Hamar - 24.12.1949, Blaðsíða 2

2
HAMAR
Ég man það eins og það hefði
skeð í gær og þó eru nær 60
ár síðan.
Til Sviðs hafði verið róið dag
eftir dag, en lítið aflazt og var
helzt kennt um að beita væri
ekki sú, er fiskurinn girndist.
Sjómenn þóttust sjá á ýmsu, að
fiskur væri undir.
Þetta var um haust, en af því
langsótt var, þá var róið á stærri
skipunum — sexmannaförum og
áttæringum.
Faðir minn taldi víst að ef
fjörumaðkur eða önnur tálbeita
næðist, mundi fiskast. Þetta varð
til þess að bræður mínir, Jón
og Vilhjálmur, er voru það eldri
en ég, að þeir voru farnir að
róa, fóru eftir morgunverð á
föstudegi inn á Voga, til að leita
að maðki. Þeir höfðu með sér
poka með smákassa í. Villi bar
einnig byssu.
Það átti að reyna að ná maðk
inum og róa með hann, svo aðr-
ir vissu ekki um það. Var því
látið í veðri vaka að bræðurnir
ætluðu til Reykjavíkur, en hefðu
byssuna með til að skjóta, ef
þeir sæju fugl á vogunum.
Meðan þeir voru fjarverandi,
lét faðir minn hina hásetana
bera lóðirnar heim og stokka
þær upp, svo út liti sem ekki
ætti að róa næsta dag.
í rökkurbyrjun komu bræð-
urnir aftur og með mikið af
maðki. Ekki átti að beita lóð-
ina fyrr en seint um kvöldið og
róa svo strax að því loknu.
Feðgarnir lögðu sig fyrir á
vökunni. Ég, sem svaf hjá pabba
gat ekki háttað, nema gjöra hon-
LÖNG NÓTT
um ónæði. Vakti ég því með
kvenfólkinu.
A tólfta tímanum voru þeir
vaktir, og var nú tekið til að
beita lóðina. Var það gjört við
ljós, inni í eldhúsi. Mundi þetta
nú ekki þykja fínt, en á þeim
árum gat annað eins komið fyrir
og þurfti alls ekki að valda nein
um sóðaskap.
Strax var róið er búið var að
beita. Þá var ég fyrir löngu hátt
aður og sofnaður.
Morguninn eftir var veður
gott og sjóveður dágott. Hæg
suð- suðaustan gola en fremur
þykkt loft. Sex skip höfðu róið
úr firðinum um nóttina.
Um það leyti, er hægt var að
vonast eftir þeim fyrstu að landi,
var talsvert farið að vinda og
rigna.
Rétt fyrir rökkrið sjást 4 skip
vera að slaga inn fjörðinn, en
rétt í því skellur á ofsa land-
synningsrok með hellirigningu.
Særok var svo mikið, að alla
útsýn tók af. Þó sögðu þeir, er
bezt þóttust sjá, að skipið, sem
næst var hefði fellt seglin út af
Hvaleyrarhöfða, og væri að
reyna að komast á árum inn
fyrir höfðann.
En nú var komið þannig veð-
ur að börn og kvenfólk héldust
Hvenær var& jólasveinninn til ?
Framhald af 1. síðu.
með hluti, sem voru algjöx* ný-
lunda fyrir Englendinga.
Á ríkisstjórnarárum Viktoríu
drottningar varð mikil endur-
vakning á jólasiðum í Englandi,
og er það að miklu leyti rakið til
manns hennar, sem kenndi börn-
um sínum ýmsa jólasiði, sem
viðhafðir höfðu verið á bernsku-
árum hans í Þýzkalandi.
Jólakort komu fyrst fram árið
1846 og almenn geta þau kall-
azt 1862. Og skógur af jólatrjám
hóf nú innreið sína fyrst í hús-
in og síðan í kirkju og á opin
svæði um líkt leyti. Jólatréð er
nú orðið svo samgróið jólahátíð
flestra þjóða, að það er erfitt að
gera sér grein fyrir hversu ný-
lega það er tilkomið á Englandi.
„The kissin-Bough“ (þ. e. kyss-
andi greinin) var fyrirrennari
þess. Það var kúla, sem hékk
niður úr loftinu skreytt rauðum
eplum, pappírsskrauti, kertaljós-
um og gjöfum, sem hengu niður
úr henni í allavega htum borð-
um. Þessi skemmtilega kúla hef-
ir nú svo gjörsamlega þokað fyr-
ir jólatrénu, að nútímafólk hefir
eigi skýra hugmynd um hvernig
hún var. Samt hékk hún í hverju
húsi í Englandi og jólatré sást
þar ekki fyrr en 1821. Það ár
var jólatré á barnaskemmtun
hjá Caroline drottningu, og átta
árum seinna var þremur trjám
komið upp á Paushanger af Lie-
ven prinsessu.
