Ísland - 28.07.1928, Qupperneq 3

iSLAND
3
Mentaskólinn.
I.
Kenslumálaráöherrann hefir
skrifað margar greinar i Tiin-
ann um mentaskólann.
Hann hefir, eins og kunnugt
er, framið þá regin óhæfu, að
loká neðri bekkjum skólans
fyrir börnum hinna fátækari
manna, bæði héðan úr Reykja-
vík og utan úr svéitum lands-
ins.
Þetta mikla óhæfuverk, skóla-
lokunin, hefir mælst mjög illa
fyrir, eins og eðlilegt er. Menn
eiga ómögulegt með að sætta
sig við þá endemisráöstöfun,
það geysi-afturhald.
Og kenslumálaráðherrann
hefir staðið uppi varnarlaus að
katla.
Hann hefir ekki reynt að rétt-
læta skólalokunina, með nein-
iun frambærilegum rökum, enda
er Jiað alger ógerningur.
En hann hefir reynt að snúa
sig út úr ógöngunum á þann
hátt, að býsnast yfir ræktarleysi
því, sem fyrv. stjórnir hafi sýnt
mentaskólanum, þ. e. a. s. hús-
inu sjálfu.
Hann hefir lýst göllunum á
nientaskölahúsinu í löngum og
mörgum Timagreinum.
Þessi röksemdafærsla róð-
herrans var því fölsk. Hún kom
hvergi við það efni, sem um
var deiit: takmörkun nemenda-
fjölda í skólanum.
Þetta glappaskot ráðherrans
verður engu minna fyrir ]>ví,
þótt fyrverandi stjórnir hafi
ekki látið mála skólann nógu
°ft, eða kítta nógu oft ineð
gluggarúðum i honum.
II.
Oft og mörgum sinnum höf-
nm vér skorað á ráðherrann að
h'da gera við það, sem aflaga
færi i skólahúsinu.
Lengi x hefir hann slegið
skollaeyrunum við þessum kröf-
um vorum, en loksins hefir
hann þó séð að sér op orðið við
þeim.
Það á þó ekki að ganga hægt
°g hljóðalaust hjá ráðherránum.
Hann ætlar, svei mér, að láta á
hví bera.
yér getum nú ekki skilið að
nauðsynlegt sé að gera mikið
veður út úr því, þótt gert verði
við skólahúsið. Það er skylda
þeirrar stjórnar, sem ineð völd-
*n fer, að sjá um, að eignir rík-
,sins gangi ekki úr sér og eyði-
,eggist vegna vanhirðu. Menta-
skólahúsið er ríkiseign, svo að
það er bein skylda stjórnarinn-
nv að verja það skemdum.
Ef ráðherrann gerir við
skólahúsið, þá innir hann af
hendi skyldustarf og ekkert
nnnað.
Að morgni dags 23. þ. m.
hauð ráðherrann blaðamönnum
llPP í mentaskóla, til þess að
,,ta á hann (skólann, en ekki
Jaðherrann) og fræðast um
hvaða endurhætur ráðherrann
Æ«i að gera á skólahúsinu.
Það er hest að segja hverja
sogu eins og hún gengur. —
Skólahúsið er traust og vandað,
en * niörgu er því ábótavant.
I régólf eru í húsinu. Þau eru
vitanlega nokkuð slitin, og J>að
gerir þvott á þeim erfiðan.
Loftin i stofunum eru ekki
góð, en J>ó eru þau sæmileg.
Veggir í skölastofunum eru
lélegir. í sumum stofunum ægir
ÖIlu sainan, ómáluðum tréskil-
rúmum og pappalögðum veggj-
um. Tréþiljurnar eru ekki sem
sléttastar, og sumstaðar all-
gisnar. Pappinn er rifinn af á
einstaka stað, og allviða bætt-
ur, sumstaðar eru bæturnar með
öðrum lit en aðalpappinn. —
Skólaborðin eru J>ó lökust. Þau
eru, sérstaklega i kenslustofum
gagnfræðadeildar, alhnjög
krössuð og tálguð, sumstaðar
eru jafnvel tálguð göl á þau.
