Austurland - 09.05.1952, Qupperneq 3

Neskaupstað, 9. mal 1952
AUSTURLAND
Ferhendurnar
lifa!
M
Hér kemur ráðning á sffiustu
verðlaunaþraut þáttarins:
Bjarmaland vorsins blikar mér
við sjónum,
bláfjallaJand með öllum hlíðum
grónum,
sæblámaland með svala höfgnm
döggvuifi,
sólbjarmaland með aftanbjarma
röggvum.
(Guðmundur Priðjónsson).
Aðeins þrjár ráðningar bárust.
Verðlaunin eru sem fyrr, þriggja
mánaða áskrift að »Auslturlandi«,
og hlýtur þau 11 ára stúlka,
Nanna Bjarnadóttir, Neskaupstað.
¥
Ingimann ólafsson, sem lengi
bjó hér í bænuin, átti það til að
kasta, fram stöku við ýmis tæki-
færi. Hann var eitt sinn áheyr-
andi er 'stúlka ein var að lýsa
ferð sinni á Heimaklett í Vest-
mannaeyjum. Endaði hún lýsing-
una með þessum orðum: »Og þá
var ég í buxum!«. Buxur voru þá
lttt þekktar yzt fata, á kvenfólki.
Um það sagði Ingimann:
1. .Á Heimakletti’ I hóp ég var,
hvar urn fátt má skrafa,
en læraverjur veglegar
varð ég þar að hafa.
Öðru sinni ra.kst Ingimann inn
í búð eina hér í bænum, og hittist
þá svo á, að frú ein var að lýsa
»ósniði« á buxum, sem hún hafði
nýlega keypt þar. Um það vai'ð
þessi vísa:
2. Sauminn ekki á allra færi
er að berjast við,
Annar vissi út á læri,
en hinn •— fram á kvið.
(úr safni Sigriðar Einarsdóttur).
★
Orð geðvondrar kerlingar færð
í stílinn.
3. Austan, vestan, ógnar mér,
— ekkert flestir geta —
upp þó seztir eru hér
og a.llt það bezta éta.
Um sömu kerlingu:
4. Hrafns með fjaðra hattinn
svarta
hýr og rjóð, með bros á ldnn.
Gamma dúna dokkin bjarta
»distilerar« griðunginn,
5. Það ég veit, hjá þöllu dúka
þykir flestum krásin góð.
Eldivið þarf engan brúka,
allt er hitað kærleiksglóð.
Bjarnl Jónsson.
(María Bjarnad. sendi).
¥
tfr Mývatnssreitarför 1944.
Að leiðarlokum:
6. Við höfum allir sungið sætt
Björn Sigfússon:
Oddur þrákálfur og íslenzkan
f boðska.p Hamars 21. apríl, 1952
hefur ritstjórinn, sem er íslenzku
kennari gag.nfræðanáms í Nes-
kaupstað og skólastjóri, »sei.lzt
um hurð til lokunnar«.
Hann virðist haldinn þeirri trú,
að mikill hluti af aðfinnslum út-
varpskennara að mállýtum manna
eigi persónulega við sig, sennilega
alla tíð sfðan ha.nn varð skóla-
stjóri í landshluta, sem hann
þreytist seint að telja óæðri að
menningu og málfari en sig, Á-
rekstur austfirzkrar mállýzku við
máivenju hans sjálfs og svolítinn
sjálfbirgingsskap, sem er líftaug
mannsins, hefur gert honum svona
erfitt a.ð vera íslenzkukennari,
aukið viðkvæmni tauganna í stað
þess að auka málþekkinguna, gert
pfnulitlar málvilLur hans að heil-
ögu áhugamáli, sem hann berst
fyrir í nafni íslenzkunnar. Seinast
er hann farinn að halda, að það sé
austrænn kommúnismi, ef Aust-
firðingar og t. d. Þingeyingar
vilji ekki tala, eins og hann.
Oft getur skólastjórinn stílað
veL móðurmál sitt. Hann stæði
því eftir jafngóður íslenzkumaður
sem áður, þótt hann viðurkenndi
endrum og eins þær smávillur,
sem hrjóta hpnum af vörtim eða
úr penna. Það hendir hvern
mennskan mann. Aftur á móti má.
það ekki henda fslenzkukennara
að forherðast í villum, sem sann-
anlega eru villur, En til þess
hættir mönnum mest, þegar þekk-
ing þeirra stendur grunnt og
metnaður þeirra er kvikuber.
Ritstjóri þessa blaðs hefur sýnt
mér þá vinsemd að senda mér
Hamar frá 21. apríl og fáein eldri
tölublöð og boðið mér rúm til
svars við tilraunum skólastjórans
að breyta Islenzkunni. Öðrum hlut
um í greinum Odds skólastjóra
þýðir sja.ldan a,ð svara, hann kvað
vera enn, þrályndari I flestu en
mállýtum, en traust manna á
og sálina í óðins míði vætt.
