Norðurland - 10.05.1979, Side 2

IMORÐURLAIMD
Málgagn sósíalista í Norðurlandskjördæmi eystra
Ritnefnd: Erlingur Sigurðarson, Páll Hlöðvesson,
Guðrún Aðalsteinsdóttir og Kristín Á. Ólafsdóttir.
Ritstjóri: Óskar Guðmundsson (ábm.).
Dreifing og auglýsingar: Tryggvi Jakobsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar: Eiðsvallagata 18, sími 21875.
Póstfang: Box 492, 602 Akureyri.
Offsetprentun: Prentsmiðja Björns Jónssonar.
Gefið út af kjördæmisráði Alþýðubandalagsins.
A ðvörunarskot
Ríkisstjórnin fékk aðvörunarskot frá ríkisstarfs-
mönnum í síðustu viku. Vafalaust hafa fáir átt von
á því að samningur forráðamanna BSRB viðríkis-
valdið yrði felldur jafn harkalega og raun varð á
eða af 7 af hverjum 10 sem atkvæði greiddu. En
menn þurfa ekki að láta niðurstöðurnar koma sér á
óvart. Ástæðurnar eru margar og misjafnar.
Fyrst er til að taka að menn muna enn það aðal-
verkefni ríkisstjórnarinnar, sem í upphafí var lof-
að, - að standa vörð um kjör hinna lægstlaunuðu.
Til þessa skyldi ýmsu ekki ómerkara fórnaðsvo að
samstaða tækist. Láglaunamennirnir hafa líka gef-
ið sitt eftir og það meira en góðu hófí gegnir, þegar
horft er til þess sem jafnframt hefur gerst í launa-
málum.
Nýverið fengu flugmenn kauphækkun - sumir
þeirra svo ríflega að nam góðum launum venjulegs
launamanns. Skömmu áður höfðu flugfélögin
fengið heimild stjórnvalda til 20% hækkunar far-
gjalda.
Yfírmenn á farskipum eiga í verkfalli og verk-
bann er sett á undirsáta þeirra, sem lægri launin
hafa. Farmgjaldahækkun er yfirvofandi.
Ekki er langt síðan upp var kveðinn kjaradómur,
hátekjumönnum BMH í vil, en snerti ekkert laun
hinna lítilsigldari í þeim samtökum. Fáum dettur
í hug að þessi dómur þurfí að vera nokkur endanleg
sannindi ef vilji væri til að gera við þakið sem burtu
fauk með honum. Kjaradómur BHM er pólitískur
dómur, kveðinn upp til að hengja hnyðju um háls
ríkisstjórninni og hún hefur ekki enn sýnt vilja tii
að smeygja henni fram af sér. Hér má rekja upp-
hafíð til þeirra er trúðu því að einföldun kjarabar-
áttunnar í slagorðinu: „Samningana í gildi“ þýddi
að vísitölubætur skyldu mælast í prósentum á þre-
föld eða fjórföld dagvinnulaun verkamanns.
Kaupmönnum, jafnt heildsölum semsmásölum,
var ekki alls fyrir löngu veitt umbun sinna starfa,
og svo mætti enn telja um sinn. Jafnhliða þessu
hefur svo verðlag hækkað ört upp á síðkastið, ekki
síst ýmis opinber þjónusta.
Það væri fáránlegt að ætla að afgreiða niður-
stöðu atkvæðagreiðslunnar með því að þar hafí
aðeins ráðið ríkjum lágkúruleg krónuhy ggja, þegar
mannréttindi hafí verið í boði á móti. Þeir sem
harðast mæltu með samningum höfðu þó oft á
hraðbergi orð í þá veru áður en niðurstaðan var
kunn. Hún er því ekki aðeins aðvörunarskot til
ríkisstjórnarinnar, heldur og til forráðamanna
BSRB sem fóru hamförum í meðmælum sínum
með samkomulaginu. Fólk gerir einfaldlega ekki
verkallsrétt sinn að verslunarvöru, fyrir laun sem
það þegar á með samningum. Samingstímabilið er
brátt á enda og þá sækja menn sinn rétt. Eru
nokkrar líkur á því að ríkisstjórn sem er hliðholl
launþegum verði ekki til viðtals um fullan samn-
ings- og verkfallsrétt eftir þrjá mánuði fremur en
nú?
