Vísbending - 25.09.2009, Blaðsíða 2

2 V í s b e n d i n g • 3 8 . t b l . 2 0 0 9
Flestir eru á því að gengi krónunnar sé svo lágt núna að það hljóti að styrkjast þegar fram líða stundir.
Ein skýringin á því hversu veik krónan
hefur verið er sú að útlendingar eiga
miklar eignir í krónum og vilja losna.
Gjaldeyrishöft valda vantrausti á krónunni.
Vöruskiptajöfnuður er jákvæður um nærri
20%, þrátt fyrir að verð á sjávarafurðum
hafi verið fremur lágt að undanförnu.
Krónan gæti því verið talsvert sterkari án
þess að halli væri á viðskiptum miðað við
núverandi stöðu. Þó verður að taka það
með í reikninginn að eftirspurn hér á landi
er óeðlilega lítil vegna þess, að margir eru
svartsýnir og þora sig hvergi að hræra. Því
hafa menn litið á reynslu annarra þjóða af
sambærilegum gjaldeyriskreppum. Í nánast
öllum tilvikum er reynsla manna sú að
gjaldmiðill nær ekki sínum fyrri styrk eftir
hrun. Oftast virðist hann þó rétta talsvert
úr kútnum, en óalgengt er að styrkingin sé
meiri en 25 til 30%. Stundum hefur hún
verið mun minni, jafnvel engin.
Jafnvirðisreikningar
Ein aðferð sem notuð er til þess að bera
saman styrk gjaldmiðla er að reikna
svonefnt jafnvirðisgildi (e. Purchasing
Power Parity, PPP). Aðferðin gengur
einfaldlega út á það að taka körfu af
vörum og þjónustu í mörgum löndum
og bera saman verð. Verðmætið er alltaf
það sama því um sömu körfu er að ræða,
en verðið segir til um það hvernig karfan
er verðlögð í hinum ýmsu löndum.
Með því að umreikna svo allt yfir í sama
gjaldmiðil fæst jafnvirðisgildið. Ef karfan
kostar 1.000 krónur á Íslandi en 7 dali
og 55 sent í Bandaríkjunum jafngildir
það 944 krónum, ef Bandaríkjadalur
er á 125 krónur. Þá er jafnvirðisgildið
1.000/944 eða um 1,05. Þetta þýðir að
dalurinn mætti vera um 5% dýrari til
þess að verðlag í löndunum tveimur væri
sambærilegt.
Útreikningar af þessu tagi gefa fyrst
og fremst vísbendingar en margt flækir
málin. Fræg er til dæmis Big Mac-vísitala
tímaritsins The Economist, en samkvæmt
henni er Ísland enn eitt dýrasta land í
heimi. Þessi mælikvarði er Íslandi þó sérlega
óhagstæður, því að bæði er kjöt mjög dýrt
hér á landi vegna óhagkvæms landbúnaðar
og sala á hamborgurum miklu minni hér
en annars staðar í heiminum.
Samkvæmt athugun OECD í júlí
síðastliðnum er krónan tiltölulega veik
miðað við myntir flestra nágrannaþjóða
ef litið er á jafnvirðisgildi. Á mynd 1 sést
hvernig samanburðurinn er. Miðað við
dönsku krónuna er íslenska krónan um
Getur krónan styrkst?
38% of veik um þessar mundir. Ekki er
gott að reikna stöðuna miðað við evru því
að verðlag á evrusvæðinu er mishátt eins
og vikið verður að hér á eftir. Ef litið er til
Þýskalands sést að krónan er 14% of lág.
Hins vegar er jafnræði með gjaldmiðlum
á þennan mælikvarða ef litið er til
Bandaríkjanna og Bretlands. Þessi vísindi
eru ekki nákvæmari en svo að frávik upp á
+/-5% teljast vart marktæk.
Sögulega séð hefur krónan yfirleitt haft
fremur hátt PPP-gildi gagnvart nágranna-
gjaldmiðlum. Fámenni þjóðarinnar og
fjarlægð frá mörkuðum veldur því að
verð er að jafnaði hærra á Íslandi en í
nágrannalöndum. Því má búast við því að
til lengri tíma litið ætti krónan að styrkjast
um a.m.k. 20%. Þetta er meiri styrking en
Seðlabankinn gerir ráð fyrir í sínum spám
til næstu ára.
Jafnar evran kaupgetu?
Evrópusambandslöndin mynda einn mark-
að þar sem flæði fólks, vöru, þjónustu
og fjármagns er frjálst. Samkvæmt
kenningum hagfræðinnar ætti verðlag að
verða svipað innan markaðsins, því að ella
myndi eftirspurn vaxa þar sem verðlag
er lágt og minnka þar sem það er hátt. Á
mynd 2 sést hvernig jafnvirðisreikningar
á evrusvæðinu koma út m.v. Þýskaland.
Finnland og Írland standa veikast, þ.e.
verðlag þar er hæst. Það er svipað í
stóru löndunum Frakklandi, Ítalíu og
Þýskalandi, en nokkru lægra á Spáni og
Grikklandi. Lægst er það í Slóvakíu. Ein
ástæðan fyrir því að verðlagið jafnast ekki
út að fullu er að fólk vill ekki flytja eða
getur það ekki. Á Írlandi hefur verðbólga
verið meiri en annars staðar vegna
gáleysislegrar hagstjórnar.
Mynd 1: Jafnvirðisgengi krónunnar
gagnvart ýmsum gjaldmiðlum
Mynd 2: Jafnvirðisreikningar innan evrusvæðisins
Súlurnar sýna PPP-styrk gjaldmiðlanna m.v. íslensku krónuna. Danska krónan er veikari og Bandaríkja-
dalur sterkari. Heimild: OECD.

Myndin gefur til kynna hvar verðlag er hæst (Finnland) og lægst (Slóvakía) m.v. Þýskaland. Heimild: OECD.