Forsetakjör - 24.06.1952, Blaðsíða 3

FORSETAKJÖR
3
Valdhafarnir mega ekki
verzla með isannfæringu
þegnanna
Síðustu daga virðist nokkuð
hafa dregið úr skrafi almenn-
ings, varðandi forsetakjörið, en
þó er sennilega þeim mun meira
um það hugsað, slíkt æsinga- og
alvöru-mál, sem það er orðið.
Valda því, að all-mestu leyti
hin fágætu og ósvífnu áróðurs-
skrif Morgunblaðsins og Tím-
ans. Því að svo miklu siðprúð-
ari og háttvísari er almenningur
flokks-leiðtogunum og blaða-
mennskunni, að ég hef ekki
heyrt nokkurn mæla aukatekið
orð neinu forsetaefninu til
hnjóðs eða vansæmdar, enda
þótt menn hljóti að meta þar
einn öðrum fremur. Fer það
líka mjög eðlilega, að sjálfs-
metnaður og heilbrigt brjóstvit
þjóðarinnar vilji ekki hafa, að
þjóðhöfðingjaefni hennar séu
vígð inn í embættið með þeim
hætti, að ausa þau auri og ó
sóma, enda ber slíkt athæfi
hryggilegan vott um lítilsvirð-
ingu gagnvart þjóðinni og for-
setastólnum, fyrir nú utan hve
það er endemislegt til afspurn-
ar útávið. Nei. Ég hef ekki heyrt
nokkra manneskju hér norður
um bera brigður á, að þeir allir
þrír, sem nú eru í kjöri til for-
seta-tignar, séu valinkunnir
sæmdarmenn.
Hitt er svo allt annað mál,
að skoðanir fólks um hæfni
þeirra til þessa tigna embættis
hljóta að vera skiptar, því að
allir vita að það er sitthvað, að
vera sæmdarmaður, eða að
kunna vel til ákveðinna starfa.
Eftir þeirri litlu nasasjón, sem
ég hef af því, hvers muni við
þurfa í forsetastóli, skilst mér
helzt, að forsetinn þurfi að vera
allvel heima í alls konar þjóð-
málum, kunna sig vel á hvers
konar „hirð- og hoffmanna-
vísu“, vera gæddur umgengn-
isgáfu í ríkum mæli og kunna
skil á sem flestum tungumálum.
Einkum skiptir það miklu þar
sem smáþjóð á í hlut. Alla þessa
kosti hefur Ásgeir Ásgeirsson
til að bera, auk þess, sem hann
er glæsilegt prúðmenni í sjón
og raun. Sama máli gegnir um
konu hans, og er það engan
veginn veigalítið atriði, hvern-
ig húsmóðursætið er skipað á
Bessastöðum.
Með þetta í huga, enda þótt
fleira komi til — m.a. sú sann-
færing mín, að flokkstjórn-
ir eigi ekki að hlutast til um
forsetakjör — er ég eindreginn
fylgismaður Ásgeirs, að hinum
frambjóðendunum öldungis ó-
löstuðum.
En nú kemur hið hryggileg-
asta í málinu, sem sé það, að
eins og nú komið, má segja að
forsetakosningin, sem slík, sé
í rauninni orðin aukaatriði,
nema þá sem táknræn átök um
frjálshyggju og þjóðarmetnað
Íslendinga,því að svo ósæmilega
hefur verið unnið að kosningu
séra Bjarna, þessa mæta og
vinsæla manns, að það er öllum
aðiljum til minnkunar, og enda
þjóðinni í heild. Þar sem sú að-
ferð er viðhöfð, að í stað þess
að þreifa fyrir sér með próf-
kosningu, og láta síðan aðal-
kosninguna hlutlausa, af hvers
konar áróðri blaða og flokks-
foringja, útnefna fáeinir flokks-
leiðtogar í Reykjavík forseta-
efnið og skipa síðan þjóðinni
að kjósa hann afdráttarlaust, en
tala jafnframt digurbarkalega
um þjóðarciningu, sem þarna
liggi til grundvallar, og undast
stórum, að aðal-keppinautur-
inn skuli ekki taka framboð sitt
til baka vegna þessarar fárán-
legu og fyrirskipuðu „þjóðar-
einingar“. Síðan hefur svo slík-
um kenningum verið framfylgt,
sem kunnugt er, af meira off-
orsi en dæmi munu til, og er það
illa farið. Þjóðareining verður
aldrei tryggð með valdboði,
heldur einungis þjóðar-HRÆÐ-
SLA.
Hvað ætlar þjóðin lengi að
engjast í bóndabeygju flokks-
foringja-einræðisins. — Nú-
jæja. Hún um það. En hitt ei
víst, að eins og stjórnmála-
þróunin hefur verið um sinn
og nú horfir, verður raunveru-
lega kosið um það þann 29. júni
1952, hvort þjóðin vilji endur-
heimta það sjálfstæði og sjálfs-
metnað, sem hvort tveggja hef-
HjcMhdi!
