Ísland - 30.04.1927, Side 3

í S L A N D
3
Einkennilegt dvr.
Maurbjörn að éta.
Víðvarpsmálið.
Mikil óánægja hefir verið
meðaí víðvarpsnotenda út af
rekstri hf. „Útvarp“ og sérleyfi
þess og reglugjörð.
J gær sendu víðvarpsnotend-
ur eftirfarandi bréf lil Al-
jxingis:
„Vér leyfum oss hér með,
fyrir hönd „Félags víðvarps-
notenda, að senda hinu háa Al-
j)ingi eftirfarandi óskir félags-
ins, sem samþyktar voru á að-
alfundi þess 26. þ. m.
„Félag víðvarpsnotenda“ leyf-
ir sér hér með að lýsa yíir van-
þóknun sinni á framkvæmd
laga nr. 51, 27. júní 1925 „um
sérleyfi til þess að reka útvarp
(broadcasting) á íslandi", og
telur ákvæði í sérleyfi því,
er ríkisstjórnin þann 23.
mars 1926 veitti hf. „Útvarp“
•og reglugjörð um rekstur hf.
„Útvarp“, sem er gefin sama
dag, vera ólögmæt og staðhæfir
að framkvæind sérleyfisins og
regíugjörðarinnar tefji stórlega
fyrir úthreiðslu á sviði víðvarps
hér á landi.
Jafnframt þessu, leyfir „Fé-
lag viðvarpsnotenda“ sér virð-
ingarfylst, að skora á hið háa
Alþingi:
I. að endurskoða sérleyl'i það,
er ríkisstjórnin þann 23. mars
1926 veitti hf. Útvarp til 7 ára,
lil þess að reka útvarp hér á
landi og ógilda jiað ef það reyn-
ist ólögmætt.
II. að ógilda nú jiegar reglu-
gerð um rekstur hf. Útvarp,
sehi er gel'in út þann 23. mars
1926.
Ef alþingi sannfærist um
lxað við rannsókn málsins, að
sérleyl'ið og reglugerðin sé ólög-
mæt, en ákveður að heimila
ríkisstjórninni að veita hf. „Út-
varp“, eða öðrum, sérlevfi til
jiess að relca víðvarp hér á
landi, sarnlcv. lögum nr. 51,
27. júni 1925, leyfir1 „Félag
víðvarpsnotenda" sér virðingar-
l'ylst að óska þess að væntan-
legl sérleyfi og reglugjörð um
rekstur víðvarpsfyrirtækisins
verið saniin í samráði við „Fé-
lag víðvarpsnotenda“.
Eí' hið háa Alþingi eigi sér
ástæðu til þess að ógilda sér-
leyfi það, sem hf. „Útvarp“ nú
hefir, leyfir „Félag' víðvarps-
notehda“ sér að óska jiess, að
Alþingi':
1. láti rannsalca allan rekst-
ur hf. „Útvarp“ og veiti „Félagi
víðvarpsnotenda“ lcost á því að
kynnast niðurstöðu þeirrar
rannsókiiár.
2. svil'ti hf. „Útvarp“ sérleyfi
því, er það nú hefir, ef rann-
sókn málsins sýnir að það hef-
ir þrotið sérleyfið eða reglu-
gjörðina.
Ef hf. „Útvarp“ eigi hefir
hrotið sérleyfi sitt eða reglu-
gjörð og heldur sérleyfinu fram-
vegis, lcyfir „Félag víðvarps-
notenda“ sér að skora á Alþingi
að krefjast þess, að hf. „Út-
varp“ innan loka þessa árs hafi
uppfylt eftirfarandi kröfur:
a) að reisa hér á landi eina
eða lleiri viðvai'psstöðvar, er
séu svo sterkar að hvar sem er
á landinu, nxegi hafa full not
af víðvarpi frá þeim með víð-
tækjum, sem eigi séu dýrari en
svo, að öllum þorra almennings
• . a . • jý i).
sé kleift að afla sér þeirra
(krystal-tæki og eins- og tveggja
lampa viðtæki).
b) að stofngjald af viðtækj-
um og hluturn til þeirra verði
felt niður með öllu.
c) að daglega verði viðvarp-
að að meðaltali a. m. k. þrjár
klst. á tímabilinu í’rá 1. október
til 30. apríl, og 1—1% klst. dag-
lega frá 1. inaí til 30. septem-
ber, enda sé árlega afnotagjald
af hverju viðtæki eigi meira en
kr. 50.00 ,er greiðist með kr.
