Vísbending - 05.10.2009, Blaðsíða 4

4 V í s b e n d i n g • 3 9 . t b l . 2 0 0 9
framhald af bls. 1
Aðrir sálmar
Þessa dagana deila menn enn um Icesave. Líf ríkisstjórnarinnar hangir
á bláþræði vegna mikillar andstöðu
við málið innan raða Vinstri grænna.
Auk þess hafa formenn stjórnar-
andstöðuflokkanna lýst því að kröfur
Breta og Hollendinga séu óásættanlegar.
Erfitt er að segja hvað málið snýst um
því að á þessum tímum gegnsæis og
upplýsingar er ekkert sagt af hálfu
ríkisstjórnarinnar um kröfurnar. Allir
eru bundnir trúnaði. En eins og málin
líta út núna er útlit fyrir að um málið
verði rætt á Alþingi fram eftir hausti. Um
það þarf ekki að deila að með yfirtöku
á lánum Landsbankans er ríkið að taka
yfir kröfu á einkafyrirtæki. Íslendingum
var stillt upp við vegg og þeir neyddir
til þess að taka á sig skuldbindinguna.
Sögð er saga af þekktum rithöfundi sem
lenti í kvöldverðarboði með hefðarkonu
og segir við hana sér til skemmtunar:
„Myndirðu sofa hjá mér fyrir tíu þúsund
pund?“ og hún svaraði: „Hugsanlega.“
Hann segir þá: „En myndirðu sofa hjá
mér fyrir fimm pund?“ Kona brást hin
versta við og spurði: „Hvers konar kona
heldurðu eiginlega að ég sé?“ og fékk þá
svarið: „Ég er búinn að finna út hvernig
kona þú ert, nú erum við bara að semja
um verðið.“
Íslendingar eru búnir að ákveða að
þeir ætli að borga, þeir eiga bara eftir að
semja um verðið. En um hvað er deilt?
Veit nokkur hvað er líklegt að útaf standi
eftir fimmtán ár? Kannski eru menn
bara að leika chicken, keyra á fullri ferð
á móti Bretum og Hollendingum og sjá
hvor hopar. Sagt er að mestar líkur séu
á því að ekkert verði eftir af skuldinni.
En ef eitthvað verða það tíu milljarðar
eða fimmtíu? Ef fimmtíu milljarðar eru
núvirtir með 5,55% vöxtum í fimmtán
ár koma út 22 milljarðar króna. Ef
krónan styrkist um 20% á tímabilinu
eru eftir 18 milljarðar. Er það þess virði
að tapa mörgum vikum við aðgerðaleysi
innanlands, einangra Ísland og lengja
kreppuna fyrir þessa fjárhæð? Sama
gildir reyndar hjá viðsemjendum okkar.
Er ekki rétt að slíðra sverðin þegar
svona lítið stendur eftir af 700 milljarða
kröfu? Nú þarf stjórnmálamann sem
hefur þroska og þor til þess að höggva
á hnútinn. bj
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Að semja um verðið
framhald af bls. 3
Íslendingar eru undir þrýstingi um
að greiða, ekki síst frá Norðmönnum
og öðrum Norðurlandaþjóðum, sem
hafa gengið í lið með AGS um að
gerast innheimtumenn fyrir Breta og
Hollendinga. Ólíklegt virðist að nokkur
lán fáist frá þessum aðilum ef ekki verður
gengið frá Icesave fyrst. Hvaða áhrif hefur
það að engin lán fást? Þar er helst að leita
fyrirmynda af þjóðargjaldþroti Argentínu
árið 2001, en Rússar ákváðu líka að hætta
að greiða af lánum árið 1998.
Reynsla Argentínumanna var eitthvað
á þessa leið skv. skýrslu hagfræðinefndar
Fulltrúadeildar Bandaríkjanna: Í nóvem-
ber árið 2001 var hægt að treysta samn-
ingum að mestu leyti, bankainn stæður
voru tryggar, allir gátu selt og keypt
gjaldeyri að vild og ríkið virti samninga
sína við fyrirtæki, meðal annarra útlend
fyrirtæki sem höfðu byggt upp nýja
atvinnustarfsemi í landinu. Þremur
mánuðum síðar voru samningar ekki
pappírsins virði, innstæður í bönkum
höfðu verið frystar, mönnum var varpað í
fangelsi fyrir að kaupa eða selja gjaldeyri á
markaðsverði, verð á mörgum vörum var
ákveðið af verðlagsnefnd og ríkið hafði
brotið samninga sína við erlenda fjárfesta.
