Ingólfur - 17.06.1944, Síða 3

INQÓLFUR
Ég lofaði þér, ritetjóri góð- |
ur, að tala um Eimskipafélagið
og aðalfund þess hér í blaðinu.
Og af því, að um félagið liafa
orðið allhvassar umræður í
málgögnum þriggja stjórnmála-
flokkanna, nú undanfarið, og
þær umræður Jiafa orðið með
all-ósæmilegum liætti, þá virð-
ist.tæplega vanþörf á, að Ing-
ólfur leggi gott til þeirra mála.
Hefur blaðið Tíminn, sem
mikla útbreiðslu liefur haft út
um sveitir landsins, látið all-
dólgslega í garð félagsins og
meðal annars hálf krafist þess
að félagið skilaði í ríkissjóðinn
reksturshagnaði ársins sem leið.
Er hér um svo ósvífna árás og
kröfu að ræða, að ég get ekki
orða bundist um það, að bezt
mundi fyrir liinn nýja formann
Framsóknarflokksins, sem ó-
neitarilega hlýtur að geta haft
bætandi álirif á þá sem í það
blað rita — að átta sig strax
á því, að slík skrif verður að
telja hreina byltingastarfsemi,
sem engan á sinn líka í sögu
landsins.
Ef Eimskipafélagið á að 'skila
arði sínum í ríkissjóðinn, þá
ber blaðinu auðvitað að krefj-
ast hins sama af öðrum fyrir-
tækjum og einstaklingum, er
atvinnu reka í þessu landi. Og
getur víst liver maður sagt sér
það sjálfur að einliverjar Hálf-
dánar-heimtur mundu verða á
slíku. Eimskipafélagið á vitan-
lega að halda sínum arði til
sinna þarfa og lilutverka svo
sem önnur fyrirtæki. Skattfrelsi
félagsins og aðstoð stjómar-
valdanna um að útvega því
leiguskip, hafa hér ekkert að
segja, því að skattfrelsið liefur
það fengið vegna þeirrar þjóð-
hagslegu þýðingar sem starf-
8emi þess hefur, og aðstoð
stjórnarvaldanna er sízt ástæða
til að telja eftir. Sú aðstoð er
jafri sjálfsögð og hin sem veitt
er fjölmörgum öðmm á yfir-
standandi haftatímum.
Hlutliafar Eimskipafélagsin*
em nú um 14 þúsimdir og
dreifðir út um allt land og ineð-
al landa í Vesturheimi. Fyrir
30 árum, þegar félagið var
stofnað, góðu heilli, þá vom
meðal margra lilutliafanna fá-
tækir alþýðumenn, seiri lögðu
hlutaféð fram af fátækt sinni
eri fómfúsri ást á föðurlandi
sínu. Þeir em nú inargir til
moldar gengnir og stjundum yar
eitt eða tvö bréf í Eimskipa-
félaginu eina eignin, sem þeir
létu eftir sig. Stofnun félagsins
er fegursta tákn samstarfs og
framfaráliugar fátækrar smá-
þjóðar, sem eftir ahlalanga kúg
un og vesaldóm var að rísa úr
öskustónni. Þess vegna eigiini
vér, sém erfuiri þessa litlu hlúti,
hlútabréfiri í Eimskipöfélagitiú
og vomiri á bamsaldri eða jafn-
vel ófæilúir, gr frgJnlögin voru,
með súmm sveita innt af hendi,
að fara með þessi bréf eins og
hélga dóma. Nú erú liðiri 30
ár síðan félagið var stofnað.
Æskumenn landsins gera sér;
ekþi grein fýrig, þy.e.jnikið átak
þurfti, til þess. Én eldri kynslóð
in man fullvel íiversú erfitt jiá
var að ferðási; og! áð fá riáSnð-
synjhvörur fluttar' tih: lándsins
og milli landsfjórðunga- -rr allt
fýrir náð og miskunri erlends
skipafélags og erlendra manna
sem í mikillæti sínu litu niður
á íslcn/.ka riienri og þarfir
þéirra.
Mörg sjómannsæfin, hér -á
landi, liefur orðið styttri, erfið-
ari og snauðari að. lífsgelði og
hamingju, vegna þess að þjóð-
in átti ekki sæmilegari skipa-
kost, til fiskiveiða eða far-
mennsku. Meðal liinna 14 þús-
urid hlutliafa ém enn margir
í sveit og við sjó, er af ejgin
raun þekkja æfikjör áraskipa-
sjómannsins. Þeir beygðu marg
ir bakið en bám lítið heim.
Og þegar öú ungir blaðamenn
og stjómmálamenn bera fram
furðulegar kröfur á hendur
þessum liluthöfum, að þeir eigi
að skila Eimskipafélagsgróðan-
um, og það í ríkissjóðinn, þá
öfunda ég þá ekki af mál6taðn-
um.
Því er haldið fram, að fá-
menn klíka ráði Eimskipafé-
laginu, og sé liún að sölsa und-
ir sig eignir félagsins og liluta-
fé þess. Ekkert er fjær sann-
leikanum en þetta. Á aðalfund-
inum mættu hlutliafar og full-
trúar þeirra fyrir aðeins þriðj-
ung lilutafjárins, eða liðlega
það. Allir sem vilja satt segja
og satt hafa eiga að vita þetta.
Sumir af stjórneridum félagsins
liafa gegnt þar störfum í 30 ár.