12.50 fyrirfram fyrir hvei'ja 3
mánuði í senn.
d) að „Félagi viðvarpsnot-
enda“ sé heimilt að skipa tvo
af þremur eða þrjá af fimrn
mönnum i nefnd til þess að
velja jiað, sem víðvarpað er.
Ennfremur óskar „Félag víð-
varpsnotenda“ að engar höml-
ur verði lagðar á innflutning
og sölu viðtækja og hluta til
þeirra.
Sjái hf. „Útvarp" sér eigi fært
að verða við fyrgreindum
kröfurn viðvarpsnotenda, óskar
„Félag víðvarpsnotenda“ jiess
að ríkið taki víðvarpið í
sínar hcndur, og feli sérstakri
nefnd eða ríkisstjórninni að
undirbúa það fyrir næsta þing
í samvinnu við „Félag viðvarps-
notenda“.
Reykjavík 28. apríl 1927.
f. h. Félags víðvarpsnotenda,
Ludvig Guðmundsson,
cand. phil.
Höskuldur Baldvinsson,
rafmagnsfræðingur.
Karl Johnson,
bankaritari.
Til Alþingis.
Gerðardómur í vinnu-
deiium.
Róttækir vinstrimenn flytja
frumvarp í danska þjóðþinginu
um gerðardóm í vinnudeilum.
Skal hann ávalt skera úr, þeg-
ar samkomulag fæst ekki á
milli verkamanna og vinnu-
veitenda.
Sá heitir Dahlgaard, er talaði
aðallega fyrir l'rumvarpinu af
hendi flytjenda. Taldi hann, að
gerðárdómur væri eini vegur-
inn til þess að losa þjóðfélag-
ið við hinar stöðugu vinnudeil-
ur,, er alt ætluðu að eyðileggja.
Kvað hann vinnudeilúrnar vera
nokkurskonar innanlandsstyrj-
aldir ,þár sem aflið réði en ekk-
ert annað. Hélt hann þvi fram,
að það væri ósamboðið þjóð-
félaginu, að leyfa mönnunx að
útkljá slíkar deilur með ofbeldi
og þrákelkni. Einnig hélt hann
því fram, að þjóðfélagiö' hefði
i'ullan rétt til þess að verja
sjálft sig og þá, sem án saka
biðu tjón af gjörræði aðiljanna
i vinnudeilum, verkamanna eða
vinnuveitendur.
Kragh, innanríkisráðherra,
kvaðst ekki vera samþykkur
öllu því, er Dahlgaard hefði
haldið fram. þó lýsti hann yfir
því fyrir hönd stjórnarinnar, að
hún mundi greiða fyrir frum-
varpinu, ef verkamenn cða
virinuveitendur heittu sér ekki
með öllu afli gegn því.
Eftir nokkrar umræður, var
frv. vísað til nefndar.
Hver var
forsætisráðherra og hver
var dóms- og kirkjumála-
ráðherra frá 23. júní 1926
til 8. júlí s. á.?
Jón Magnússon forsætisráð-
herra og dómsmálaráðherra
andaðist 23. júní 1926. 8. júlí
s. á. fól konungr fjármálaráð-
herra Jóni Þorlákssyni fyrst
um sinn að fara með störf for-
sætisráðherra og Magnúsi Guð-
mundsyni atvinnumálaráðherra
að fara með störf dónxs- og
kirkjumálaráðherra. Á þessu 14
daga tínxabili var enginn for-
sætisráðherra og engin dóms-
og kirkjumálaráðherra hér í
landi.