Þetta er að nokkru leyti eðli-
legt. Unglingar í neðri bekkj-
um gagnfræðadeildar eru hálf-
gerð börn, sem krassa og pára
eins og unglingum er titt. Það
hefir og verið föst venja að
slétta yfir borðin og mála þau
á hverju hausti. Þetta var þó
ekki gert á síðastliðnu hausti,
hver svo sein ástæðan hefir ver-
ið — þá var nýja stjórnin
komin til valda. — En nú
er verið að slétta yfir og
mála þau, eins og áður
hefir verið gert. — Einnig hef-
ir á haustin verið límt yfir göt-
in, sem komið liafa á veggfóðr-
ið, og af því koma bæturnar.
Fatasnagarnir eru inni. í flest-
um kenslustofunum, og virðast
þeir hafa verið færðir úr stað,
þegar loftrásin var sett í húsið.
Vanhús eru mikils til of fá,
og erum vér sammála Alþýðu-
hl. að Tímanum um að ]>að sé
milciíl galli.
Hurð á milli tveggja kenslu-
stofa, sem að vísu á aldrei að
vera opin, er.í ólagi, en svo er
að sjá sen> hún hafi brenglast
og brotnað fyrir skömmu.
Ytra útliti skólans þarf ekki
að lýsa. Málning er farin að
rigna af þaki og veggjum.
Leikfimishúsið hefir bæði
kosti og galla. Það er sæmilegt,
að öðru leyli en því, að bað-
klefar eru of fáir og ofninn er
farinn að síga. Hann er stór og
milcill og gólfbitarnir virðast
ekki geta borið hann.
,,Fjósið“ gamla hefir verið
innréttað fyrir tilraunastofur.
Eru þær yfirleitt sæmilegar. Á
annari stofunni er enginn
gluggi, en fróðir rnenn segja, að
þar inegi enginn gluggi vera, því
J>ar fari fram ljósrannsóknir.
En gallinn er sá, að hún er of
lítil.
Bókasöfn skólans og skola-
pilta eru geymd í ,íþöku‘. Aðal-
hluti hússins fer undir safn
skólans, sem lítið mun vera
notað.
III.
Fijrirhugaðar umbæiur.
Húsameistari ríkisins, er leið-
heindi blaðamönnuin um skól-
ann, skýrði svo frá, að í ráði
væri að dúkleggja gólfin, líma
léreft á veggina, mála horðin,
eins og venjulega, fyrst um sinn,
leggja dúka á loftin á neðstu
hæð (gölf-liæð), fjölga vanhús-
unum, og stælcka anddyrið á
hakhlið skólans í því skyni,
flytja skólasafnið úr „íþöku“,
upp á Landsbókasafn, og nota
hana fyrir lestrarsal handa nem-
endum, mála skólann eitthvað
að utan og taka eina skólastof-
una og nota liann fgrir fata-
geymslu. — Virðist það bera
vott um, að niðurskurður á
nemendum eigi að fara - fram,
ef til vill aukinn frá því, sem
nú er. — Með litlum kostnaði
mætti grafa kjallara undir
íiokkrum hluta hússins. Þar
mætti hafa vanhús og fata-
geymslu og þyrfti þá ekki að
eyðileggja neina skólastofuna.
Að lokum viljum vér talca
það fram, að það er algerlega
sjálfsagt að gert sé við skóla-
húsið sem allra fyrst og sein
rækilegast. — En oss finst bros-
legt, að ráðherrann skuli aug-
lýsa J>að með bækslagangi
miklum, að einhverjar smá-
vægilegar endurbætur eigi að
gera á þessari ríkiseign. Endur-
hæturnar verða aldrei til þess
að hæta fyrir afglöp ráðherrans
í skólamálunum — lokun
mentaskólans. Þær eru sjálf-
sagðar og ekki þakkar verðar.
Aumkvunarvert.