Nú er að þakka náðina,
nóg er komið í bráðina.
Sv. Á.
(óðins mjöður; Suttungs-
mjöður — skáldskapur).
7j Nú fellur dögg á bleikra laufa
beð
og bliknar ótt í norðrd geisli
fagur.
En sælt var að gleðjast ykkur
öllum með
og aldrei skal mér gleymast
þessi dagur.
Kristján frá Djúpalæk.
1
Utanáskriit nia ert
DAYIÐ ASKSU80N, BOX M,
NESKAUPSTAÐ.
réttdæmi hans hvergi meira en
þar.
Þágufallssýki er alvarlegur
kvilli og smitar ört. Aðrir gáfu
henni nafn fyrr en ég. Oddur seg-
ir ég hafi árum saman harnazt
eins og hvalur á belg á þáguföll-
um hennar og kveinkar sér. Eng-
inn, hefur þð kallað hann belg.
Þágufallsvillur Odds skólastjóra
eru þeirrar tegundar, sem algenga
má teljá vestra og leiðrétt hefur
verið í skólum og útvarpi síðustu
15 ár og lengur. Fjarstæða er, að
þær leiðíréttingar séu gei-ðar
vegna Odds, enda virðast Norð-
firðingar eiga móteitur í hetra
lagi gegn röngu þágufalli. En við
Bjarni Vilhjálmsson höfum reynt,
hvor með sinni aðferð, ao kenna
Oddi sem öðrum, að þol'a stýrir
aldrei þágufalli og festa hafði
sömuleiðis ávallt þolfallsandlag,
ef andlag var (auk þiggjandans,
sem hægt var að hafa með: festa
sér konu, —• en þetta. »sér« kom
aldrei 1 stað þolfallsins, þoland-
ans).
Vegna »skapfestu« sinnar neit-
ar skólastjórinn að taka upp rétt
mál, gerir það aldrei í þessum
atriðum. Forn þolföll, sem enn
eru alráð með þessum sögnum um
meirihluta lands, missa ekkert af
rétti sinum, þótt Bjarni Vi.lhjálms
son viljí gera, undanþágu, handa
mállýzkubræðrum Odds um festa,
þegar hún þýði sama og að tylla.
Slíkt á ekki, að kenna Austfirðing
um fyrir því, segi ég. 1 útvarpi
17/4 sagði ég hiklaust eins og er,
að það er »óvandað og ekki ré'it
mál, a.. m. k. svo lengi sem aðrir
landsmenn hafa þar þolfail á forn
an hátt«. Að vanda rangfærir
skólastjórínn ummæli mín, endur-
segir þauþannig 21/4: »hann við-
urkenndi, að þar sem notkun
þágufalla stefndi ekki að því að
Útrýma eldri myndum, en væri
upp tekin í vissum (viss, dönsku-
sletta höf.) merkingum, væri hún
til fjölbreytni í málinu, og virt-
ist nú telja. hana, heldur til bóta.«
Ýmsar setningar Odds eru teknar
úr samhenginu fyrr í tölu minni.
Ég sagði sumar mállýzkuorðmynd
ir saklausar, þær útrýmdu engu,
en þágufallssýkin stefnir beint að
útrýming hjns rétta. Vestan lands
er! einvig nú milli þolfalls og
þágufalls, sem sumir nota í öllum
merkingum með sögninni að festa,
unz annaðhvort gengur af hinu
dauðu, Varfærin málamiðlun B. V.
um það sérstaka atriði miðar að
því að kyrrsetja þolfa.11 í þeirri
varnarstöðu, sem það heldur
vestra í bili, en hörfar brátt, frá,
nema menn styðji það til sigurs
Til sönnunar því, að viðleitni
mín til málbóta sé yfirleitt
skemmdarstarf, hefur Oddur gert
leit í flestum bókum mínum að
málgöllum. Sitthvað gæti hann
fundið, veit ég. ólipra setning frá
1940 gat h&nn handsamað. En í
stað þess að stíla hana að nýju og
liprara, heimtar hann aðeins að
fá að setja sínum fyrir hans og
orða svo: »Hann segir af utanför
Hreiðárs .... með Þórði, bróður
símmiKc. Þá fara menn að spyrpa,
hver var bróðir Þórðar. Var það
þessi »IIanii«, frumlag setningar-
innar? ónei. Hreiðar var bróðir-
inn. Ávinningur að breyting Odds
væri einungis tvíræð merking,
betur kann hann ekki að leiðrétta
og hælist svo tvívegis yfir þessum
»flekk á skildi« mínum. Vel unnið
af þér, Oddur. Bjóstu ekki líka til
ú!r þessu »gamarenda,« þér til
yndis?
