Siglfirðingur - 29.09.1944, Qupperneq 3

SIGLFIRÐINGUR
3

Skyggnzt um af sjónarhóli.
Minningar frá fyrstu dögum síldarinnar.
RYKSUGA
Heyskaparfólk á Hvanneyri og
Staðarhóli leggur frá sér orf og
hrífu. Það má til með að horfa á
þetta mikilfenglega fyrirbrigði og
njóta þess að virða fyrir sér slíka
tignarsjón.
Eimskipið lætur nú lausan tog-
kaðalinn og beygir aftur fyrir segl-
skipið og leggst upp að stjórn-
borðshlið þess, skipin eru tryggi-
lega bundin hvort við annað, og
nú koma þau bæði á hægri ferð,
hlið við hlið, inn fjörðinn. Þessi
skip höfðu legið fram undan Engi-
dal um nóttina. Það var þetta skip
er blásið hafði í þokunni og hringt
klukkunni.
I lyftingu aftur á — upp á þil-
farsklefaþakinu — stendur hár
maður, sem vekur óhemju eftir-
tekt hvar sem hann sést eða fer.
Hann var með snjóhvítt skegg er
náði niður fyrir beltisstað. Þarna
gnæfir hann og heldur opinni bók
í annarri hendi en sjónauka í hinni.
Manni datt í hug Móses sálugi á
Sínaí - f jalli og áletraðar lögmáls-
töflurnar með hinum tíu boðorð-
um. Reyndar var þetta nokkurs-
konar stéttarbróðir Mósesar, því
að Móses fór eins og kunnugt er
snemma í siglingarnar, þó að far-
kostur hans væri óálitlegri en sá,
er hér gaf á að líta.
Kennarinn minn, sem kenndi
Kristinfræði í mínum skóla, sagði
okkur krökkunum frá því í biblíu-
sögutíma, að ,,fartau“ Mósesar
hefði verið úr sefi og þétt
með einskonar leðjuskít eða svört-
um leir. Drengur einn sem var
áhugasamur um allt, er skipum til-
heyrði og bátum, spurði kennar-
ann hvort þetta hefði ekki verið
vanaleg kúamykja, sem notuð var
til að þétta með farkost Mósesar.
Kennarinn spurði drenginn
hversvegna hann héldi það. ,,Af
því,“ sagði drengurinn, ,,að hún
mamma notar mykjuna á vetrin
til að þétta með götin á f jósveggn-
um og hún verður svo glerhörð,
þegar hún frýs.“
„Nei, drengur minn,“ sagði
kennarinn. „Þetta var leðja úr
hinni blessuðu Níl, og er svört og
verður hörð eins og steinsteypa.“
Þetta var teknisk guðfræði, sem
tæplega er kennd nú á dögum,
bæði hagnýt og fróðleg — og trú-
leg.
Bókin, sem maðurinn heldur á í
hendinni, er „Islands hafnsögu-
maður“ (Islands Los), sem inni-
heldur mið og merki um legustaði
flestallra hafna á íslandi, og segir
til þess, hve langt skuli siglt inn
hverja höfn, áður en lagzt er fyrir
akkeri.
Nú stöðvast gufuskipið og eftir
litla stund sígur það aftur á bak,
unz bæði skipin hafa því nær
stöðvazt og seglskipið hleypir nið-
ur akkeri sínu. Verður slíkur háv-
aði og hriktandi gnýr, er akkeris-
EFTIR
OLE TYNES
festin hrökklast gegnum festar-
opin, að bergmálaði um allan
Siglufjörð. Það var eins og hest-
arnir úti á Hvanneyrarströndinni
yrðu skelfingu lostnir og héldu,
að heimsendir stæði fýrir dyrum,
og taka á rás eins og orkan leyfði
upp Jilíðina og staðnæmast ekki
fyrr en uppi í Hvanneyrarskál —
nema Sæby-Rauðka! Hún verður
eftir. Hún er nú líka orðin svo
gömul, að henni finnst engin á-
stæða til að láta sér krossbregða
við þennan gný. Hún lætur sér
nægja að skokka nokkra hringi
„um sjálfa sig“ og leggja koll-
húfur.
En í gegn um allan gnýinn, sker
sig digur og dimm karlmanns-
rödd sem mögnuð er með kall-
lúðri: „Þrír keðjulásar utan-
borðs!“
Ferðinni er lokið. Áfanganum er
náð. Hingað og ekki lengra.
Nú er einn skipsbátanna settur
á flot, og tveir menn eru fluttir í
land. Það eru skipstjórar beggja
skipanna. Gamli gráhærði maður-
inn, með síða skeggið, og miðaldra
maður um þrítugt með mikið og
prútt yfirskegg og hökutopp,
nokkru stærri en toppur Flóvents.
