Vísbending - 27.04.2009, Blaðsíða 1

27. apríl 2009
17. tölublað
27. árgangur
ISSN 1021-8483
1Þó að Ísland hafi virst í uppsveiflu lengi mun
það þó hafa dalað miðað
við önnur lönd.
Er það þjóðhagslega
réttlætanlegt að bjóða
upp á kennslu á sumrin?
Peningastefnunefnd
Seðlabankans virðist ekki
skilja forsendur sem hún
á að vinna eftir.
Margt þarf að bæta í
hagstjórninni áður en
menn geta vonast til þess
að rétta úr kútnum.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 1 7 . t b l . 2 0 0 9 1
2 4
Það er alþekkt að kaupmáttur hefur vaxið hér á landi mjög lengi og hagur almennings batnað. Þetta hefur leitt
til þess að Íslendingar hafa talið sig býsna vel
stadda og var lengi talið merki um trausta
og góða hagstjórn. Atburðir undangenginna
mánaða hafa dregið úr trú margra á snilli
við stjórn efnahagsmála. Í síðustu viku
skilaði Oliver Wyman samhæfðu endurmati
á skuldum og eignum Nýja Landsbanka
(NBI), Nýja Kaupþings og Íslandsbanka til
Fjármálaeftirlitsins, en það hefur ekki verið
gert opinbert enn. Morgunblaðið vitnar
þó orðrétt í það: „Núverandi staða Íslands
er verri en nokkur kreppa sem einstök
þjóð hefur þolað síðan í kreppunni miklu.
Því er það mat fyrirtækisins að íslenska
bankakreppan sé sú alvarlegasta sem hafi
hent þjóðríki í tæp 80 ár.“
Hér er einkum vísað til bankakreppunnar
og þess hve stór hluti lána mun verða
afskrifaður. Margir hafa glatt sig við það
að undanförnu að fleiri lendi í súpunni en
Íslendingar. Það er auðvitað rétt og kreppan
kemur víða við. Það er hins vegar bjargföst
trú margra að á undanförnum áratug hafi
Íslendingar notið einstakrar hagsældar.
Áhugavert er að skoða þá fullyrðingu.
Landsframleiðsla á mann
Hagvöxtur á Íslandi hefur verið talinn
tiltölulega góður allt frá árinu 1995. Í mati
á stöðu landsins og árangri við hagstjórn
er þó rétt að horfa á hvernig hann
hefur þróast í samanburði við hagvöxt í
nágrannalöndum. Verg landsframleiðsla
er mælikvarði á heildarverðmæti vöru og
þjónustu sem verður til í hverju landi um
sig. Evrópska hagstofan Eurostat hefur
safnað upplýsingum frá öllum löndum
Evrópu og birtir á vefsíðu sinni samanburð
á því hvernig verg landsframleiðsla á mann
hefur þróast í löndum Evrópusambandsins
og öðrum Evrópulöndum. Vístala
Evrópusambandsins alls (27 landa) er sett
á 100 og staða annarra landa gefin upp í
samanburði við meðaltalið. Leiðrétt er
með kaupmáttarstaðli (e:Purching Power
Standard, PPS). Hjá þeim ríkjum þar sem
gildið er ofan við 100 er landsframleiðslan
Hefur Ísland lengi verið á niðurleið?
á mann meiri en Evrópumeðaltalið en
minni hjá þeim sem eru neðan við 100.
Einkum eru það Austur-Evrópulönd sem
eru innan við 100. Til dæmis eru Tékkar með
gildið 80, Litháen með 60, Pólverjar með 55
og Ungverjar í 62. Portúgalir standa verst af
Vestur-Evrópuþjóðum í 75, en flestar vest-
rænar þjóðir eru yfir meðaltali svæðisins.
Norðurlöndin hafa öll verið yfir meðaltali í
langan tíma. Af öðrum löndum má nefna að
Bretar standa í 115 og Hollendingar í 134.
Miðað er við tölur frá árinu 2008.
Á meðfylgjandi mynd sést samanburður
á hvernig þróunin hefur verið hjá fjórum
ríkjum á Norðurlöndum. Norðmenn
standa langbest með sinn olíuauð og
hafa smám saman stungið hin löndin af.
Athygli vekur að Íslendingar fara lækkandi
í samanburði á tímabilinu, löngu áður
en að hruninu mikla kom. Þetta bendir
til þess að velmegunin sem hér var hafi
ekki verið eins mikil og talið hefur verið.
