Norðurland - 08.11.1979, Qupperneq 5

ákvæði laganna, ásamt hávaxta
stefnunni, kæmu til endur-
skoðunar nú í haust fyrir
afgreiðslu fjárlaga er reynsla
hefði fengist á framkvæmdinni,
slík sem við vissum að hún hlyti
að verða. Alþýðuflojcksmenn
fögnuðu samþykki Ólafslaga,
sem framkvæmd hafa verið
síðan í vor. Töldu sig hafa náð
þar fram mikilvægustu stefnu-
málum sínum, en þar kæmi
vaxtastefnan þýðingarmest.
Framsóknarflokkurinn stærði
sig af stefnumarkandi löggjöf.
Alþýðubandalagið beið nýrra
átaka er Alþingi kæmi saman,
en þar skeikaði að sköpuðu.
Loks ber að geta þess atburð-
ar á útmánuðum, sem tíðindi
þóttu en fáa uggði að reynast
myndi slíkur fyrirboði sem nú er
fram komið, er Matthías Á.
Matthiessen efnahagssérfræð-
ingur Sjálfstæðisflokksins
ávarpaði Sighvat Björgvinsson
formann þingflokks Alþýðu-
flokksins á fundi neðri deildar
Alþingis, þá rædd voru nauð-
þurftarmál bænda og sagði:
„Við göngum út, ætlið þið að
sitja eftir?“ en Sighvatur reis á
fætur og gekk út með alla
deildarmenn Alþýðuflokksins á
hæla sér sem hindruðu þannig
afgreiðslu málsins.
Þó munu flestir hafa átt þess
von við þingslit í maí að
stjórnarsamstarfið væri lífvæn-
legt. Undirnefnd fjárveitinga-
nefndar Alþingis hóf störf. í
öllum ráðuneytum Alþýðu-
bandalagsins hófst undirbún-
ingur lagafrumvarpa fyrir haust
þingið. í félagsmálaráðuneyt-
inu hófst undirbúningur ýmissa
mikilsverðra mála undir stjórn
Magnúsar Magnússonar, krata
ráðherrans sem ekki vildi
svíkja. Allur þessi málatilbún-
ingur laut að framkvæmd stjórn
arsáttmálans. Jafnframt rædd-
ust þeir við ráðherrarnir um
grundvöll að framhaldi á sam-
starfi stjórnarflokkanna og var
á engum þeirra að heyra annað
en sjálfsagt þætti að reyna nú í
vetur af kostgæfni að finna
leiðir til þess að ríkisstjórnin
mætti koma 'til leiðar því
verkefni, sem hún hafði tekist á
hendur með atbeina verkalýðs-
samtakanna, að leysa efna-
hagsvandamálin í hennar þágu.
Þegar um miðjan september
mátti heita ljóst að verkalýðs-
samtökin myndu stilla svo í hóf
kjarabótakröfum sínum í des-
ember að unnt ætti að vera fyrir
ríkisstjórnina að tryggja vinnu-
frið með félagslegum umbótum.
í sjónmáli var sú lausn að gerðir
yrðu samningar um óbreyttan
kaupmátt frá því sem um var
samið í júní 1977. Fullgerðvoru
þá frumvörp til laga, sem metin
hefðu verið af hálfu verkalýðs-
hreyfingarinnar til kaupmátt-
araukningar, önnur mikilsverð
frumvörp í þessa átt vel á veg
komin og önnur í gerð ennþá
mikilvægari. Þar á meðal voru
frumvörp að nýjum lögum um
almannatryggingar, þar sem
öllum konum var tryggt fæð-
ingarorlof utan vébanda at-
vinnuleysistryggingarsjóðs,
frumvarp um verðtryggðan
lífeyrissjóð allra landsmanna,
frumvarp að nýjum húsnæðis-
málalögum, frumvörp um
bætta verslunarhætti, og er þá
enn ótalinn fjöldi þingmála er
lutu að bættum kjörum lands-
manna. Þá sá einnig hilla undir
samkomulag stjórnarflokkanna
um verðstöðvun sem tryggð
yrði af hálfu ríkissjóðs. Augljóst
var að með þeirri ráðstöfun'
einni að lækka vexti af íbúða-
lánum ofan í sama hundraðs-
hluta og þeir voru við myndun
ríkisstjórnarinnar var hægt að
auka kaupmátt fjölskyldnanna
um nær 40 milljarða samtals.