í kjörklefanum ert þií frjáls!
Þrjú af sérabjarnablöðun
um, Mánudagsblaðið, Morgun-
blaðið og Tíminn hafa vikið
að litlu greininni, ,er ég setti
í 1. tbl. Forsetakjörs. Þó að
ummæli þessara sómablaða
séu all mjög sitt á hvern veg,
finn ég í tilefni af þeim ástæðu
ur gengist nokkuð fyrir undir til að víkja á ný að því sem var
ofstjórnar-áþján síðari ára. Eða
hvort hún kjósi fremur að halda
áfram, að vera nauðugt og
nöldrandi unirlægju-þý' nokk-
urra valdsjúkra flokksleiðtoga
í Reykjavík.
En með kjöri Ásgeirs Ás-
geirssonar undirstrika íslenzk-
ir þegnar, svo að ekki verður
um villst, að þeir líði ekki vald-
höfum þjóðarinnar framvegis,
að hlutast til um, eða verzla
með samvizku þeirra og sann-
færingu.
Akureyri 11. júní 1952.
Björgvin Guðmundson.
Hefur ávallt notið fylgis út
yfir flokkstakmörk
Vorið 1930 sá ég Ásgeir Ás-
geirsson í fyrsta sinni. Ég var
þá á kennarafundi. Hann kom
þangað til skrafs og ráðagerða.
Aldrei hefur maður hrifið mig
meira við fyrstu sýn. Ástúðlegt
viðmót og höfðingleg fram-
koma fóru saman. Glæsileiki
hans á Alþingishátíðinni gagn-
tók alla, bæði íslendinga og er-
lenda gesti. Ég gat ekki varizt
þeirri hugsun, að vér hefðum
eignazt nýjan þjóðarforingja.
Seinna kynntist ég Ásgeiri
sem fræðslumálastjóra. í stuttu
máli sagt, var skilningur hans,
hjálpsemi og ráðsnilld með
þeim ágætum, að ég hef alla
kennara heyrt lofa hann ein-
óma fyrir mannkosti. Áhyggju-
samir gengu þeir oft á hans
fund. Glaðir fóru þeir þaðan.
Skemmtilegri mann eða ljúf-
ari hef ég ekki fyrir hitt.
Árin liðu. Fundum okkar
Ásgeirs bar saman á ferðalagi
um Vestur-ísafjarðarsýslu. Á-
kjósanlegri ferðafélaga er ekki
hægt að hugsa sér. Tveir vor-
um við farþegar á smábát í roki
yfir Dýrafjörð. Sædrifið virtist
ætla að fylla bátinn og gerði
okkur holdvota. Gamansemi og
æðruleysi Ásgejrs gerðu mér
létt í lund. Framkoma hans var
eins og sjóhetju.
Mest undraðist ég þó og dáði,
hve frábærlega Ásgeir fylgdist
með lífi og kjörum fólksins í
kjördæmi sínu, ekki sízt oln-
bogabarna og munaðarlausra.
Það var eins og hann vildi vita
hvernig öllum liði og kysi að
leysa hvers manns vandræði
Þá skildi ég hvers vegna honum
hefur tekizt að njóta þar ein-
dæma vinsælda og fylgis, er
náð hefur langt út yfir öll
þröng flokkatakmörk. Og fátt
mælir meira með Ásgeiri sem
forseta en einmitt þetta.
Um störf Ásgeirs sem banka-
stjóra er ég ekki dómbær. En
allir, sem ég hef hitt og við
hann hafa skipt, ljúka upp ein-
um munni um, hve vel þeim
hafi líkað það. Kunnugir full-
yrða, að þar láti hann sér jafn-
annt um hag hinna umkomu-
lausu sem æðri starfsmanna.
Um stjórnmálahæfileika Ás-
geirs hafa aðrir ritað. Skal það
ekki endurtekið. En eigi mundi
hann ungur hafa verið valinn
forseti sameinaðs þings og
æðsti fulltrúi á þúsund ára af-
mæli Alþingis, ef hann hefði
eigi þótt vel til foringja fall-
inn, sem oft hefur verið að vik-
ið. Síðan hefur þjóðina dreymt
um hann sem forseta. Mér
finnst hann hafa verið til þess
fæddur.
Heyrzt hefur, að sumir telji
óheppilegt, að forsetinn sé val-
inn úr þeim stjórnmálaflokki,
er minnst fylgis nýtur með
þjóðinni. Ég sé ekki neitt við
það að athuga. Skiptir í þessu
sambandi engu máli, hvort
maður eins og Ásgeir Ásgeirs- lnn'
son hefur áður verið í litlum
flokki eða stórum.
