Austurland - 23.08.1957, Qupperneq 1

Málgagn sósfalista
7. árgangur. Neskaupstað, 23.
á Anstnr landi
ágúst 1957.
30. tölublað.
Bygging síldarverksmiðj u er
hagsmunamál allra bæjarbúa
í fyrrakvöld boðaði stjórn Sam-
vinnufélags útgerðarmanna til
stofnfundar hlutafélags, er reisa
skyldi og reka síldarverksmiðju
iiér í bænum og skyldi þátttaka
öiium heimil. Af félagsstofnun-
inni varð þó ekki þar sem í Ijós
kom, að helmingur síldarútvegs-
manna höfðu önnur sjónarmið í
málinu, vildu stofna lokað félag
eigenda 12 síldarbáta og 4 ann-
arra aðila, enda yrði tryggt, að
útgerðarmenn hefðu tögl og
hagldir í félaginu. Þetta sjónar-
mið hafði ekki komið fram áður
og varð það úr að félagsstofnun-
inni var frestað, vonandi þó ekki
til ’aunframa, því málið þolir
ekki bið, ef tími á að vinnast til
að Ijúka framkvæmdum óskapa-
laust fyrir næstu síldarvertíð.
Sameiginlegra átaka er þörf
Bygging síldarverksmiðju með
2500 mála afköstum, er stórmál
og hún verður ekki hrist fram úr
erminni. Telja má fullvíst að hún
kosti 10—15 milljónir með hæfi-
legum þróm, lýsisgeymi, mjölhúsi
og löndunartækjum. Það er því á-
reiðanlegt, að ekki veitir af því
að sameinaðir séu til þeirra átaka
allir þeir aðilar, sem eitthvað
vilja á sig leggja til að hrinda
málinu í framkvæmd. Og því
fleiri sem að baki fyrirtækisins
standa, því auðveldara er að
hrinda því í framkvæmd og því
meira trausts nýtur það hjá rík-
isstjórn og lánsstofnunum. Takist
ekki samstarf allra þeirra, sem
■\ ilja leggja málinu lið, er þvi
stefnt í beinan voða.
Hver á að eiga bræðsluna
Vera kann, að sumir séu þeirr-
ar skoðunar, að litlu eða engu
máli skipti hver á bræðsluna og
rekur. Þetta er mesti misskilning-
ur. Jafnhliða því, sem bræðslan
er byggð, þarf að gera ráðstaf-
anir til þess, að fyrirbyggja að
hún lendi í höndum aðija, sera i
engu sambandi standa við út
gerðina.
Það sjónarmið hefur komið
fram, að útgerðarmenn yrðu að
tryg-gja sér umráð yfir bræðsl-
unni. Hér eru nú 12 síldarbátar
og gert er ráð fyrir að eigendur
þeirra verði hluthafar. En hver
er kominn til að segja hverjir
verða útgerðarmenn eftir nokkur
ár? Þetta er breytingum undir-
orpið, menn hætta að gera út af
einhverjum ástæðum og nýir menn
hefja útgerð. Innan skamms gæti
því farið svo, að síldar\rerksmiðj-
an væri í höndum einstaklinga,
sem ekki kæmu nálægt útgerð.
Skynsamlegast er að samtök
fólltsins í bænum s. s. samvínnu-
félög og bæjarfélagið, væru stórir
aðilar í þcssum samtökum. Það
er haldbærasta tryggingin gegn
þeirri hættu, að fyrirtækið lendi
í höndum aðila, sem ekkert lífrænt
samband hafa við framleiðsluna.
Þessi samtök hafa líka mikilla
hagsmuna að gæta í sambandi við
síldarverksmiðju og það hlýtur
að vera þeirra áhugamál, að sem
mest sé greitt fyrir viðskiptum
Norðfjarðarbáta við verksmiðj-
una.
Ekkert einkamála útgerðar-
manna
Því fer víðs fjarri, að bygging
síldarverksmiðju sé eitthvert
einkamál útgerðarmanna, þó ekki
verði á móti því mælt, að þeir
hafa þar hagsmuna að gæta um-
fram flesta eða alla aðra. Ekki
má gleyma þvi, að sjómenn eiga
nær helmiing aflans. Hvaða rétt-
læti er í því að gefa þeim ekki
kost á þátttöku í þessum samtök
um? Ýms fyrirtæki önnur en sam-
vinnufélögin, hefðu mikinn hag
af starfrækslu síldarbræðslu. Má
þar til nefna verzlanir, vélsmiðju
og skipasmíðastöð. Viðskipti við
þessa aðila mundu vaxa til mik-
illa muna við auknar hingaðkom-
ur síldarbáta. Hvers vegna skyldi
þessum aðilum ekki leyfast að
leggja fram fé til að þessi við-
skipti geti tekizt? Bæjarfélagið
hefur mjög mikilla hagsmuna að
gæta i þessu máli. Síldarverk-
smiðja mundi væntanlega þýða
stórauknar tekjur hafnarsjóðs og
auknar tekjur bæjarbúa og þar
með betri og öruggari gjaldendur.