Um þetta atriði hafði ekki verið
samið en ljóst var að hugmyndir
Alþýðuflokks og Framsóknar
um að vinna mætti bug á
verðbólgunni með því að keppa
við hana með útlánsvöxtum
höfðu þegar gengið sér til
húðar. Ekki hafði heldur verið
gengið frá samkomulagi um
verðstöðvunarhugmyndina, og
Framsóknarforystan raunar
lýst yfir stuðningi við hugmynd
Krata um lögbindingu launa.
Þeim fyrirætlunum hefði Al-
þýðubandalagið þó efalítið get-
að hnekkt með atbeina verka-
lýðssamtakanna. Allsengin
ástæðða var til þess að ætla
annað að óreyndú en samkomu
lag tækist nú loks, í upphafi
annars árs stjórnarsamstarfsins,
um raunhæfar aðgerðir í efna-
hagsmálunum í þágu umbjóð-
enda og guðfeðra ríkisstjórnar-
innar, launamanna, sjómanna
og bænda.
Ærnir vitnisburðir liggja fyrir
um það vænlega horfði um
samkomulag innan ríkisstjórn-
arinnar. Magnús Magnússon
félagsmálaráðherra Alþýðu-
flokksins lýsti sérstaklega yfir
hryggð sinni vegna stjórnarslit-
anna vegna þess hve mörg
stórmál er vörðuðu almanna-
hag væru komin á afgreiðslustig
til Alþingis. Ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins og Framsóknar-
flokksins létu allir í ljós þá
skoðun að samkomulag um
stjórnarstefnuna hefði verið í
seilingarfjarlægð. - Enn sem
fyrr lýsti Steingrímur Her-
mannsson að vísu yfir því
sérstaklega að lítið sem ekkert
bæri á milli stefnu Framsóknar-
flokksins og Alþýðuflokksins í
efnahagsmálum. En hvað sem
því líður þá má heita ljóst, að
flokksstjórn Alþýðuflokksins
og þingflokkur rufu ríkisstjórn-
arsamstarfið einmitt í þeirri
andránni er ríkisstjórnin virtist
loksins vera að ná tökum á þeim
verkefnum sem hún hafði eink-
um tekið að sér að kljást við.
Foringjar Sjálfstæðisflokksins
hafa lýst yfir því skýrum orðum
að þeir hafi kippt í sína spotta
hjá krötum og raunar sett þeim
úrslitakosti. Hversu þar hafa
auk þess unnið að erlendir
fjarhaldsmenn Alþýðuflokksins
skal látið ósagt, en svo ber nú
til, þegar í upphafí kosninga-
baráttunnar, að Alþýðuflokk-
urinn hefur stillt sér upp við hlið
Sjálfstæðisflokksins, eftir að
hafa þegið ráðherrastóla ur
hendi hans. Hafði enda allt frá
því í síðustu kosningum lagt
þunga áherslu á þann vilja sinn
að vinna með þeim ffokki að
landsmálum.
Samstarfið við Framsóknar-
flokkinn ber að skoða í ljósi
þeirrar staðreyndar að kjós-
endur hýddu hann til samstarfs
við Alþýðubandalagið í síðustu
kosngum. Hann gekk til þess frá
þeirri stefnu sem hann mótaði í
efnahags- og þjóðfrelsismálum í
samstarfi við Sjálfstæðisflokk-
inn. Á hálfum mánuði hafði
forysta Framsóknarflokksins
þess háttar skoöanaskipti sem
kalla mátti lágmarksskilyrði til
vinstra samstarfs, og var tæpast
við því að búast að þar yrði
unnið að órofaheilindum.
Við lok stjórnarsamstarfsins í
aðsogi nýrra Alþingiskosninga,
er nauðsynlegt að þeir kjósend-
ur sem kollvörpuðu ríkisstjórn
Geirs Hallgrímssonar og Olafs
Jóhannessonar geri sér grein
fyrir því, að það lítið ávannst til
annarrar áttar í tíð fráfarandi
stjórnar þrátt dyrir allt var fyrir
atbeina Alþýðubandalagsins.
Verði þeim þetta ekki ljóst eiga
þeir yftr sér vofandi nýja stjórn
Geirs Hallgrímssonar, annað
hvort með stuðningi Fram-
sóknarflokksins, sem líklegra
er, eða með atbeina Alþýðu-
flokksins.
Nú í upphafi kosningabar-
áttunnar hefUr Steingrímur
Hermannsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, harðneitað að
láta nokkuð uppi um það með
Framhald á bls. 7.
Ákvörðun um þingsæti er
spurning um verkaskiptingu
Helgi Guðmundsson, 3. maður á lista Alþýðubandalagsins.