Hvað segir stjórnarskráin unx
þessa ráðsmensku?
Og hvað segir þingið um
stjórn, sem gleymdi sér svo
mjög í grundvallaratriðunum?
1 Danmörku var landið einu-
sinni stjórnlaust í nokkra
tínxa, og þótti hin íxxesta fyrra.
— En hér, en hér — hvað
getur ekki skeð undir hand-
leiðslu Jóns Þorlákssonar? —
Og hér þegja menn í lengstu
lög.
Zaniboni
dæmdur í 30 ára fangelsi.
Zaniboni, ítalski jafnaðarmað-
urinn, hefir nú verið dæmd-
ur i 30 ára fangelsi fyrir að
hafa ætlað að nxyrða Mussolini.
Tildrög málsins á hendur
Zaniboni eru þau, sem hér
greinir:
Mussolini ætlaði að tala til
lýðsins af veggsvölum Chigi-
hallarinnar. Zanihoni var kunn-
ugt um þetta. Hann tók her-
bergi á leigu í gistihúsi við
höllina. Lögreglan koinst á
snoðir um fyrirætlanir Zanibon-
is og tók hann fastan, áður en
hann gat komið fyrirætlunum
sínunx í framkvsénxd.
Þriðjudginn 12. apríl síðast-
liðinn var Zaniboni leiddur
fyrir réttinn. Hann kvað hafa
mæít á þessa leið:
„Ég viðurltenni, að ég ætlaði
mér að nxyrða Mussolini. Ef
lögreglan hefði ekki tekið nxig
fastan fyrr en nokkrum minxit-
um siðar heldur en hún gerði,
þá er ég i engum vafa unx,
að mér liefði tekist að lcoma
fyrirætlunum minunx fram.
Eg vildi koma stjórn Ítalíu
aftur í hendur hins rétta aðila.
Ég bjóst við, að þegar Musso-
lini væri dauður, íxxundi her-
stjórn setjast að völdum til
bráðabirgða, en ég gerði ráð
fyrir, að áður en langt unx liði
nxundi lögleg stjórn komast á
í landinu.
Eg greip ekki til þessa xir-
ræðis fyrr en ég var úrlcxilá
vonar unx að ná takmarkinxi
á annan hátt. Ásetningur uxinn,
að myrða Mussolini, var ekki
aflciðing af neinu samsæri.
Hann var eingöngu sprottinn af
því, að ég var sarinfærður um,
að Fascisminn væri ekki lieilla-
vænlegur fyrir Ítalíu.
Eins og áður er sagt, hefir
Zaniboni verið dæmdur í 30
ára fangelsi. Mussolini getur
því verið óhræddur við hann
fyrst um sinn. — En hvað
stoðar það? Harðstjórar eru
ávalt í hættu.
Mussolini hefir konxist til
valda með þvi að beita hervaldi.
Hann stjórnar með hervaldi, og
honunx hefir ekki tekist að efna
þau loforð, sem hann gaf
ítölsku þjóðinni, þegar hann
konx til x'alda. Hann virðist og
hafa þann sið, að lxeiiia hug-
um ítala til annara landa, til
þess að þcir gefi þvi síður
gaum, hvernig honunx tekst að
efna stóru loforðin, um bætt
1 kjör þjóðinni til handa, sem
hann hefir endurtelcið aftur og
aftur.
Það er stórmerkilegt, hve
lengi honum hefir tekist að
sitja við völd. — „Það er seig
á honum þaran“.
Aftur og aftur hafa verið
gerðar tilraunir lil þess að
drepa hann, en alt af liefir
hann sloppið.
Andstæðigar Mussolinis eiga
niargir unx sárt að binda,
meiðsli, ofsóknir og rán hefir
veri'ð hlutskifti þeirra. En þeir
hugga sig við það, að ein-
hverntíma komi að skuldadög-
unuin.
%
Stefnubreyting
á meðal Austurálfuþjóðanna.