Hvers vegna skyldi bærinn ekki
mega leggja fram fé eftir getu til
að tryggja sér þessar tekjur. Og
síðast en ekki sízt er það verka-
fólkið. Ekki yrði síldarbræðsla
þýðingarminnst fyrir það, þvi
ætla má að hún hefði í för með
sér stóraukna atvinnu. Hvers
vegna skyldi verkafólkinu ekki
leyfast að leggja fram hlutafé til
að tryggja sér aukna vinnu, ef
það sér sér það fært?
BæjarútgerðSn og bræðslan
Svo einkennilega vill til, að
ekkert hefur verið minnzt á bæj-
arútgerðina í sambandi við
bræðsluna. Eins og kunnugt er á
bærinn nú einn togara og líkur
fyrir að hann eignist annan fljót-
lega. Ekkert er líklegra en að því
rcki að bæjarútgerðin geri út tog-
ara til síldveiða, auk þess sem.bú-
ast má við talsverðri löndun á
karfa til bræðslu á hverju ári.
Ekkert er eðlilegra en bæjar-
stjórn hafi áhuga fyrir að tryggja
að slíkur afli gæti orðið hagnýtt-
ur hér heima. Hvers vegna skyldu
í mörgum sjómannabæjum inn-
lendum sem erlendum eru starf-
rækt sjómannaheimili eða sjó-
mannastofur. Af slikum stofnun-
um hér á landi er Sjómannaheim-
il' stúkunnar Framsókn á Siglu-
firði þekktast. Öllum sjómönnum
sem ég hef talað við og þar hafa
komið ber saman um að þangað
sé gott að koma, vistlegt og frið-
sælt þar sem sjómaðurinn geti
notið fullkomins næðis frá skark-
ala og svalli, sem oftast fylgir
hafnarbæjum.
í sumar, og raunar mörg undan-
farin sumur, hefur Neskaupstað-
ur haft á sér svip hafnarbæjar.
Hér .hafa oft döguín saman legið
inni fjölmörg skip. Skipshafnir
þessara skipa hafa haft að fáu að
hverfa, en rölt hér mest um göt-
ur og stundum borið nokkuð á
drykkjuskap.
Mjög þykir mér líklegt að sjó-
mannastofa, þar sem hægt væri
7 menn, sem í dag eru útgerðar-
menn, komast upp með að meina
bænum að leggja fram það sem
hann telur sér fært, til að tryggja
að hægt sé að losna við væntan-
legan síldar- og karfaafla togara
með góðu móti? Og hvemig sem
allt gengur, má fullvíst teljast, að
bærinn leggi verksmiðjunni til
miklu meira hráefni en nokkur að-
ili annar. '
Allt það, sem hér hefur verið
drepið á, er ástæða fyrir menn að
hugleiða. Og það yrði að telja
mjög miður farið, ef ekki yrði
begar í upphafi tryggilega frá þvi
gengið, að verksmiðjan lendi ekki
í höndum einstaklinga. Hún á að
vera fyrst og fremst í höndum
samtaka fólksins eins og öll önn-
ur stærstu framleiðslutæki þessa
bæjar, að fiskibátum undanskild-
um. Það ætti a. m. k. ekki að
þurfa að verða ágreiningsefni við
þá, sem telja sig sjálfkjörna tals-
menn samvinnustefnunnar, þó
reynt sé að tryggja samvinnu-
samtökunum sem sterkust ítök í
stjórn væntanlegrar verksmiðju.
Vonandi tekst að samræma til
fulls þau sjónarmið, sem uppi eru
í máli þessu, svo sá ágreiningur
þurfi ekki að spilla fyrir þessu
mikla hagsmuna- og áhugamáli
bæjarbúa.
að fá veitingar með vægu verði,
lesa blöð og bækur, tefla o. fl„
hefði verið vel þegin af þessum
stóra hópi sjómanna.
Hér er nú að rísa stórt og vand-
að félagsheimili þar sem fjöl-
þættri menningarstarfsemi hefur
verið ætlaður samastaður. Þar er
meðal annars gert ráð fyrir tóm-
stundaheimili og er því ætlað
mikið húsrými, eins er og gert ráð
fyrir stórum lestrarsal í sam-
bandi við bókasafn.
I báðum þessúm salarkynnum
álít ég að til mála komi að reka
sjómannastofu yfir sumarið.
Ég veit að sumir munu telja
lítt tímabært að tala um slíkan
rekstur í húsi sem ekki er hálf
byggt. Það er að vísu rétt að okk-
ar félagsheimili á langt í land en
það er líka jafnvist að sjómanna-
stofa verður ekki útbúin svo vel
sé á fáum vikum. Til þess þarf
Framhald á 3. síðu.
Sjómannastoía