Vísbending - 23.01.2009, Blaðsíða 3

V í s b e n d i n g • 4 . t b l . 2 0 0 9 3
framhald á bls. 4
Krónan hefur heldur verið að styrkjast svo lítið ber á að undanförnu. Skýringar liggja ekki í augum
uppi. Þegar gjaldeyrishöftin voru sett á
styrktist gengið mikið á skömmum tíma
án íhlutunar ríkisins. Þegar gengisvísitalan
var komin niður fyrir 200 jókst bjartsýni
manna í viðskiptalífinu mjög og
brúnin hækkaði á fólki og forstjórum í
skuldafjötrum. Svo fór allt á verri veg aftur
og gengi krónunnar veiktist um 15% þrátt
fyrir höftin og mikinn viðskiptaafgang í
desember. En það er vissulega ástæða til
þess að spyrja sig hvort það sé endilega
slæmt að gengi krónunnar sé veikt.
Hvað gerir veikt gengi?
Á árunum 1967-68 lækkaði gengi
krónunnar um liðlega 50% í tveimur
áföngum. Skýringarnar þá voru mikill
aflabrestur og verðfall á afurðum.
Gengisfellingin leiddi af sér mikla
kjaraskerðingu fyrir almenning en á þeim
tíma átti almenningur hvorki gjaldeyri
né skuldaði í erlendri mynt. Því kom
gengisfellingin ekki með tvöföldum krafti
við lífskjörin eins og nú. Reyndar var þá
ekki til verðtrygging og skuldir brunnu
upp í verðbólgunni. Fjármunir fluttust
frá þeim sem spöruðu til hinna sem
skulduðu.
Gott gengi? Spá Þorvalds 2007
hækkunum vegna nýrra innkaupa yfir á
almenning.
Hins vegar bætir gengisfelling hag
þeirra fyrirtækja sem fá tekjur frá
útlöndum en greiða laun í íslenskum
krónum. Hún veldur því að almenningur
kaupir minna og fremur innlenda vöru en
erlenda. Því verndar hún innlend störf.
Einmitt þess vegna er mikilvægt að gengið
sé „rétt“ skráð þannig að gengisfelling ýti
ekki undir óhagkvæmni.
Hvað er rétt gengi?
Hér í Vísbendingu var því haldið fram
fyrir ári að eðlilegt væri að gengisvísitalan
næði jafnvægi nálægt 140. Þessi ályktun
var dregin með hliðsjón af meðalgengi
krónunnar yfir mjög langan tíma. Nú
virðist ljóst að hún stenst ekki miðað við
breyttar aðstæður.
Vel hefði mátt skoða málin útfrá
öðru sjónarhorni. Þorvaldur Gylfason
skrifaði grein í Herðubreið 27, júlí
20071 (Hvernig finnst þér Ísland?). Hann
segir:„Landsframleiðsla á mann á Íslandi
2006 nam 55.000 Bandaríkjadollurum
á skráðu gengi krónunnar; meðalgengið
var 70 krónur fyrir dollarann það ár. Í
Bandaríkjunum nam framleiðsla á mann
til samanburðar 43.000 dollurum. Á þessu
ári (2007) nemur áætluð landsframleiðsla
á mann hér heima 66.000 dollurum á
núverandi gengi, sem er 60 krónur fyrir
dollarann (júlí). Dettur nokkrum heilvita
manni í hug, að Íslendingar séu allt í einu
orðnir miklu ríkari en Bandaríkjamenn
með allt sitt? Varla. Skýringin á misræminu
er auðvitað sú, að gengi krónunnar er of
hátt skráð eins og jafnan fyrr og hlýtur því
að eiga eftir að lækka.“
Þorvaldur heldur áfram: „Alþjóða-
bankinn lýsir þessu vel í skýrslum sínum.
Þar kemur fram, að landsframleiðsla
á mann í Bandaríkjunum 2005 var
enn sem löngum fyrr um fimmtungi
meiri en á Íslandi á kaupmáttarkvarða,
eða 42.000 dollarar á mann þar á
móti 35.000 dollurum hér heima.