Helgi Guðmundsson trésmiður
og bæjarfulltrúi á Akureyri
skipar þriðja sætið á jista Ál-
þýðubandalagsins í Norður-
landskjordæmi eystra í kosn-
ingunum í byrjun desember.
NORÐURLAND ræddi við
hann fyrir skömmu og fer við-
talið hér á eftir:
Samkvæmt ýmsum blaða-
fréttum börðust stuðningsmenn
þínir og Stefáns Jónssonar
harðri baráttu um fyrsta sætið á
framboðslistanum.
Þessar fréttir eru nú fyrst og
fremst til marks um það hvað
blaðamenn vita lítið um það
sem gerðist á kjördæmisþing-
inu og bvað gerist innan Al-
þýðubandalagsins yfirhöfuð.
Staðreyndin er sú að yfirgnæf-
andi meirihluti flokksmanna
töldu ekki ástæðu til að breyta
til varðandi fyrsta sætið á listan-
um. Hins vegar ræddu menn
hugmyndir um aðrar breyting-
ar á listánum.
Hvaða breytingar?
Ég sé enga ástæðu til að fara
neitt nánar út í það hér, niður-
staðan varð sú að tefla fram á ný
lítt breyttum lista frá því sem
var í kosningunum fyrir rúmu
ári.
Er þessi listi þá sterkasti list-
inn sem Alþýðubandalagið gat
boðið fram?
Ég tel það lið sem hefur
fengið þetta verkefni, að berjast
fyrir þingsætum fyrir Alþýðu-
bandalagið vera mjög baráttu-
hæft og ég er sannfærður um að
við munum ná góðum árangri í
kosningunum. Ákvörðun um
framboð er fyrir mér ákvörðun
um verkaskiptingu milli félag-
anna. Að því er sjálfan mig
varðar þá er ég í margVíslegum
mikilvaagum verkefnum bæði
fyrir verkalýðshreyfinguna og
Álþýðubandalagið sem eru ekki
síður mikilvæg en seta á þingi.
Er kannske of mikil áhersla
lögð á að manna alþingi en
minna hugsað um önnur störf
fyrir hreyfinguna?
Þetta á nú við Alþýðubanda-
lagið í minna táiæli en ýmsa
aðra. í sumum flokkum virðist
svo að menn standi í biðröðum
og séu reiðubúnir til að rífa hver
annan á hol til þess að tryggja
sér sæti inni í þessari virðulegu
byggingu við Austurvöll öðru
vísi en sem áheyrandi. Ég
véfengi ekki mikilvægi alþingis
á nokkurn hátt en þó finnst mér
þessi mikli áhugi fyrir setu þar
fullkomin ofrausn.
En er hlutur verkalýðshreyf-
ingarinMir á alþingi nægilega
stór?
Ég vil ítreka það sem ég sagði
áðan að ákvarðanir um setu á
alþingi er spurning um verka-
skiptingu. Auðvitað tel ég mjög
mikilvægt að verkalýðshreyf-
ingin taki í ríkum mæli þátt í
lagasetningu þingsins. Tel þess
vegna eðlilegt að hún eigi góðu
liði á að skipa á þinginu. En á
hitt er nauðsynlegt að benda um
leið, að verkalýðshreyfingin
getur og verður með margvís-
legum öðrum hætti að hafa
áhrif á lagasetningu og gang
þjóðmála.
Hvað er þá um baráttu verka-
lýðshreyfingarinnar utan þings
að segja.
Fyrst vil ég segja það að
enginn einn aðili hefur haft
meiri áhdf á mótun íslensks nú-
tímaþjóðfélags en einmitt verka
lýðshreyfingin. Þetta hefur
gerst á undanförnum áratugum
með eðlilegri samtvinnun fag-
legrar og pólitískrar baráttu. Á
því tímabili baráttunnar sem
margir telja til þess rismesta í
sögu hennar þá snerust stétta-
átökin fyrst og fremst um frum-
þarfir mannsins, það var barátt-
an um brauðið eins og Tryggvi
Emilsson hefur orðað það svo
vel. Sagan vitnar um það að í
sókn verkalýðshreyfingarinnar
til mannsæmandi lífs og félags-
legs öryggis hefur afturhaldið í
landinu með Sjálfstæðisflokk-
inn í broddi fylkingar staðið í
veginum af öllu afli sínu. Það
hefur enginn áfangi náðst öðru
vísi en að um hann hafi staðið
mikil átök mismunandi harð-
skeytt eftir tímum. Menn skulu
t.d. minnast þess að einhver
harðvítugustu stéttaátök sem
átt hafa sér stað eftir stríð stóðu
um þá sjálfsögðu réttlætiskröfu
hins vinnandi manns að þurfa
ekki að hafa niðurlægingu og
örbirgð atvinnuleysisins hang-
andi yfir sér.
