Vísbending - 13.06.2008, Blaðsíða 2

2 V í s b e n d i n g • 2 1 . t b l . 2 0 0 8
á að halda, starfa ekki áfram og hætta að
taka fjármagn frá hagkvæmari kostum.
Slík fyrirtæki kosta þjóðina meiri verð-
mæti en Þau skapa.
Landbúnaðurinn
Hætta á öllum stuðningi við land-
búnaðinn um leið og innflutningur
landbúnaðarvara er gefin frjáls. Land-
búnaðurinn á að geta staðið undir sér
sjálfur ef neytendur telja í raun og veru
að hann sé jafngóður og sagt er á tylli-
dögum.. Reynslan erlendis frá sýnir líka
að stuðningur hins opinbera lendir að
miklu leyti í höndum á stórfyrirtækjum
og stórbúum en hjálpar fátækum bænd-
um lítið. Ekki er ástæða til að ætla að
þessu sé öðruvísi háttað á Íslandi.
Íslenskar landbúnaðarvörur gætu
hækkað í verði, en líklegt er að bændur
þyrftu að hagræða eitthvað svo ekki er víst
að hækkunin sé mikil. Neytendur fá meira
í sínar hendur en hækkuninni nemur,
annað hvort í formi skattalækkana eða
aukinnar samneyslu á öðrum sviðum
eins og á sviði menntunar eða heilbrigðis-
þjónustu. Hægt yrði að kaupa margar er-
lendar vörur á lægra verði en þær íslensku
og kaupmáttur ykist. Neytendur hefðu val
um hvaða landbúnaðarvörur þeir keyptu
og stærð landbúnaðar á Íslandi myndi
ráðast á frjálsum markaði.
Burt með tollana
Einnig er hægt að fara þá leið að lækka
skatta svo ríki og sveitarfélög geti ekki eytt
jafn miklu. Vísbending hefur áður bent
á kosti þess að hafa flatan skatt þar sem
launþegar og eigendur fyrirtækja borga
það sama hlutfall af öllum launatekjum
í skatt. Tolla og vörugjöld má fella niður
með öllu. Þannig yrðu sömu álögur frá
hinu opinbera á íslenskar og erlendar
vörur. Þá fyrst yrði úr því skorið hvort
íslensk framleiðsla sé samkeppnishæf við
erlenda. Vissulega getur þetta þýtt tí-
mabundin vandamál fyrir sum íslensk
fyrirtæki, en á meðan ekkert er að gert er
líklegt að landsmenn fari á mis við mikla
verðmætasköpun.
framhald af bls. 1 Mynd 2: Tekjur og gjöld hins opinbera
sem hlutfall af VLF 1980-2007
Í útgjöldum hins opinbera felast samneysla, fjárfestingar, vaxtatekjur/-kostnaður
og tekjutilfærslur. Heimild: Hagstofa Íslands
Jafnvel þeir sem eru hlynntir lítilli ríkis-stjórn, frjálsum viðskiptum og einka-
væðingu eru mjög ósammála um hvaða fyr-
ir-tæki og stofnanir séu betur komin í hön-
dum frjáls markaðar. Fáum hefur þó látið
detta sér í hug að einkavæða sveitarfélögin.
Þótt að flestum þyki það kannski fráleit hug-
mynd að einkavæða sveitafélög er gaman að
leika sér með hugmyndina og velta fyrir sér
hugsanlegum afleiðingum.
Í fyrstu mætti gefa útsvarið alveg frjálst
en nú er ákveðið há- og lágmarksútsvar.
Þannig gætu sveitafélögin reynt að laða
til sín íbúa með sköttum, jafnt sem og
með þjónustu. Í framhaldinu væri svo
hægt að einkavæða sveitafélögin alveg.
Það mætti gera með hefðbundnu uppboði
þar sem hæstbjóðandi vinnur. Eignarhald
sveitafélaganna gæti verið í höndunum á
einstaklingum eða á hópum. Sum gætu
farið opinberan markað þar sem hlutar í
því sættu kaupum og sölum á hlutabréfa-
markaði. Sá sem ætti sveitafélag myndi svo
reyna að ákveða útsvar þannig að hámarki
hagnaðinn. Eins og með hverja annað fyrir-
tæki er ekki nóg að stjórna verði þannig að
sem flestir kaupi vöru fyrirtækisins, heldur
þurfa gæðin einnig að þannig að fyrirtækið
sé samkeppnishæft.
Þannig reyna sveitafélög að útvega sem
mest af þjónustu með sem minnstum
tilkostnaði. Sumir sveitafélögin gætu farið
þá leið að veita sem fjölbreyttasta þjónustu
fyrir sem minnstan pening og önnur geta
einbeitt sér meira að sérhæfingu og höfða
meira til ákveðins markhóps. Sumir eigend-
ur gætu jafnvel haft reglulegar kosning-
ar til þess að höfða til fólks. Eins og önn
ur fyrirtæki þurfa sveitafélögin að halda
uppi góðum samskiptum við kúnnann
og sjá til þess að hann viti hvað hann er
að fá fyrir peningana til að halda honum
ánægðum. Sum sveitafélögin gætu svo verið
með tilboð eins og tímabundinn afslátt á
útsvari, gegn skuldbindingatíma. Sveit-
afélögin yrðu fullkomlega óháð ríkistjórn-
inni, en gæti þó samið við hana vilji er
fyrir hendi hjá báðum aðilum. Ef óánægju
fer að gæta meðal íbúa gætu þeir flutt af
svæðinu. Þá fer hagnaður að minnka og það
verður hagkvæmt fyrir aðra aðila að kaupa
upp sveitarfélögin ódýrt, snúa þróun-
inni við með því að fara meira eftir vilja
neytenda og auka hagnað sveitafélaganna.
Margir óvissuþættir koma inn í mynd-
ina og ekki er víst að allt færi á þann veg og
lýst er hér að framan. Sveitarfélögin gætu
safnast saman á hendur fárra sem væru þá
komnir í einokunarstöðu. Mikill kostnaður
fylgir því að flytja og framboð húsnæðis
í hverju sveitarfélagi er ósveigjanlegt til
skemmri tíma. Allt veldur þetta því að eig-
endur sveitafélaga geta haft útsvar hærra eða
gæði þjónustu lægri en ella. Gera má ráð
fyrir að einhver jákvæð ytri áhrif hljótist af
sveitarfélögum og geri það að verkum að
ábati samfélagsins í heild sé meiri en greiðslu-
vilji þeirra sem hljóta þjónustuna. Þetta gera
það að verkum að sveitafélögin væru ekki
tilbúin til þess að veita jafn mikla þjónustu
og væri þjóðhagslega best á kosið.
Það má benda á að þetta er ekki ný hug-
mynd. Í gamla daga voru til lénsherrar sem
áttu sitt lén. Þeir voru auðvitað misjafnir og
ræktu sitt hlutverk misvel. Líklega hafa þeir
bestu stjórnað léni sínu betur en flestar sveit-
arstjórnir gera nú. Vandinn var slæmu léns-
herrarnir sem ekki réðu við sitt hlutverk.
Einkavæðing Sveitafélagana
Tekjur á verðlagi 2006
Gjöld á verðlagi 2006