Fólk horfíð iíka ekki á það þegjandi að hálauna-
hópar hirði stórfelldar hækkanir til sín, þegar aðrir
eru beðnir að gefa sinn hlut. Hefði verðbótaþak
verið komið á á ný og/eða ríkisstjórnin sýnt vilja
sinn til að gera tekjuskattinn að raunverulegum
tekjujöfnunarskatti hefði máski öðruvísi farið.
En afturhaldsöfðin eru of sterk innan ríkis-
stjórnarinnar. Nú eru þau farin að klifa á kaup-
bindingu. Efnahagsstefna Ólafs Jóhannessonar og
hirðar hans er gengin sér til húðar. Það er von að
fólk spyrji: „Er þá ekkert til nema gömlu íhaldsúr-
ræðin“ - „Er ekkert ráð til nema að lækka kaupið“.
Er ekki best að láta íhaldið um að annast framgang
sinna stefnumiða og taka undir með Hrafni rauða í
Brjánsbardaga: „Ber þú sjálfur fjanda þinn.“
Erl. Sig.
Ulfar Þormóðsson:
Frímúrarareglan
á Akureyri
(Brot úr handriti hókar um myrk-
viði þeirrar leyndarreglu, sem
margir telja váldamestu stofnun
í samfélaginu)
Frímúrarareglan á Akureyri
hefur alla tíð verið geysi öflug
og er enn. Reglubræðurnir eru
allir áhrifamestu aðiljar í versl-
un og viðskiptum innan bæjar-
ins sem utan og helstu afsprengi
aristókratískra ættboga. Þá má
þar telja alla helstu stjórn-
málamenn akureyríska, bæði á
bæjarmálasviði og landsmála-
sviði aðra en sósíalista.
Það vekur ef til vill ekki furðu
þeirra sem þekkja til hreyfingar-
innar að allir helstu framámenn
Kaupfélags Eyfirðinga í nútíð
og fortíð hafa verið driffjaðrir í
starfi hreyfingarinnar þar líkt
og forkólfar SÍS í höfuðborgar-
stúkunum, og þannig svarnir í
fóstbræðralag við verslunar-
auðvaldið í landinu, fóstbræðra
lag sem tekur út yfir lög og regl-
ur og að sjálfsögðu langt út yfir
hugsjónir samvinnuhreyfingar-
innar.
Frímúrarahreyfingin var bú-
in að starfa í 12 ár á Islandi áður
en stúka var stofnuð á Akur-
eyri. 1931 varvígð þarfræðslu-
stúka, sem er eins konar for-
garður að stofnun raunveru-
legrar frímúrarastúku af lægstu
gráðu, St. Jóhannesarstúku.
Bróðurlegur góðvilji
En látum frímúrarana sjálfa
segja frá (tilvitnanir innan gæsa-
lappa eru úr riti frímúrara
Frímúrarareglan á fslandi 25
ára):
„Veturinn 1928-’29 voru frí-
múrarabræður á Akureyri
orðnir 4 að tölu. Voru þeir
þessir, taldir í röð eftir vígsluári
sínu í st. Eddu:
Jón C.F. Arnesen, konsúll, fram
kvstj. (1922)
Sr. Friðrik J. Rafnar, sóknar-
prestur (1923)
Otto G. N. Grundtvig, lyfja-
fræðingur (1924) og
Vilhjálmur Þór, framkvæmda-
stjóri.
í febrúarmánuði þá um vetur-
inn bættist í hópinn sr. Sig-
urður Stefánsson, sóknarprest-
ur á Möðruvöllum.
Þessir bræður komu saman
nokkrum sinnum þá um vetur-
inn. Ræddu þeir um frímúrara-
fræðin og framtíðarhorfur frí-
múrarastarfs á Akureyri. Á ár-
inu 1930 bættust enn við í hóp
frímúrarabræðra þar á staðnum
þessir bræður:
Jónas Kristjánsson, mjólkur-
bússtjóri.
Ingimundur Árnason, bókari.
Jakob Frímannsson, fulltrúi, og
Sveinn Þórðarson, bókhaldari.
Auk þessara bræðra voru
tveir frímúrarabræður til heim-
ilis í næsta héraði, Skagafirði:
Sigurður Sigurðsson, sýslu-
maður, Sauðárkróki, og
sr. Lárus Arnórsson, sóknar-
prestur Miklabæ.
Samkomum frímúrarabræðra
á Akureyri var haldið áfram
veturna 1929-’30 og 1930-’31.
