Árdegisblað listamanna - 01.01.1925, Blaðsíða 2

ARKITEKTUR.
Þegar um byggingarlist er aS ræða, kem-
ur fyrst tvént í hug, sem viS kemur sér-
staklega ílist þessari á Fróni.
Hvernig er stíll sá, 'sem valinn hefir ver-
ið til þessa, — og hvernig á hann að verða
í framtíðinni, svo að vel fari i lögum ís-
lenskrar náttúru.---Þegar svo er sagt,
— er auðvitað átt við íslenska náttúru sem
hugtak fyrst og fremst, — en fágað og
íullkomnað í hugskoti mannsins.
í veruleik hins ytra lífs eigum við ör-
nefni laridsins í arf, — fjallaborgirnar, —
víðáttuna milli tindanna, — hin siopnu torg
fyrir framtakssama hönd. Fyrir útigang og
stöðul, og íslenska mjaltakonu, — en hlýj-
an, bustfagran bæ.
Við landsins dyr situr gestrisni — með
trúgirni og meinleysis svip,-kurteisi
lærði hún af bókum — sumpart af virðingu
fyrir öllu öðru en sjálfri sér — sumpart
af góðum foreldrum, sem kunnu að vinna,
— sumpart af von um góðan gest, frá fram-
andi landi, sem kæmi og skildi það besta,
sem 'spunnið var í íslenska þjóð.
Gestur kemur úr framandi landi og sest
hér að, — einn af mörgum getur verið góð-
ur. — Þeim besta ofbauð ættgengi fátækt-
ar og ofþungi vanans, — hann vildi vinna
við útsýni íslenskra fjalla. — Hér var bygg-
ingarlist, sem guð fór ekki í felur með, —
hér var ónumið land. Hér varð víkingslund
kúguð, i mistökum og neyð fásinnisins. Hér
mátti lifa með framtíð í hugskoti. út yfir
meðalmannsæfi. Hér var undarleg þjóð, —
sem var vert að hjálpa.
Hér er undarleg þjóð!
— Svona er íslenskri viðreisn stund-
um varið. Við þurfum einhvera til
þess að vekja okkur, sem er árrisulli
en fjöldinn. Því inst í hug og hjarta er
byggingarlist, sem þarf morgunsól, svo lín-
urnar sjáist og prýði heiminn.--------Þessi
byggingarlist er orðum meiri.
Hefir ekki of fljótt verið valið úr þvi,
sem á falborði lá, — þegar um endurreisn
okkar var að ræða, — vissrilega, — því
seinþroski okkar er ekki aukaatriði lengur,
— við verðum að nota okkur hann sem
eiginleika, — og hafa hann fyrir viðvöruri
í verki; sem alt af þarf að undirbyggja
fyrst og fremst.
Skjaldmerki ríkisins iselnska er svar upp
á fyrsta dæmi. Skjaldmerki okkar var á
of stuttum tíma til orðið. Þar hittist ein-
mitt á, að sameiginlegur seinþroski ís-
lenskra listkenda, varð að lúta fyrir stjórn-
málaflýti i það skiftið.
Það er heldur ekki leyndarmál, eftir að
grein þessi er skrifuð, — að frá sjónheimi
lista er skjaldmerki okkar til skammar um
heim, — línur þess eru ófagrar, — og hin
vættlega sögn útiolkuð í formum og bún-
ing „brossíunna r“.
Annað dæmið er fáninn okkar. — Eins
og hann nú er, fullnægir hann ekki listkend
manna þeirra, sem hugsuðu málið frá fleiri
hliðum en þeirri nothæfu, einni saman. —
— Til eru hliðar á máli því — um sérstaka
gerð á íslenskum fána, sem þá Var undir
rannsókn, — — hugmynd um, byggingu
hans frá hærra táknilegu sviði en fáni sá,
sem nú er búinn eftir. —
Var gert grein fyrir þessu í „Lögréttu“;
meðan fánanefndin sat á rökstóli, og kemur
grein sú hér fram á ný, ef verða mætti að
hún vekti menn til umhugsunar á mikilhæfi
sjálfstæðis fánans frá listrænni grundvelli
en verið hefir um mörg íslensk mál til
þessa.
útdráttur og aðalatriði nefndrar greinar.
Það eru tfl merki frá löngu liðnum öld-
um, sem höfðu sína sérstöku merkingu, eft-
ir því, hvernig þeim var snúið, og því meira
gildi hafa þau af þeim, sem um feið eru
stærðfræðileg undirstöðuatriði flatar- og
rúmmálsfræðinnar, svo sem þríhyrningur
og margskonar marghyrningar; einnig eru
rúnir og vopnamerki; mætti reyna að stilla
þessum merkjum saman á ýmsa vegu, og
heilst samkynja merkjum i hvern feld (ann-
ars er hætt við, að hann yrði of laus) og
svo mörgum eða fáum, sem hægt er að
komast af með, og hvert með sínum lit,
og þannig, að bæði litir og lögun merkj-
anua haldi eðli sínu, þegar þeim er blandað
saman, og láta þau ganga hvert upp í öðru,
eftir stærðfræðilegum lögum — þang-
að til feldurinn er þakinn, eins og maður-
inn, sem býr hann til, vill hafa hann. —
Merkin má tengja og hnýta saman eftir
því, hvernig liggur í þeim, en aldrei á
l>ann veginn, að þau missi jafnvægi sitt
— eða svo mikið, að þau týni sínu upp-
runalega eðili.