Finnar hafa stöðugasta landsframleiðslu á
mann í þessum samanburði. Hún minnkar
hlutfallslega hjá Dönum og Íslendingum
en vex hjá Norðmönnum.
Ástæða er til þess að undirstrika að hér
er átt við hlutfallslegan samanburð en ekki
að landsframleiðslan hafi dregist saman.
Það hefur ekki gerst fyrr en á árinu 2009
á Íslandi. Hún minnkar líka annars staðar
en þó ekki jafnmikið og gert er ráð fyrir
að gerist hér á landi. Þess vegna er reiknað
með því að samanburðarlöndin haldi í
horfinu miðað við meðaltalið.
Hvar er mestur stöðugleiki?
Eins og sjá má af myndinni er stöðug-
leikinn mestur í Finnlandi miðað við
Evrópusambandið í heild. Þetta bendir
til þess að Finnum hafi tekist vel til við
að halda aga á sínum fjármálum á þessum
tíma. Þeir eru eina Norðurlandaþjóðin
sem hefur notað evru frá því að það
samstarf hófst. Danir hafa einnig tekið
þátt í samstarfinu og danska krónan er
fasttengd við evru. Hins vegar veikist staða
þeirra miðað við heildina á tímabilinu.
Rétt er að hafa í huga að Austur-
Evrópuríkin hafa styrkst miklu meira en
þróuð hagkerfi Vesturlanda á þessum tíma.
Þau hafa risið úr rústum kommúnismans
og hafa notið mjög góðs af því að hagkerfið
hefur verið opnað og markaðir fyrir vörur
þeirra stækkað. Þetta skýrir að hluta hvers
framhald á bls. 4
Mynd: Verg landsframleiðsla á mann
miðað við meðaltal í Evrópusambandinu
Heimild: Eurostat. Áætlun Vísbendingar 2009. Miðað við kaupmáttarstaðla (PPS).
Ástæ!a er til "ess a! undirstrika a! hér er átt vi! hlutfallslegan samanbur! en ekki a!
landsframlei!slan hafi dregist saman. #a! hefur ekki gerst fyrr en á árinu 2009 á Íslandi. Hún
minnkar líka annars sta!ar en "ó ekki jafnmiki! og gert er rá! fyrir a! gerist hér á landi. #ess
vegna er reikna! me! "ví a! samanbur!arlöndin haldi í horfinu mi!a! vi! me!altali!.
Hvar er mestur stö!ugleiki?
Eins og sjá má af myndinni er stö!ugleikinn mestur í Finnlandi mi!a! vi! Evrópusambandi! í
heild. #etta bendir til "ess a! Finnum hafi tekist vel til vi! a! halda aga á sínum fjármálum á
"essum tíma. #eir eru eina Nor!urlanda"jó!in sem hefur nota! evru frá "ví a! "a! samstarf
hófst. Danir hafa einnig teki! "átt í samstarfinu og danska krónan er fasttengd vi! evru. Hins
vegar veikist sta!a "eirra mi!a! vi! heildina á tímabilinu.
Rétt er a! hafa í huga a! Austur-Evrópuríkin hafa styrkst miklu meira en "róu! hagkerfi
Vesturlanda á "essum tíma. #au hafa risi! úr rústum kommúnismans og hafa noti! mjög gó!s af
"ví a! hagkerfi! hefur veri! opna! og marka!ir fyrir vörur "eirra stækka!. #etta sk$rir a! hluta
hvers vegna sta!a Dana veikist hlutfallslega á tímabilinu. Hins vegar er "a! athyglisvert a!
Finnar ná á "essum tíma a! halda í horfinu mi!a! vi! me!altali!. Ekki má gleyma "ví a!
Finnland var a! koma út úr kreppu í upphafi tímabilsins, kreppu sem líka tengdist hruni
Sovétríkjanna.
#essi samanbur!ur kemur a! mörgu leyti á óvart, einkum a! Ísland hafi ekki sta!i! betur í
samanbur!inum á!ur en a! kreppunni kom. Hins vegar gefur hann líka vonir um a! "egar úr
rætist á n$ geti landi! ná! sama rangri og a!rar "jó!ir me! "ví a! beita aga vi! hagstjórn ef rétt
hagstjórnartæki ver!a notu!.
Mynd: Verg landsframlei!sla á mann mi!a! vi! me!altal í Evrópusambandinu