Allir ættu að varast að leyfa
útlendum mönnum að blanda
sér inn í stjórnmál vor. Vér
vöruðum kröftulega við því,
er það varð uppvist, að danskir
jafnaðarmenn veittu foringjum
jafnaðarmanna hér fjárstyrk til
kosninga. Þvi hvað sem um
það er sagt, þá mun enginn
vafi á því, að hvergi eru slíkir
styrkir veittir til hreinnar poli-
tiskrar starfsemi nema hér. En
tólfunum kastar, þegar slíkur
styrkur er veittur eins og ástatt
er um sambandið milli lslands
og Danmerkur. Alveg sýnist það
ganga úr hófi fram, ef rétt er,
að samband sé milli Borg-
bjergs jafnaðarmannaforingjans
og eins af ráðherrunum hér,
þannig að þeir í sameiningu
bollaleggi árásir á íslenska
stjórnmálamenn. Bendir þetta
á að Borgbjerg sé búinn að
komu íætinum inn i islensk
sljórnmál. En hve lengi á að
þola slíkt?
Þjóðin er aumkvunarverð ef
hún ekki mótmælir þessu at-
hæfi.
Margt er skrítið
Svo langt er farið i politisk-
um árásum, að einn af ráð-
herrunum hér og Borgbjerg
hinn danski gera það að árása-
atriði á Sig. Eggerz, að hann
hefir náð góðum samningum
við danska ríkissjóðinn.
Hér er um hreint fjármála-
atriði að ræða, sem er allri
»politík« óviðkomandi. Og svo
er að sjá, sem ráðherrann og
Borgbjerg líti svo á, að fyrir
það að þessir samningar tók-
ust. þá verði S. E. að vera
auðmjúkur i sínu hjarta og
megi ekki halda fram málum
íslands. Einhverntíma hefðu
Islendingar orðið óþolinmóðir
yfir að heyra slíkar kenningar
eins og þessar og varla pré-
dikar Borgbjerg hinn danski
samskonar undirgefni undir
»kapitalið« niðri í Danmörku.
X
Erlendar férttir.
Stjnrnmálamaður látinn.
Giolitti fyrverandi stjórnar-
forseti er látinn.
(Giovanni Giolitti var fæddur
í Piemont 1842. Fékk hann
snemma orð á sig fyrir stjórn-
málakænsku og mælsku. Hann
varð fyrst ráðherra 1889, i
ráðuneyti Crisp’s. Sagði hanu
af sér í árslok 1890 og vann
siðan á móti Crispi-sljórninni,
sem fór frá völdum 1891, og
eins stjórn Rudinis, sem fór frá
völdum 1892. Giolitti myndaði
þá stjórn, í maí 1892. Vann
hann að ýmsum sparnaðarráð-
stöfunum til þess að bæta fjár-
haginn, án þess að auka skatt-
ana, og vann mikinn sigur í
kosningum í nóv. það ár, en
varð að fara frá i nóv. 1893
vegna bankahruns (Banca Ro-
maná), er hann var eitthvað
bendlaður við. Árið 1901 varð
hann innanrikisráðherra í ráðu-
neyti Zardelli’s og frá þvf um
haustið það ár og þangað til i
mars 1905 forsætisráðherra. —
Árin 1901—1914 var Giolitti
talinn aðalstjórnmálaleiðtogi í-
taliu. Hann var vinveittur
Þjóðverjum, endurnýjaði 1912
þríveldasamninginn og 1913
leynilegan flotasamning við
Miðveldin. Hann kom þó í veg
fyrir, að Austurriki réðist á
Serbfu 1913. Árið 1914 tók
Salandra við sljórnartaumun-
um,- en Giolitti gaf sig þó enn
að stjórnmálum um hríð og
vann að því, að Ítalía varð-
veitli hlutleysi sitt í heimsstyrj-
öldinni, en er sú stefna sætti
æ öflugri mótspyrnu, dró hann
sig í blé. Þegar Orlando lét af
völdum 1919 lét hann aftur til
sfn taka og myndaði fimta
ráðuneyti sitt i júní 1920. Síð-
an Mussolíni komst til valda
1922 hefir verið hljótt um nafn
Giolitti).
Sjálfstœðismenn i Elsass náðaðir.
Forseti Frakklands hefir náð-
að þrjá sjálfstæðismenn í El-
sass, sem í mai voru dæmdir
til fangelsisvistar. Fjórði fang-
inn, Ricklin, var ekki náðaður
vegna þess, að hann neitaði að
afturkalla áfrýjun.
Kólera.
geysar á Filippiseyjum, og
mikið eldgos er þar í landi,
hefir það eyðilagt heila borg.
