Vísbending - 20.07.2007, Blaðsíða 3

V í s b e n d i n g • 2 7 t b l 2 0 0 7 3
framhald á bls. 4
Stundum virðist ráðgjafarbransinn vera eins og öldur hafsins sem rísa og falla
inn að ströndinni. Nýjar hugmyndir eru
kynntar eins og þær séu lausnir við öll-
um vandamálum fyrirtækja. Það líður
hins vegar ekki á löngu þar til að enn betri
hugmyndir eru kynntar til sögunnar
og þá er eins og fyrri bylgjan hafi fjarað
út. Þetta getur verið ruglingslegt fyrir
stjórnendur fyrirtækja en á hinn bóginn
lýsir þetta lifandi atvinnugrein sem þrífst
á nýsköpun. Þessi hugmyndaauðgi í
ráðgjafarbransanum hefur einnig að vissu
leyti leitt þróun viðskiptafræðanna þegar
oft hefur skort akademískt frumkvæði.
Á hinn bóginn eru ráðgjafar sekir um að
blása upp hugmyndir sínar sem óhrekjan-
leg vísindi þegar mjög skortir á vísindaleg
vinnubrögð. Það segir kannski sína sögu
að upphafið á ráðgjafarbransanum er
yfirleitt rekið til bókar sem ber nafnið
Grundvallaratriði vísindalegrar stjórnunar.
Sú bók einkenndi fyrstu meginbylgju
ráðgjafarbransans af þremur.
Fyrsta bylgjan
Nokkrar aðferðir hafa verið prófaðar til að
skoða þróun ráðgjafarþjónustunnar. Ein
aðferð er að skoða megináherslur ráðgjaf-
arfyrirtækja í sögulegu samhengi. Fyrstu
ráðgjafarfyrirtækin og upphafið á ráðgjafar-
bransanum má rekja til Fredericks W. Tayl-
ors og hugmynda hans um vísindalega
stjórnun. Bók hans, Grundvallaratriði
vísindalegrar stjórnunar, kom út árið 1911
og hann var einn þeirra fyrstu sem fékk
þóknun fyrir ráðgjöf sína og uppsetningu
þess kerfis sem hann hafði þróað. Taylor
er þess vegna oft kallaður „afi“ ráðgjaf-
arbransans. Hann var einnig góður í að
markaðssetja sig eins og ráðgjafar samtím-
ans en fleygyrði hans um „working smart-
er“ í staðinn fyrir „working harder“ er
jafnviðeigandi nú og það var fyrir hundr-
að árum. Áhersla Taylors var að einfalda
og auðvelda vinnu fólks. Framlag hans
og tilgangur hefur hins vegar verið mis-
túlkaður og úthúðaður sem eitthvað sem
var gert á hlut vinnulýðsins sem er fjarri
lagi þar sem hugmyndir hans snerust um
að bæta vinnuaðstöðu verkamanna og
samskiptin við yfirmenn.1
Harrington Emerson stofnaði ráðgjafar-
fyrirtæki árið 1899 og var með svipaðar
hugmyndir og Taylor. Hann hafði opn-
að útibú í fimm borgum í Bandaríkjun-
um þegar leið á annan áratug tuttugustu
aldarinnar. Franski innflytjandinn Charles
E. Bedaux er einn sá þekktasti af þess-
um fyrstu ráðgjöfum sem voru kallaðir
„sérfræðingar í framleiðni“ en honum
tókst að byggja upp fyrirtæki á árunum
1918–1931 með yfir 200 ráðgjöfum og
hafði aðsetur í tíu borgum í Bandaríkjun-
um. Bedaux opnaði útibú í London árið
1926 og er eiginlega upphafsmaður ráðgjaf-
arbransans í Bretlandi þar sem margir
starfsmenn hans opnuðu sín eigin ráð-
gjafarfyrirtæki og útvíkkuðu þannig
atvinnugeirann. Fyrirtæki Bedaux, sem
hét Associated Industrial Consultants á
þessum tíma, og þrjú önnur ráðgjafarfyr-
irtæki réðu um ¾ af ráðgjafarmarkaðinum
frá þriðja og fram á sjötta áratuginn. Þau
voru einnig kölluð „Big Four“ í bransan-
um.
Upp úr fimmta og sjötta áratugnum
fóru þessi ráðgjafarfyrirtæki, sem einbeittu
sér að framleiðni verkalýðsins, smám sam-
an að missa markaðshlutdeild og voru
loks sameinuð og yfirtekin af öðrum fyr-
irtækjum. Einungis Personal Administrat-
ion lifir enn sem PA Consulting Group
með fleiri en þrjú þúsund ráðgjafa en legg-
ur nú að mestu áherslu á upplýsingatækni
og umbreytingastjórnun. Vísindastjórn-
un í anda Taylors dó þar af leiðandi út
sem megináhersla ráðgjafarfyrirtækja á
sjötta áratugnum. Það þýðir þó ekki að
hugmyndafræðin lifi ekki að einhverju
leyti.