Herra Sveinn Björnsson
aðalefni fyrri greinar minnar,
en það var að benda kjósendum
á, að hvað sem á kynni að
ganga, væri valdið þeirra á
kjördegi. Að valfrelsi þeirra
milli frambjóðenda væri óskor-
að. Þeir væru engum flokks-
fjötrum háðir og því síður
skyldir til að láta nokkuð uppi
um afstöðu sína. Gert var ráð
fyrir miklum tilburðum, yfir
reiðum á ríkiskostnað, fundum,
heimsóknum, tiltölum gegnum
síma og sendiboða, brigslum,
hótunum, handjárnum. Því
miður virðist allt þetta hafa ver
ið viðhaft og í ríkara mæli en
nokkurn gat órað fyrir — en
fagurgala beitt ef slíkt var tal-
ið líklegra til árangurs.
En má ég spyrja nokkur ykk-
ar, sem orðið hafið fyrir hinum
ýmsu tegundum af umhyggju
forkólfanna, hvernig þetta hef-
ur verkað á ykkur?
Þú, kjósandi, sem „grunaður“
hefur verið um stuðning við
annan frambjóðanda en hinn
smurða stjórnarmanna og hef-
ur fengið tiltal frá stórhöfðingja
í flokki þínum. Segjum að þú
sért kona og hánn hafi minnt
þig á gamlar og nýjar velgjörð-
ir sínar við mann þinn og við-
haft fleiri stór orð. Segjum að
þú hafir bognað og fallist á að
hverfa frá „villu“ þinni. Finnst
þér þú vera bundin af slíku
undanhaldi fyrir hótunum,
fremur en sannfæringu þinni?
Ég vona ekki og ekki væri það
fráleit sálarfræði, að búast við
minni starfsgleði af þinni hálfu
í flokki þínum ~hér eftir, en
hingað til.
Og þú, sem vinnur hjá opin-
berri stofnun og hefur látið
uppi afstöðu, sem ekki hentar
forystu flokks þíns, segjum að
þú hafir verið kallaður á
flokksmiðstöð og mætt þar fyr-
ir t. d. 5 manna „dómstóli",
verið hótað burtrekstri úr
flokknum, sem þú hefur lengi
og trúlega starfað fyrir og látið
skína í atvinnumissi. Segjum að
þú hafir staðið þig eins og hetja
og lýst yfir, að þú færir þínu
fram, því að flokknum kæmi
þetta ekkert við. Finnst þér
ekki sjálfum innst inni, að þú
hafir vaxið við þetta og sért
sjálfstæðari maður eftir en áð-
ur?
Eða þú, sem hefur verið
minntur á, að jeppinn þinn,
dráttarvélin eða síminn á bæn-
um þínum sé fenginn fyrir at-
beina þingmannsins þíns eða
flokks hans og nú verðir þú að
„gera það fyrir okkur að kjósa
rétt“. Finst þér ekki vel hægt
að segja við þinn Jón eða Gísla:
Nei, góði. Afstaða mín nú
kemur þér eða flokkunum ekk-
ert við, en ég mun halda áfram
að styðja þig og flokkinn við
Alþingiskosningar, og ekki sízt
ef þú lætur mig í friði nú.“
Eða heldurðu ekki að þú
mundir fremur minnka í eigin
augum, ef þú gengir frá skoð-
un þinni fyrir fortölur eða bæn-
arstað annarra og færir að gera
gustukaverk með atkvæði
þínu?
Jú, þetta ber allt að sama
brunni. Kjósendur munu halda
vöku sinni og sjálfstæði þrátt
fyrir hemjulausan áróður
„þeirra stóru fyrir sunnan". Og.
þó að tveir, eða svo, af þeim
sem nú sitja í ráðherrastólum
kunni að hóta því að fara í fýlu
að loknum forsetakosningum,
gerir það þjóðinni ekkert til.
Bæði jafna þeir sig aftur og svo
kemur alltaf maður manns í
stað.
kvaðst líta á störf forseta ís-
lands sem þjónustu. Vér stuðn-
ingsmenn Ásgeirs Ásgeirsson-
ar treystum honum betur til
þeirrar þjónustu en nokkrum
öðrum manni, sem völ er á. Vér
kjósum hann vegna foringja-
hæfileika hans og göfug-
mennsku.
Ég trúi cngum betur til að
bregða eigi við voveiflega hluti.
Æðrulaus mun hann standa, þó
að gefi á þjóðarskútuna, eins
og þegar óveðrið geisaði á
Dýrafirði um árið og sædrifið
virtist ætla að fylla litla bát-
17. júní, 1952.
Þóroddur Guðmundsson
frá Sandi.
Kristjón Kristjónsson.
• •
Ofugmæli
í síðustu „Landvörn“ seg-
ir J. J., að Ól. Th. hafi haft
„óbeit á ráðsmennsku Á. Á.
vorið 1934“, en Ól. Th. segir
í Mbl. 2. nóv. 1935, að J. J.
hafi „reynt að beita öfund og
rógi gegn lífsskilyrðum
þjóðarinnar. Hann (J. J.)
dæmi ég ekki hart. Aðrir,
sem slíka iðju stunda nefnast
þjóðníðingar“. Nákvæmur
sagnfræðingur J. J.! Finnst
ykkur ekki?
VWftftMNWVWWVWVWWW