir, og allir vita
hvað atvinnulíf er, það er
kannski það eina sem við vitum
öll, sem betur fer.
Ég keypti happdrættismiða í
gær. Hann á að vera ávísun á
verðmæti einhvers staðar úti í
ókominni tilveru, sem líklega
gæti verið, en óvíst að fmnist
nokkurn tíma. Hvað vitum við
hópar hugsandi manna, um það
sem í raunveruleikanum sjálf-
um kann að vera að gerast
umhverfis, hvað þá lengra í
burtu? Ekki nokkurn skapaðan
hlut. Okkurersama. Þaðverður
sjálfsagt einhvern daginn dregið
í happdrættinu, en ekki er víst
að vinningur verði nokkurn
tíma dreginn út. Sem stendur er
eitt víst:
Það þarf að reyna að hafast að
í orði, með aðstoð ritvélar á
borði, því það er fugl í skógin-
um. Góð skáldverk byrja oft á
einkennilega fallegum setning-
um . . . áðan flugu tveir svanir
austuryfir. Það þarf að eyða
nokkrum mínútum af komandi
eilífð og taka mið af fuglinum.
Fugl minnir ekki á vandamál,
allra síst efnahagsmál, orð sem
nú til dags eru að verða jafn
nauðsynleg hugtök og guð og
djöfullinn á dögum Þorleifs
Kortssonar. Því fuglinn er frelsi
himinblámans, hið rósótta líf.
Og þegar menn eru orðnir
þurrir í kverkunum af að masa
um efni og orku, sem ekki
gengur undir réttu nafni lengur,
líf og dauða sem hvorugt stenst,
lúti maður að því að horfa á
veginn, eða lesi bók um veginn,
þá finna þeir loks að það er
kannski aðeins eitt sem skiptir
máli, hið óþekkta. Það veit
enginn hvað það er, og kemur
aldrei til að vita. Margir freist-
ast til að kalla það Guð að
gamni sínu. Svo magnaðar eru
þverstæðurnar sem fram geta
komið í meinlausum sálum víða
vegu, að yfirleitt enginn skiln-
ingur er tiltækur að skýra þær,
enda kvikfé jarðarinnar með
haus og hala ekki til þess gert að
taka við skýrslu. Samt er gaman
að hafa lifað svo langan dag.
Samt er gaman að vera leitandi,
leita svörunar, hlýða á
endurkast, bergmálið. Skýring
er því í sjálfu sér fánýt, af því
hún nær sjaldnast marki, það
kemur ekki fullnægjandi svar
við því, sem þó er eðlislægt að
spyrja um. Vinningurinn út á
happdrættið er í órafjarlægð,
það er að segja í röð augnablik-
anna sem við lifum nú, og vitum
ekki af fyrr en þau eru liðin hjá.
Augnablik, eitt fallegasta orð
málsins. Þau fara sjálfsagt
hringinn, hvenær koma þau
aftur, hvenær lokast hringur-
inn, og hvar verðum við þá
stödd. Ekki hér. Ekki þar. En
reynsla aldanna er rök dagsins,
segir í bók. Bók er þó aðeins
tilraun til að loka hringnum.
Vísindi eru allt í kring.
Það eru raunvísindi að reikna
út afl fossa og hvera, mæla fjar-
lægðir milli smástjarna, smíða
hnetti, leggja flugbrautir, bora
fjöll, byggja plóga og herfi,
framleiða sprengjur og önnur
gagnleg vopn, byggja hjarta-
verndarstöðvar og skrásetja
hjartslátt í gömlu fólki, búa til
sálfræðinga til að leita uppi
sálir, sem hvergi eru til sem
slíkar. Raunvísindin efla hag
landsins barna, hér um bil allra
jarðarbúa meira að segja, það er
a.m.k. sagt svo, og hagurinn er
fyrst og fremst fólginn í því að
seðja hungur, lengja jarðvist
hverrar pöddu. Þau vilja vera
samstíg öldunni miklu, sem
skolaði upp í hendur okkar einn
daginn lífrænu efni og dauðu,
fjöllum og skógum, ökrum og
eyðimörkum. Þetta gera þau
fyrir fólkið, sem alltaf er að svip-
ast um og leita. Margur maður
verður sæll og glaður með öll sín
raunvísindi, alla sína útreikn-
inga, byggða á höfuðgreinum
sannrar reikningslistar, sam-
lagningu, frádrætti margföld-
un og deilingu. Maðurinn étur
svo smérið til að „jórtra því
síðar á hæðum“, ímynduðum
hæðum.
Það er talað um dulvísindi og
guðspeki, en eru þau betri en
raunvísindin, - hvorutveggja
eru góð og gagnleg í sjálfu sér.
Hin austræna viska, sem líklega
hefur búið lengur með mann-
fólkinu og í ríkara mæli áður
fyrr, fyrir þúsundum ára, gefur
að minnsta kosti ekki greið svör
við neinu því, sem er torskildast
af öllu. Menn efa í lengstu lög
það sem þeir þrá heitast að vita.
Guðspekin vekur margar,
margar spurningar. Hvert skal
halda, Qou vadis? Því sá sem
hræðist fjallið og einatt aftur
snýr fær aldrei leyst þá gátu
hvað hinum megin býr.
Áfangar í lífi fiestra manna
eru eins og kafiaskipti í skáld-
verki. Þá er litast um og skoðað
hvað gerst hefur þann aldar-
partinn sem er farinn, og um
leið skyggnst um eftir nýrri sýn
fram á veginn. Þetta veit ég að
afmælisbarnið, guðspekingur-
inn, gerir. Huxley hefur víða
farið, til Indlands og um fleiri
lönd gamla heimsins. Seinast
flaug hann til vesturs inn í
Ameríku, það var á aðfanga-
dögum hins 9. janúar að tveir
svanir fiugu vesturyfir, hann og
hans vængjaða fríða lilja. Yfir
víðernunum þar veit ég að hann
hefur fundið köllun til að spyrja
til vegarins og leita að upp-
sprettunum.
En heim stefnir enn til hafs-
ins hið mikla fijót, Þjórsá, eins
og hún hefur „alltaf* gert, með
þungum niði undir bökkunum,
hvar ungur fugl lyfti sér fyrst til
flugsins fyrir nokkru síðan.
Bestu heillaóskir.
Valtýr Guðjónsson
Kaupfélag Suðurnesja
KROSSVIÐUR, vatnsþéttur, brúnn
9 mm, 12 mm, 15 mm, 18 mm.
STEYPUMÓTAPLÖTUR, 22 mm
0.50x3 m, 0.50x6 m.
PANILPLÖTUR til útiklæðninga
1.20x2.74'/2 m.
HURÐAKROSSVIÐUR, birki,
1.21x2.50 m.
SPÓNAPLÖTUR, 6 mm til 25 mm
VIÐARÞILJUR til veggklæðninga
PANILL
Járn & Skip, Víkurbraut
Símar 2616 - 1505
Faxi - 6