Þú átt þá við langa verkfallið
1955 þegar slegist var um at-
vinnuleysistryggingarnar?
Já, ég á við það. í dag dettur
engum í hug annað en að bæri-
legar atvinnuleysistryggingar
séu sjálfsagt mál.
Er nú víst að öllum þyki þær
sjálfsagðar?
Kannske finnast einhverjir
ennþá sem vilja þessi réttindi
feig. Og því er auðvitað ekki að
leyna að löggjafinn hefur seilst
til þess að ætla atvinnuleysis-
tryggingasjóði önnur verkefni
en þau sem snerta atvinnuleysi.
Til dæmis kom Sjálfstæðis-
flokkurinn því í gegn fyrir at-
beina Ragnhildar Helgadóttur
að fæðingarorlof kvenna skyldi
greiðast úr þessum sjóði í stað
þess að greiða það af almanna-
tryggingafé. í þessu sambandi
er rétt að benda á, að þegar við
börðumst fyrir því að koma á
sjúkrasjóðum verkalýðsfélag-
anna í byrjun 7. áratugarins þá
hamaðist Morgunblaðið gegn
þessu rettlætismáli með þeim
rökum að það væri ekki hlut-
verk atvinnurekenda að safna fé
í verkfallssjóði kommúnista.
Þessir sjóðir leggja nú umtals-
verðar upphæðir í byggingu
eLndurhæfingarstöðvar Sjálfs-
bjargar hér á AkurepL
Þetta var í upphafi Viðreisn-
ar. Er það nú framundan að við
stígum 20 ára skref aftur á bak
pólitískt séð og hverfum aftur til
þessara tíma.
Við skulum fyrst líta á þær
hugmyndir sem Sjálfstæðis-
flokkurinn setur nú fram og
skreytir nafngiftum eins og
„Endurreisn í anda frjáls-_
hyggju". Meðal þess sem þar
gefur að líta er sú sérkennilega
fullyrðing formanns flokksins
að aðilar vinnumarkaðarins eigi
að „bera ábyrgð“ á þeim kjara-
samningum sem þeir gera.
Klofningsformaðurinn lætur
það hins vegar alveg eiga sig að
útskýra nánar hvað hann á við
með þessum orðum sínum. Við
skulum samt skoða þetta aðeins
nánar.
Verkalýðshreyfingin þarf
ekkert að biðja um afskifti
ríkisvaldsins af kjarasamning-
um frekar en hún vill. Hún hef-
ur hins vegar margoft bent á að
ýmislegt annað en krónutölu-
hækkun launa sé mikilvæg fyrir
verkafólkið í landinu að fá
fram. Ef „frjálshyggjumenn-
irnir“ eiga við það með þessari
fullyrðingu að verkalýðshreyf-
ingin eigi einvörðungu að snúa
sér til atvinnurekenda og knýja
fram kjarabætur og fulla verð-
tryggingu launa en láta önnur
hagsmunamál lönd og leið þá er
ég hræddur um að fljótlega
heyrðist eymdarhljóð úr
strokki. Það er því ekki nema
sanngjarnt að krefjast þess af
sömu mönnum að þeir gefi fyr-
irheit um það að þeir muni ekki
skipta sér af ákvæðum kjara-
samninga fái þeir ríkisforsjá í
hendur.
Hvernig meturðu horfurnar
hér í kjördæminu?
Ég tel miklar líkur á því að
við fáum tvo menn kjörna.
Telurðu þig hafa orðið þess
áskynja að straumurinn liggi til
vinstri?
Já, ég hef orðið þess áskynja,
og ástæðan er ekki síst sú að
Alþýðubandalagið barðist ætíð
gegn öllum kaupránstilraunum
í síðustu ríkisstjórn: Þess vegna
held ég að það standi sterkt.
Verð ég þó að viðurkenna að
hagspekingum krata og fram-
sóknar tókst að knýja fram
nokkra skerðingu kaupmáttar.
Þú telúr þá ekki að Alþýðu-
bandalagið muni gjalda þátt-
töku sinnar í ríkisstjórninni?
Ég skal auðvitað ekki full-
yrða neitt en mér finnst mörg
teikn vera á lofti um að
almenningur muni meta baráttu
Alþýðubandalagsins innan
ríkisstjórnar og utan gegn
kjaraskerðingartilraununum.
NORÐURLAND- 5