Sumt af þessu er þegar komið fram
hér á landi. Gjaldeyrishöft og sviknir
samningar við útlendinga blasa við.
Fleira gæti komið fram ef vantraust á
bankakerfinu vex. Líklegt er að lánstraust
Íslendinga verði lítið erlendis. Til dæmis
gætu erlendir birgjar neitað að afgreiða
hingað vörur nema gegn staðgreiðslu.
Mörg íslensk fyrirtæki urðu fyrir þessu í
fyrra og enn eru samskipti erfið við útlenda
viðskiptavini. Bankalínur gætu lokast eins
og í fyrrahaust. Gjaldeyrishöft gætu fest
sig í sessi. Erlendir fjárfestar myndu fyllast
vantrausti. Útilokað yrði að fjármagna
stórframkvæmdir með lánum. Erfiðleikar
gætu skapast við kaup á nauðsynlegum
hlutum til viðhalds, ef þeir eru mjög dýrir.
Atvinnuleysi jókst mikið í Argentínu,
verðbólga varð mikil og gengi pesósins
varð varanlega aðeins um þriðjungur af
því sem áður var. Lífskjör stórversnuðu og
fátækt jókst til muna.
Hins vegar er ólíklegt að þetta ástand
myndi vara mjög lengi. Ekki liðu mörg ár
þangað til Argentína var aftur búin að rétta
úr kútnum Hagvöxtur var að meðaltali
8% í fjögur ár eftir fjögur samdráttarár.
Allir virðast furðufljótir að gleyma, meira
að segja bankar sem hafa tapað. Mjög
hefur dregið úr fátækt aftur. Þetta hefur
gerst á aðeins sjö til átta árum.
Pólitískar afleiðingar?
Því er ekki víst að efnahagslegar afleiðingar
yrðu mjög miklar til lengdar. En ekki
er ólíklegt að pólitískar afleiðingar yrðu
talsverðar. Íslendingar hefðu gengið á
bak orða Davíðs og Árna um að þeir
ætluðu að borga. Með gjaldeyrishöft er
Ísland ekki virkur meðlimur í Evrópska
efnahagssvæðinu. Kannski yrði landinu
vísað þaðan út. Bretland og Holland
myndu eflaust leggja sig í líma við að
spilla fyrir Íslendingum á öllum sviðum.
Bandamönnum Íslendinga myndi enn
fækka frá því sem nú er. Líklegt er að
landinu yrði stefnt vegna vangoldinna
skulda, en það er alls ekki víst að það
mál tapaðist, þó að hin afdráttarlausa
yfirlýsing frá nóvember sl. og neyðarlögin
veiki eflaust varnir Íslendinga.
Það er því líklegt að kreppan yrði mun
dýpri en ella fyrst um sinn ef Íslendingar
borga ekki. Hún myndi eflaust endast í
þrjú til fimm ár hið minnsta. Á þeim tíma
gætu margir tapað aleigunni, fyrirtæki
orðið gjaldþrota og menn flutt úr landi.
Hins vegar gæti leiðin upp úr kreppunni
verið hröð eftir það erfiða tímabil.
Íslendingar stæðu þó eftir með veikan
gjaldmiðil og óstöðugan.
Á sama hátt getur heilahagfræði
aukið skilning á því hvernig fólk tekur
ákvarðanir. Í framtíðinni má sjá fyrir sér
að rekstrarhagfræðin muni byggja meira
á því hvernig menn taka ákvarðanir
sem aftur byggja á heilastarfseminni.
Þannig má styrkja og endurbæta þann
fræðilega grunn sem þegar er fyrir hendi,
en heilahagfræðin mun líkast til ekki
kollvarpa hugmyndum okkar. Mun hún
bæta þau líkön sem eru notuð? Það fer
eftir því hvort líkönin sem byggð eru á
niðurstöðum heilahagfræðinnar passa
betur við raunveruleg gögn en fyrri líkön
og hvort sú betrumbót verður nógu mikil
til þess að réttlæta meiri kostnað. Rétt
eins og lögmál Newtons eru í langflestum
tilfellum fullnægjandi fyrir verk- og
eðlisfræðinga, gæti verið að hefðbundin
hagfræðilíkön eða hegðunarhagfræði
verði í flestum tilfellum fullnægjandi fyrir
hagfræðinga.