I sama stað, 31. marz, sneri ís-
lenzkukennarinn fim.lega út úr
nokkrum ummælum mínum, ým-
ist nýjurn eða áratugs gömlum. •
En af því hann fór rangt með það
a.llt, ann ég honum þess að klifa
ómótmælt á því framvegis. Hanu
má rangfæra eins mikið og hon-
um finnst þurfa til að fá æskilega
niðurstöðu.
Eins og aðrir góðir kennarar er
Oddur sjálfsagt þakklátur þeim
nemendum skólans, sem benda
honum á það kurteislega, þegar
það hendir hann að leiðrétta óvart
skakkt í stílum þeirra, og hann
veit þá mannslegri en hina, sem
þegja við og gjóta aðeins horn-
auga, En sýni kennari í þess stað
hroka eða þrályndi með tvísýnar
leiðréttingar, er hætla á ferð.
Unglingar geta orðið því beiskari
andstæðingar sem þeir eru við-
kvæmari gegn myndugleik, sem er
ofbeitt eða rangbeitt. Aðvörun
mln eri heilræði, en ill ráð gefa,
æstir skapsmunir skólamanni.
Hitt er eitthvert óskaðlegasta
flanið hans Odds, þegar hann böl-
sótasib gegn ágætum fræðimanni
látnum til að hylja málfræðiskort
sinn eða birtir niðpistla um Aust-
urland til að auka með því mikil-
mennafrægð sinna átthaga, Á
lestri þess samsetnings reynir eng
inn að fræðast um annað en
menningarástand undarlegs skóla-
stjórai
Björn Sigfússon.
LEYNDARMALIÐ
SMASAGA
Þegar frú Ebba heyrði lyklinum
stungið í smekklásinn þau.t hún,
út í forstofuna.
»Góðan daginn, elskan«, sagði
hún og hljóp upp um hálsinn á
manni sínum.
Hann leit undrandi á hana,
svona móttökum var hann ekki
vanur.
»Flýttu þér úr frakkanum og
komdu inn í stofu«, sagði hún
glaðlega, »Ég þarf að segja þér
dálítið«.
Hún hjálpaði honum úr frakk-
anum, en varð um leið litið fram-
an í hann í speglinum.
»Mér sýnist þú vera svo þreytu-
legur«, sagði hún. Hún gat sam.t
ekki stillt sig um að brosa að
sjálfri sér í speglinum, þar sem
hún stóð við hlið hans,
»En þú ert vel útlítandi«, sagði
maður hennai', og reyndi a.ð leyna
gremju í röddinni.
O, það er bara. ferðin til Stokk-
hðlms, sem h,efir haft þessi áhrif
á mig«, sagði hún hlægjandí og
dró hann inn ú!r dyrunum og inn
í stofu þar sem hún settist á
uppáhaldsstól sinn.
»En ef þú hefir haft of mikið
að gera, eða eitthvað hefir á móti
blásið, ■ mundu þá að gleyma því
fljótt, þvf við höfum enskt buff
til máðdags. Svo er það líka þetta
sem ég þarf að segja þér en það er
betra en allt heimsins buff. Get-
urðu getiðl upp á því?«.
Hún leit brosandi á hann. Hann
virtist ekki sktlja.
»En ef ég segði þér að þetta er
dálítið, sem þú hefir óskað þér í
öll þau fimm ár, sem við höfum
verið gift, gætirðu samt ekki get-
i,ð upp á því?«.
Hann leit spyrjandi á hana. Það
vottaði ekki fyrir skilningi hjá
honum..
»Nú, jæjac, sagði hún glaðlega,
»karlmönnum geðjast ekki að
geta.«.
Hun settist í kjöltu hans og
lagði handleggina um háls honum
og nálgaðist með litla rauða
munninn að eyra hans.
»Nú skal ég hvfsla þessu að þér,
yndið mitt«, sagði hún hátt. »Ég
er með barni. Ertu ekki glaður?«
Hún strauk létt yfir hár hans.
»Ég varð fyrst viss um þetta i
dag. Ég var hjá lækni og hann
sagði að það væri ekki um að vill-
ast«.
Hann þagði.
»Já, en þú ert ekki vitund glað-
ur«, sagði hún vonsvikin. »Ég hélt
einmitt að þig langaði. til að eign-
ast börn, en þú ert bara súír á
svipinn«.
»Ég hef líka verið hjá lækni 1
dag«, sagði hann seinlega. »Eins
og þú segir vil ég gjarnan eign-
ast börn, en ég fékk að vita að
ég gæti það a,lls ekki«.
Lauslega þýtt. 6. B.
Vitabygg-
ingar
Síðasta mánudag var byrjað á
byggingu innsiglingavita á Bakka
bökkum, Eri ráðgert að verkinu
verði lokið um miðjan júní.
Þá verður og f sumat reistur
radióviti á Dalatanga.
Tveir innsiglingavitar verða
í sumar reistir við Hornafjarðar-
6s.
Allt eru þetta nauðsynlegar
framkvæmdir' og þá ekki sfzt rad-
íóvitinn á Dalatanga.