En það var tré Alberts prins
1841, sem setti varanlega mynd
í huga fólksins, af þessum fall-
egu uppljómuðu, eðalgrænu
greinum norrænna skóga, sem
ávallt munu verða uppáhalds-
tré allra þjóða.
Á meðan hafði jólasveinninn
aftur orðið vera, sem reið um
himinhvolfin og kom niður úr
reykháfinum og fyllti sokka, sem
hengdir voru á arinhilluna í trú
og von, sem börnum einum er
eiginleg.
„Gráskeggjaði öldungurinn"
var kominn aftur og til allrar
hamingju þá er hann enn þann
dag í dag hinn glaðværi, hjarta-
góði og leyndardómsfulli þáttur
í jólasiðum alha kristinna þjóða.
(Þýtt og endursagt)
„S veinki"
Það væri vel, ef einhver af
okkar fræðimönnum gæfi okkur kost
á að kynnast uppliafi jólasiða vorra
frá öndverðu og komu jólasveinsins,
sem við öll dáðum á bernzkuárunum.
S.
Sigurjón Gwmarsson
ekki við úti, enda var og myrkur
komið og því ekkert hægt að sjá
til sjávar. Héldu sig því allir
inni í bæjunum.
Ljós voru kveikt, en það var
eins og enginn gæti komið sér
til að snerta á verki.
Allir voru kvíðandi og eirðar-
lausir og vart talað nema í hálf-
um hljóðum. Óveðrið lagðist
sem farg á hugi manna, við hugs
unina um afkomu þeirra, er á
sjónum voru.
Ég var ekkert hræddur um
pabba, þó veðrið væri vont. Ég
hef máske ekki haft fullt vit um
hættuna, eða mér hefur verið
líkt farið og börnum yfirleitt,
að álykta að öllu væri óhætt,
þar sem pabbi var með. En þó
hafði það ónota áhrif á mig,
hvað allir voru fátalaðir og al-
varlegir, þvert á móti því, sem
vant var að vera.
Auðheyrt var á því hvað
hrikti í bænum, að veðrið fór
frekar versnandi. Það var eins
og öllum hnykkti við, við hverja
hrinuna, og að þögnin yrði enn
meiri á eftir.
Af og til um kvöldið voru
nágrannakonurnar — sem einnig
áttu sína nánustu á sjónum —
að koma til okkar og vita hvort
við hefðum frétt nokkuð. Eins
vorum við að skjótast út í
sömu erindum, gæta í Brúar-
hraunsvör og leita frétta. Á
tólfta tímanum um kvöldið hafði
frést af 4 skipum. Það, sem sást
fella seglin við höfðann, náði
með naumindum Hvaleyri á ár-
um. Hin þrjú er komin voru inn
í fjarðarmynnið, er veðrið skall
á, fengu við ekkert ráðið og
urðu að hleypa undan. Lentu
2 þeirra í Hraununum en 1 á
Hliði á Álftanesi.
Þegar útséð var að ekki kæm-
ust þeir heim á skipumim um
kvöldið, gengu ýmist allir heim,
eða sendu 1 eða 2 menn til að
láta vita af sér.
Tvö skip vantaði enn. Á öðru
þeirra var maður, sem var til
húsa hjá okkur. Hitt var skip
föður míns.
Eins og venja var til, eftir að
farið var að kveikja á haustin,
var hugvekja lesin og síðan far-
ið að hátta.
Ekki var neitt óvanalegt á
þessum árum, meðan róðrar
voru fast sóttir á opnum bátum,
að skip næðu ekki sinni heima-
lendingu að kveldi. En nú var
veðrið með afbr. vont og að
sögn þeirra, er landi liöfðu náð,
eitt hið versta er þeir hefðu
komið á sjó í *— reglulegt mann-
drápsveður —. Þá var ástæða til
að óttast um þá er við það
þurftu að berjast. En þó þóttist
ég ekki enn vera hræddur um
pabba.
En einhver órói eða kvíði hef-
ur samt verið í mér, því ég vakti
lengi og gat ekki sofnað. Eins
heyrði ég að ástatt var með
fólkið í hinum rúmunum.
Þó sofnaði ég að lokum.
Klukkan á fimmta tímanum
á sunnudagsmorgun er barið á
glugga hjá okkur og kallað inn
að skipið, sem leigjandinn væri
á, hefði lent á Vatnsleysu og
nokkrir þaðan gengið heim um
nóttina.
Ekkert vissi þessi maður frek-
ar en hinir um pabba.
Ég vaknaði með andfælum,
er barið var, en eftir að ég hafði
jafnað mig heyrði ég að veðrið
var ekki til líka eins vont og
þegar ég sofnaði.