Hann segir, að hugsiinarhátt-
ur Norðurálfu- og Austurálfu-
þjóðunum, hefir skrifað langa
grein í erlent blað unx hinn ný-
vaknaða sjálfstæðisanda aust-
rænu þjóðanna. , Hér verður
skýrt frá innihaldi þessarar
greinar.
Hanix segir, að hugsunar-
háttur Nórður- og Austurálf-
þjóðanna sé gérólíkur. Norður-
álfumenn kunni ekki að bíða.
— þeir séu óþolinmóðir, ef þeir
komi ekki fyrirætlunum sínum
í framkvænxd, jafnskjótt og þeir
viíji. En Asíuþjóðirnar, segir
haixn, eru ekki eins bráðlátar.
Þær reikna tnnann ekki í
klukkustundum, heldur í öld-
unx — þær kunna að bíða.
Þegar Norðurálfumaður á tal
við skynsama Kínverja og ræð-
ir um ástandið, senx nú er i
Kína, er það ekki ósjaldan, að
þeir minna Norðurálfumenn á
það, að í hvert skifti, sem
breylt hefir verið unx stjórn og
stj órnarfyrirkoliiulag ^ i Kína,
hafa næstu hundrað ár verið
nxjög óróleg. Óeirðirnar, sem
nú séu í Kína, muni liða hjá.
— Það sé engin ástæða til þess
að örvænta, þótt útlitið sé ekki
sem glæsilegast nú.
Sanxa er að segja unx Ind-
verja. Þeir minna Bretana
stundum á það, að ríki Ind-
verja sé eldra en yfirráð Breta
á Indlandi. — Hversvegna eigum
vér að vera ójxolinmóðir, segja
þeir. Alt er í hendi guðanna.
En nú eru Austurlandaþjóð-
irnar fai'nar að vakna. Óþol-
inmæðin og ákafinn hefir einn-
ig gripið þær.
Höf. hinnar fyrnefndu grein-
ar, kom til Kína á sama tima
og Camberlain sendi Kínverj-
unx orðsendinguna um það, að
England væri fúst til þess að
slalca til á kröfunx sínum í
garð Kínverja. Þegar þetta
skeyti hafði verið birt í Kina,
þá safnaðist fólkið saman, á
götunx og gatnamótum, i höll-
um og hreysum, á gistihúsum,
knæpum — og allstaðar, hvar
senx raenix voru samankomnir,
var unxræðuefnið hið sama;
verður þessi boðskapur Chamb-
erlains til þess að losa Kín-
verja undan ánauðaroki hvítu
mannanna, — verður Kína
frjálst og fullvalda. Og allir
virtust sammála unx það, að úr-
slitastundin væri nálæg, að úr
því yrði skorið á næstunni,
hverir ættu að ráða í Asíu.
Hingað til hefir verið litið
svo á, að Asíuþjóðirnar hefðu
enga samxið hver ineð annari.
En þetta er einnig að lxreytast.
Flestar Asíuþjóðirnar fylgjast
með viðburðununx, sem gerast
í Ivína, og það er enginn vafi
á því, að þær hafa mikla sam-
xið með Kínverjunx. Og þær eru
allar samnxála unx það, að Kín-
verjar séu að verða forgangs-
menn Asíuþjóðanna, og að það
muni ráða miklu xim framtíð
Asíu, hvort Kínverjum takist að
safna hinum dreyfðu lcröftuin
þjóðar sinnar sanxan í eina
heild. Og ef þeinx tekst það,
þá eru hiixar Asíuþjóðirnar
vissar um, að þeim takist einn-
ig að brjóta af sér Ixlekki Norð-
urálfuþjóðanna.
Afvopnunarmálið.
Afvopnunarmálanefnd þjóða-
bandalagsins hefir frestað
fundum sínum, þangað til í
nóvenxber næsta haust. Sam-
komulag hefir náðst unx megin-
reglurnar viðvíkjandi takmörk-
un á fjölda hermanna í hverju
landi, þó ekki hvað vai’aliðið
snertir.