Á samkomum þessum lásu
bræðurnir og ræddu frímúrara-
fræðin og málefni reglunnar.
Var áhugi bræðranna mikill, og
settu þeir sér það takmark, að fá
sem fyrst stofnaða fullkomna,
starfandi St. Jóhannesar stúku
á Akureyri. En stofnun St. Jóh.
fræðslustúku töldu þeir fyrsta
sporið, sem stíga yrði. Leituðu
þeir nú ásjár og meðalgöngu
embættismannaráðs st. Eddu í
Reykjavík um áhugamál sitt, og
fengu hinar bestu undirtektir.
Embættismannaráð Eddu rit-
aði stúkuráðinu í Kaupmanna-
höfn um málið, og br. Ludvig
Kaaber (Stórmeistari frím.á ís-
landi í þá tíð. - Innsk. - úþ)
studdi Akureyrarbræður af
drengskap miklum og bróður-
legum góðvilja. Að fengnum
öllum nauðsynlegum upplýs-
ingum ritaði stúkuráðið 1. apríl
1931 embættismannaráði St.
Eddu bréf þess efnis, að V.V.S.
(Kristján Danakóngur hinn tí-
undi, stjórnandi og meistari
danskra frímúrara og 8. um-
dæmis frímúrarareglunnar, en á
þessum árum var íslenska regl-
an komin undir náð þeirrar
dönsku í einu og öllu og án
nokkurs sjálfstæðis né frum-
kvæðis. - Innskot - úþ) hefði 26.
mars það ár samþykt:
að stofna mætti á Akureyri
sérstaka St. Jóhannesarfræðslu-
stúku, er lúta skyldi st. Eddu í
Reykjavík.
að fræðslustúkan skuli heita
Rún
að br. Vilhjálmur Þór verði
formaður hennar, og að þessir
bræður verði embættismenn
hennar: Friðrik Rafnar, Sig-
urður Stefánsson, Ingimundur
Árnason og Jón C. F. Arpesen.
KEA skýtur yfir skjólshúsi
Árið 1930 byggði Kaupfélag
Eyfirðinga verslunarhús mikið
á Akureyri. Samdist svo um
milli frímúrarabræðra og kaup-
félagsins, að á efstu hæð hússins
yrði útbúið húsnæði, er hentað
gæti frímúrarastarfinu, og tóku
bræðurnir síðan húsrúm þetta á
leigu til fimm ára. Var sam-
þykkt og leyft af yfirstjórn um-
dæmisins, að nota húsrúm þetta
til starfseminnar.
Fræðslustúkan Rún var vígð
25. júní 1931.
„Stofnfélagar fræðslustúk-
unnar voru alls 12 að tölu, þeir,
sem þegar hafa taldir verið og
auk þeirra Oddur C. Thoraren-
sen, lyfsali á Akureyri, . . . “
Hugleiðsluherbergið, þar sem frí-
múraraefnið er látið vera aleitt, áð-
ur en farið er með hann til „stúk-
unnar“ til þess að verða tekinn inn á
fyrstu gráðu. Þar eð litið er á mann-
inn sem almyrkva guðleysingja, á
hann að gera sið»sáttmála sinn
í myrkraherbergi áður en hann
„meðtekur ljósið“.
„Næstu dagana, 26., 27. og 28.
júní, hélt st. Edda svo 4 fundi í
húsakynnum fræðslustúkunn-
ar, og gengu í Regluna í þeim
fundum 9 ungbræður.
Hóf nú fræðslustúkan störf
sín með haustinu og starfaði af
Qöri og áhuga um veturinn. En
bræðrunum á Akureyri var það
ljóst, að markið hlyti að vera
stofnun fullkominnar St. Jóh.
stúku sem fyrst. Var unnið
ósleitilega að undirbúningi
stúkustofnunarinnar. Nutu
bræðurnir á Akureyri þá sem
fyrr atbeina og meðalgöngu
stúkunnar Eddu. Ritaði embætt-
ismannaráð stúkunnar Eddu
stúkuráðinu í Kaupmannahöfn
um óskir þeirra Akureyrar-
bræðra, veitti þeim eindregin
Jakob Frímannsson.
Valur Arnþórsson,
Vilhjálmur Þór.

l \ _ -Sí^CiÉi /
myl r- r-** m- 11
- 1' \ ~~ -Jk ' WB
rgg •
^■■■■ 1 í á
Frímúrarar og forstjórar í fímmtíu ár.
2 - NORÐURLAND