Kaupmáttarkvarðinn á vel við hér, því
að hann tekur mið af því, að verðlag
er yfirleitt lægra í Bandaríkjunum en
á Íslandi, og hver dollari hrekkur að
því skapi lengra þar en hér. ... EES-
samningurinn, einkavæðing bankanna,
framkvæmdirnar fyrir austan, útrásin og
allt það – hefur ekki dugað Íslandi til þess
að draga að ráði á Bandaríkin: bilið milli
landanna hefur haldizt nokkurn veginn
óbreytt, enda hefur bandarískt efnahagslíf
gengið vel undangengin ár eins og jafnan
fyrr. Bilið gæti átt eftir að breikka aftur
um tíma, eins og það gerði 1987-97, ef
gengi krónunnar fellur svo sem við er að
búast og gengi innlendra hlutabréfa fer
sömu leið.“
Hér reyndist Þorvaldur sannarlega
sannspár.
Nýjar álögur lækka gengið
Vegna þess að þjóðarbúið er skuldum
vafið eftir bankahrunið verður vaxtabyrðin
firnahá næstu ár. Þetta vegur á móti
jákvæðum vöruskiptajöfnuði. Að vísu
hafa vextir á alþjóðamarkaði lækkað en
það nægir ekki til þess að vega upp á móti
skuldaaukningunni. Það kann að virðast
einkennilegt, en í viðbót við miklar
skuldir ríkisins er helsti vandi þjóðarinnar
sá að enginn útlendingur treystir henni
fyrir peningum. Eina lausnin á því er að
hingað komi erlendir bankar en það gerist
varla meðan íslenska krónan er okkar
aðalgjaldmiðill.
Í fyrrnefndri grein sagði Þorvaldur:
„Hvert þyrfti dollaragengi krónunnar
að vera nú til að jafna metin? – svo að
skráð landsframleiðsla á mann á Íslandi
samrýmdist viðteknu mati Alþjóðabankans
á kaupmætti landsframleiðslunnar. Það er
einfalt reikningsdæmi, þótt svarið segi ekki
alla söguna. Gengið þyrfti að vera 110
krónur fyrir hvern dollara. Dollaragengið
þyrfti með öðrum orðum að falla um
næstum helming til að jafna metin. En
samanburður kaupmáttar við Bandaríkin
ein er að sönnu alls ekki fullnægjandi
mælikvarði á gengisskráningu íslenzku
krónunnar, því að gengi krónunnar
þarf að skoða í samhengi við aðra
helztu gjaldmiðla í utanríkisviðskiptum
Íslands frekar en við dollarann einan.
En vísbendingin er eigi að síður skýr:
gengi krónunnar hlýtur að falla og það
verulega.
Ég myndi ekki hafa orð á þessu, ef
málið snerist um ofmat markaðsaflanna
á gengi krónunnar og þá um leið á
skráðri landsframleiðslu Íslendinga í
dollurum talið til skamms tíma litið.
Enginn getur með nokkurri vissu séð
fyrir duttlungafullar gengissveiflur frá
degi til dags eða ári til árs. Nei, málið
snýst um landlæga gengisbjögun, sem
Um það er engum
blöðum að fletta að
skyndileg gengisfelling
leiðir til verðbólgu.
Margir telja að þau áhrif
séu alls ekki komin
fram að fullu.
Þá var tekið lán fundið fé. Verð trygg-
ing in sem tekin var upp liðlega tíu árum
síðar varð til þess að menn urðu að
hugsa sig tvisvar um áður en þeir eyddu
peningum í fjárfestingar. Nú kunna hins
vegar að ríkja önnur lögmál um stund
því að hér siglir allt atvinnulíf í strand og
kreppan er alls ekki staðbundin eins og á
sjöunda áratugnum.
Um það er engum blöðum að fletta að
skyndileg gengisfelling leiðir til verðbólgu.
Margir telja að þau áhrif séu ekki komin
fram að fullu. Verslanir hafi ekki keypt
mikið fyrir jólin og þurfi nú að velta