Þessir tveir menn lenda í fjör-
unni neðan við beykisskúrinn frá
Gránu. Fyrsta manneskjan, er þeir
verða varir við, er í land kom, var
öldruð fröken, sem þar var niðri
í fjörunni að safna sér sprekum
í uppkveikju og hugðist bera þau
heim í svuntu sinni. En í ógáti,
hafði pilsið að framan lyfzt með
svuntunni. Hinn síðskeggjaði vakti
athygli farbróður síns á því,
hvernig ástatt var, og lætur þess
getið, að fyrst hún hafi rifað segl-
in, hljóti hún að búast við ofviðri.
Gömlu frökeninni hafði orðið svo
starsýnt á þessa tvo félaga, og þó
helzt á skeggjúðann, að hún „tók
aftur á“ og það töluvert. En þegar
þeir ávarpa hana, taka ofan og
heilsa henni, þá venti hún, sneri
í þá skutnum og stikaði heim á leið
löngum, föstum skrefum, Ójá, við
erum að ræða hér um aldraða
jómfrú. Mig minnir að Hannes geti
þess einhversstaðar í „Góðum
degi“ að fleira hafi verið um jóm-
frúr í „gamla daga“ heldur en nú
tíðkast, og hver em ég, að ég dirf-
ist að mótmæla því!
En eitt er þó, er mælir heldur
með þessari skoðun. Hér ríkti ekk-
ert innrásar-ástand. Hér flæddu
þá ekki um bæ og byggð 100 þús-
undir karlmanna á bezta þroska-
aldri í skínandi einkennisklæðum
undir dynjandi hornablæstri og
margskonar ginnandi hljómleikum.
En þrátt fyrir allt, þá var hér
þó um nokkurskonar innrás að
ræða, er' Norðmenn réðust inn í
Siglufjörð 1903—1904, en vita-
skuld undir mun fri§samlegri
kringumstæðum.
Mikils virt og vel metin frú
hefir nýlega látið svo um mælt,
að það væri algjörlega óþarft að
nudda sér því um nasir, að dóttir
hennar hafi verið og sé enn í á-
standinu eða bransanum, því að
hún sjálf hafi frá öndverðu haft
náin kynni af mönnum úr norska
hernum. Og vitanlega mátti henni
leyfast slíkt án þess að fá á sig
óorð. Ójá. Þetta er vafalaust rétt
hjá frúnni, enda þótt ég sé líklega
ekki réttkjörinn dómari í þessum
Vönduð ryksuga til sölu
JÖN L. ÞÓRÐARSON
efnum. En það hlýtur þó — eða er
það ekki, góðir Islendingar — ?
hróplegur munur á þvi, hvort hing
að ráðast inn Engilsaxar frá Liver-
pool og kynbótablámenn frá Búkó-
vínu, setjast að á hvaða sveitabæ
sem vera skal, og mata þar krók-
inn, eða þótt hingað komi frændi
frá Noregi til að heilsa upp á ís-
lenzka frænku sína og þau leiki
dálítið lausum hala og rifji upp
gömul og ný kynni.
Að minnsta kosti dirfðist sjaldan
hinn beinskeytti Amor að veiða
hér í landhelgi í gamla daga, hvað
. sem hann hefir leyft sér nú í seinni
tíð. En hvert tímabil á sína sögu.
En nú, sem hinir tveir Norð-
menn fengu enga fyrirgreiðslu
sinna mála hjá hinni aldurhnignu
jómfrú héldu þeir áfram för sinni
á land upp og komu brátt þar sem
Grána gamla átti sína miklu há-
karlalifrarbræðslu. Þar var nú allt
í háspani. Það kraumaði, sauð og
frussaði þar í öllum pottum og ker
öldum, og gufustrókarnir gusu
hvæsandi og blásandi upp mót
heiðbláum og sólþrungnum sumar-
himninum. Þarna mátti sjá lifandi
spámynd þess, er síðar koma
skyldi, hinna tröllauknu síldar-
bræðslna ríkisins.
Hér á þessu eimgjósandi og ólg-
andi lýsishverasvæði réði og re-
geraði hinn ágæti heiðursmaður
Guðmundur Bjarnason, í daglegu
máli kallaður Guðmundur í Bakka.
Hér var hann einvaldsherra og
kommanderaði sínum þegnum eins
og Hitler eða Mussolini gerðu og
gera enn. Hér var brædd öll sú
hákarlalifur, er skipin lögðu á
land vor- og sumar hvert. Og Guð-
mundur bar á því fulla ábyrgð að
hvert skip og hver háseti fengi
sinn rétta skammt af lýsi í hlut-
falli við það magn lifrar, er á land
var lagt síðustu vertíð.
Framhald.
Munið fjársöfnun
berklavarnardagsins á sunnudaginn kemur!