Mussolini og norðurfararnir.
Mussolini hefir skipað norð-
urförunum ítölsku að koma
þegar heim. Hann hefir og
bannað þeim að tala við blaða-
menn og yfirhöfuð að láta
nokkuð uppi um það, sem gerð-
ist í leiðangrinum.
Mussolini hefir og lýst yfir
þvi, að ítalir muni rannsaka
alt viðvíkjandi leiðangrinum,
þegar björgunarstarfinu væri
lokið, en ekkert vit væri í því, *
að annara þjóða menn fram-
kvæmdu rannsókn þessa.
Zappi, arinar þeirra, sem var
með Malmgren, hefir skýrt svo
frá ,að hann hafi soltið í 13
sólarhringa. Læknirinn á
Krassin rengir þetta. Hann seg-
ir, að Zappi hafi ekki soltið
nema í 3 daga.
Svíastjórn hefir kallað heim
leiðangursmenn sina á Spitz-
bergen, vegna þess að ekki sé
þörf á þeim í leitinni að Am-
undsen og loftskipsflokknum.
Krassin, rússneski ísbrjótur-
inn, fer til Noregs eða Svíþjóð-
ar til aðgerðar. — Skrúfan og
stýrið hafa skemst. Viðgerðin
tekur að líkindum þriggja
vikna tima.
ítalir hafa pantað tvær flug-
vélar hjá þýskri flugvélaverk-^
smiðju. Flugvélar þessar á að
nota i leitinni að loftskips-
flokknum.
Frá Rússum.
Rússneska stjórnin hefir á-
kveðið að hækka kaupverð á
korni og skipað verslunarmála-
ráðuneytinu að hafa nægilegar
iðnaðarvörur handa hændum.
Unibrot i Egyptalandi.
. Konungurinn í Egyptalandi
hefir rofið þing þriggja ára
tímabil. Konungsúrskurður gert
þar af leiðancli nauðsynlegar
breytingar á stjórnarskránni.
Prentfrelsi er afnumið um
stundarsakir.
Kinverjar og stórveldin.
Þjóðernissinnastjórnin í Kína
hefir sagt upp verslunarsamn-
ingnum við Japana. Japanar
eru því framvegis háðir dóm-
stólum og skattalöggjöf Kín-
verja. — Japanar mótmæla upp-
sögninni. Þeir segja, að hún sé
ekik heimilt fyrr en 1936, en
þeir kveðast vera fúsir til þess
að endurskoða samninginn.
Bretar búast ekki við alvar-
legum afleiðingum af uppsögn-
inni.
Frá Bretum.
MacDonald hefir borið upp
tillögu um að lýsa vantrausti á
stjórn Breta, vegna þess, að
ráðstafanir hennar viðvíkjandi
atvinnuleysi kolanámumanna
séu ófullnægjandi.
Baldnin * forsætisráðh. sagði,
að stjórnin ætlaði að vinna að
því, að atvinnulausir menn
flyttu til velstæðra héraða og
nýlendanna. — Ennfremur, að
litflutningsgjald á kolum yrði
lækkað.
Ný bók.
Med Lawrence i Arabien
eftir Lowell Thomas.
Þessi bók segir frá einhverjum
merkilegasta manniEnglendinga,
Thomas Lawrence.
Hann er kandídat frá Óxford.
Hann fékst við ýmsar rannsókn-
ir í Austurlöndum, þegar ófrið-
urinn mikli braust út.
Hann er málamaður mikill,
framúrskarandi »agitator«, hug-
rakkur og sniðugur. Þessirmiklu
hæfileikar hans urðu þess vald-
andi að hann fór að skifta sér
af stjórnmálum Austurlanda. —
Hann safnaði í kringum sig ætt-
flokkunum í Arabiu, gerðistfor-
ingi þeirra og hershöfðingi.vann
hinar helgu borgir Múhameðs-
trúarmanua, Mekka og Medina,
úr böndum Tyrkja og rak þá
að lokum úr Arabíu.
Við lok ót'riðarins buðu Eng-
lendiugar honum hershöfðingja-
stöðu, viktoríukrossinn og að-
alsmannsnafnbót. — En hann
þáði ekki þessi boð. Hann gerð-