Þar sem ég lá þarna vakandi,
hugsandi um pabba, fannst mér
ekki ólíklegt, að þar sem þetta
skip hefði ekki náð innar en að
Vatnsleysu, að þá hefði pabbi
máske verið dýpra, og því ekki
náð lengra en í Vogana og því
ekki óeðlilegt, að ekki væru
komin boð um það enn.
Ég var látinn halda minni
skoðun óáreyttur, en af öllu lát-
bragði og hljóðskrafi kvenfólks-
ins, þóttist ég sjá og skilja að
þær töldu skipið farið með öllu.
Hefði svo verið, hefði nærri
mér verið höggvið, þar á skip-
inu var faðir minn, sem var for-
maðurinn og 2 bræður.
Þar sem ég lá nú vakandi í
rúminu, hugsandi og hlustandi
eftir hverri vindkviðu, skall allt
í einu á haglél og af því hvern-
ig kornin buldu á glugganum,
vissi ég að vindur var orðinn
vestlægur, talsvert mikill í élj-
unum, en lygnari á milli.
Enginn sofnaði eftir þetta, en
lítið var talað, en hver og einn
hefur sjálfsagt hugsað sitt og
sízt gleðilegt.
Strax og búið var að opna bæ-
inn fóru nágrannarnir að koma
og vita hvort ekkert hefði frétzt.
Mér var hálf illa við þetta,
því nú fyrst heyrði ég orð töl-
uð ónærgætnislega. Þar allir
héldu mig sofandi, því ég lá
hreyfingarlaus og sneri upp —
var ekki höfð nóg varkámi.
Ég heyrði eina nágranna-
konuna segja við ráðskonuna —
lágt þó og í klökkum róm: „Það
má alveg telja víst að þeir séu
farnir, þó að vísu guði sé ekk-
ert ómögulegt. Mikil skelfing er
annars að hugsa til þess að feðg-
ar — og það nú eins og hér —
faðir og 2 synir, skulu vera á
sama skipi. Skarðið er svo stórt
ef illa tekst til.
Kvöldið og nóttin hafði orðið
mér löng, en dagurinn fram-
undan var kvíðvænlegur.
Iiérna var allt hljótt og al-
varlegt. Ég fékk að vera sjálf-
ráður ferða minna. En þó var
ég ámynntur um, að vera ekki
í neinum ærslum eða áflogum
og með enga óknytti.
En þessar áminningar þurfti
ég ekki með þennan dag. Ég
var eirðarlaus, ýmist inni eða
úti og starði þá löngunarfullum
vonaraugum út á sjóinn, er nú
var grásköllóttur af vestanátt-
inni.
Ég vildi helzt vera einn með
hugsanir mínar og áhyggjur. En
þó sá ég og fann, að allir, sem
á vegi mínum urðu, vildu vera
mér góðir og mörg konan klapp-
aði þann dag með hrjúfri hendi
á kollinn á mér, eða strauk blíð-
Iega um kinnina.
Þegar ég hafði borðað mið-
degisverð fékk ég einn bezta
leikbróðir minn með mér vestur
að Fiskakletti, er þá var talsvert
stærri en hann er nú, því síðan
þá hefur tímans tönn, með að-
stoð brims og manna, nagað
duglega úr honum.
Framan í klettinum var stall-
ur, er stór drangi hafði fallið
úr. Þar gátu sem bezt 2 drengir
setið og haft skjól í flestum átt-
um, enda sat ég þar oft og ein-
hver leikbróðirinn, er skipin í
Iandsynningi voru að slaga inn
fjörðinn. Við vorum fljótir, af
ýmsu sérkennilegu, að þekkja
skipin í sundur og metnaður var
talsverður í okkur, þegar kann-
ske feður okkar, sinn á hvoru
skipi, voru að slaga inn. Hjá
hverjum tæki nú betur? Hver
yrði fljótari að landi? Okkar
mesta yndi var að horfa á sigl-
ingu þeirra. Hvað þau gátu ver-
ið fljót yfir fjörðinn og hvað
þau gátu hallast mikið, án þess
að fara af kjölnum. Var ekki
laust við að okkur þætti stund-
um nóg um siglinguna og
hallann, en gaman var að sjá er
þau ventu undan Klettinum,
hvað öll handtök voru ákveðin,
snögg og viss, er formaður kall-
aði: „Viðbúnir! venda,“ og þrátt
fyrir óróann innifyrir, hefðum
við þá stundina ekkert frekar
kosið, en að við værum orðnir
það miklir menn að við fengj-
um að vera með á sömu sigl-
ingu.
Við komum okkur fyrir þarna
á stallinum utan á klettinum,
mösuðum óvanalega lítið sam-
an, en störðum því meira út á
úfinn og brimsollinn sjóinn.
„Var nú pabbi minn og bræð-
ur og þeir allir einhversstaðar,
sem liðin lík að byltast í þess-
Framh. á hls. 3