Hörður Sigurgestsson, fyrrverandi for-
stjóri Eimskipa, talaði mikið í anda þess-
arar hugmyndafræði þar sem að „opti-
mera“ og „framleiðni“ skipta höfuðmáli
(Vísbending, 51. tbl., 2005). Í viðtali við
Sjónvarpið fyrir fáeinum misserum voru
bræðurnir í Bakkavör, Ágúst og Lýður
Guðmundssynir, spurðir um framleiðslu
þeirra á tilbúnum réttum í Bretlandi og
var lokaspurningin hver væri uppáhalds-
réttur þeirra. Lýður „missti“ þá út úr sér
að það væri sá með bestu framlegðina.
Hugmyndafræði þeirra til grundvallar upp
kaupa hefur margar tilvísanir til hugtaka
vísindastjórnunarinnar (Vísbending, 51.
tbl., 2005).
Með öðrum orðum hafði þessi fyrsta
bylgja ráðgjafarbransans mikil og víðtæk
áhrif á stjórnun og stefnu fyrirtækja, áhrif
sem eru mikilvæg enn í dag.
Önnur bylgjan
Upp úr þriðja áratugnum fór ný tegund
af ráðgjafarfyrirtækjum að skjóta rót-
um. Upphafið er að miklu leyti tengt
árangursríkum skipulagsbreytingum sem
voru gerðar í nokkrum stórfyrirtækjum
eins og General Motors og DuPont á þess-
um tíma. Þetta var deildaskipulagið þar
sem hver viðskiptaeining fékk sjálfstæði
og svaraði einungis til höfuðstöðvanna.
Þetta var mun „flatara“ kerfi en áður
hafði þekkst hvað varðar völd og áhrif,
þ.e. valddreifingin var meiri.
Ný kynslóð ráðgjafa urðu boðberar
fagnaðarerindisins. Big Four með Bedaux
og verkfræðingana í fararbroddi sáu ekki
tækifærið en ýmiskonar þjónustufyrirtæki
eins og Arthur D. Little, upphaflega
rannsóknarstofa í efnaiðnaði, og Booz
Allen & Hamilton, upphaflega fyrirtæki
sem gerði spurningakannanir fyrir önnur
fyrirtæki, gripu það glóðvolgt. Áhersl-
an var ekki einungis skipulagsheild fyr-
irtækja heldur snerist hún fljótlega um
stefnumótun fyrirtækja. Fyrirtækið sem
stóð að miklu leyti á bak við þá byltingu
í ráðgjafarbransanum var McKinsey &
Company. Fyrirtækið var stofnað árið
1926 og lagði áherslu á áætlanagerð.
McKinsey yfirgaf fyrirtækið árið 1935
og þá var því skipt upp í tvennt. Marvin
Bower, lögfræðingur frá Harvard, keypti
nafnið en hinn hlutinn fékk nýtt nafn,
A. T. Kearney. Bower og félagar í Mc-
Kinsey & Co. bjuggu til fyrsta fyrirtækið
sem lagði eingöngu áherslu á stjórnunar-
ráðgjöf. Fyrirtækið óx tiltölulega hratt
á fimmta og sjötta áratuginum en það
var ekki fyrr en á sjöunda áratugnum
sem það var orðið stærra og áhrifameira
en frumkvöðlarnir í Arthur D. Little og
Booz, Allen & Hamilton.
Á sjöunda og áttunda áratuginum
gerðist það sama og gerðist í fyrstu
bylgjunni að fyrrverandi starfsmenn
frumkvöðlafyrirtækjanna stofnuðu sín
eigin ráðgjafarfyrirtæki en Bruce Hend-
erson stofnaði Boston Consulting Group
árið 1963 og William Bain stofnaði Bain
& Co. árið 1973. Þessi fyrirtæki byggðu
starfsemi sína að einhverju leyti á hug-
myndafræði og kenningum um stjórnun
og stefnumótun en mörg þessara fyr-
irtæki byggðu vinnu sína á einföldum
módelum sem voru miklu leyti mótuð in-
nan fyrirtækjanna. BCG Matrixan er eitt
þekktast slíkra módela. Michael Porter og
módelsmíði hans var svo eins og guðs-
gjöf fyrir ráðgjafarbransann á áttunda
og níunda áratuginum þar sem áherslan
var fyrst og fremst á stefnumótun sem
staðsetningu í samkeppni.
Ráðgjafarbylgjur