Þeir gætu áreiðanlega hagnast
ineira á öðru, en að virina í
þágu félagsins. En þeir vinna
enn í liag þess með áhuga land-
uemans eins og þeir gerðu i
fyrstu. Seta þeirra í stjórn —-
einna fyrstu áhugamanuna, sem
unnu að sfófriún félagsins, — er
einmitt trygging fyrir því, áð
rétt sér stefrit í starfi þess.
Margir — og allflestir lands-
húar, er vinnufærir liafa verið
hið síðasta ár, hafa komist all-
vél af. Sumir liafa jafnvel grætt
fé, livað sem úr slíku fé kann
að verða. Hver liefir sína nauð-
syn að bæta og telur sig, og oft
með réttu, færastan til þess að
verja bezt sjálfur arðinum af
iðju sinni. 'Vill ekki leggja
allt sitt aflafé í ríkissjóðinn og
láta svo ríkissjóðinn sjá fyrir
öllijm og allra þörfum. Eða vill
bændablaðið Tíminn lieimta
það af bæridum landsins, að
þeir skili tekjuafgangi sínum
béirit óg krókalaust í ríkissjóð-
inri? Qg vilja bændúr landsins
ekki lieldur liafa frjálsræði til
þess að bæta húsakost sinn, bú-
stofn eða vélakost, þeir sem ein
hvem tekjuafgang hafa? Má
þá ekki Eimskipafélágið bæta
sinn skipakost? Eða er þess
ckki full þörf? Svar við þcirri
spurningu fá menn i reikning-
um félagsins. Á skipum þess
sjálfs er stórtap, en hágriáðrif-
inn er af skipum sem aðrir lána
.því. Finnst fslendingum, af-
kotpendum . hinna frægu sæ-
garpa og víkinga þetta ástand
þolandi til frambúðar? Er
þettá riokkúrt sjálfstæði? Kot-
ungsbúskapur er þctta og ami-
að ekki. Ilyss var getið í síð-
asta blgði, að flestöll íslenzk
iðnfyrirtæki vanluigaði mjög
uriþriýjar wla!é. fög_Éirillsltíþá-
félagið vdntá'r'skiþ'. Stör og riý
fekip.- ;Efti{tíl vill liefur engri
fleygt svip mjög fraiú í styrjöld-
inni sem skipasmíðum. Flestar
þær uppgötvanir eru ennþá
eingöngu liafðar í þágu stríðs-
reksturs. Að því loknu verða
þær álmennings eign. Eftir
stríðið verða smíðuð skip að
mjög inörgu leyti liagkvæmari
í rekstri. Þá verða flest skip
félágsins lítils virði. Altof lítil
til millilandasiglinga. f sam-
bandi við ný og stærri skip
mundu þau verða liöfð til
strandferða. Virðist því ólijá-
kvæmilegt að félagið kaupi næg
an skipastól, til allra flutninga
að og frá landinu og sjálfsagt
yrði þörf á einu liæfilega stóm
farþegaskipi til millilanda-
ferða. Oss íslendingum liættir
svo við í öllu umkomuleysinu
að vantreysta því hvert komast.
má. Vér höfúm samt séð frænd-
ur vora Norðmenn og Svía sigla
hingað glæsilegum ferðamanna-
Ein ástiéða til þess að taka
yfirleitt ekki minna tillit til
almennrar heilhrigðrar skyn-
semi og alþýðlegrar reynslu eri
vísinda í lifnaðarliáttum sínum,
er sú, að vísindunum fer svo
ört frain nú á dögum — nið-
urstöður þeirra og uppgötvan-
ir eru tti; ö. o. allt af að leið-
réttast. Sjálfum vísindamönn-
unum liefur að vísu oftast verið
þetta Ijóst, en almenningi og
„vísindalega liugsandi“ ritliöf-
uiiduril iniður, og liefur þessum
aðilúm hætt til að taka sann-
indakerfi vísindanna allt of há-
tíðlega sem fullkomnaða og
sanna mynd af því, er það lief-
ur á annað borð náð inn fyrir
sín vébönd. Gott dæmi úrii
þetta er fjörefnafræðin.
Síðan f jörefnin komust á dag
skrá og náðu viðurkenningu,
liefur ósérfróðum rithöfundum
og öllum almenningi aldrei
komið til Iiugar, að unnt væri
að vera án neins þeirra í fæð-
iriuj og jafnframt talið öllu ó-
hætt, á því sviði, ef þau voru
þar í „meða]skainmti“. Það er
svo sem lieldur ekki verið að
því nú að gefa uridir fótinri
með að skeyta engu eða litlú
úm fjörefnin. Að eins er það
að koma á daginn, áð það er
eitthvað annað en að málið sé
svo einfalt, eins og við liöfð-
um flest hrigsað ókkur það.
1 Þjóðólfi okkar sáluga var
í; fyrrahaust grein úm „and-
,fjörefni“. Þar yar nefnt bíótín,
;sem þýðingarmikið B-fjörvi, og
er það nú talið jafnvel þýðing-
armest allra B fjörefna. En svo
undarlega vill til, að yfirileitt
er engin þörf á, að það sé í
fæðinu. Líka.minn frainleið.ir
það sem sé sjálfur með lijálp
vissrar bakteriúf.'
Þá liefur það riýléga verið
saririáð iáð Jölin Höpkiris liá-
skólann í Baltimore (Banda-
ríkjunum), að thíamín (B-eitt)
er framleitt á svipaðan hátt af
hakteríum í meltingarvegi
ínanna. Níu ungir menn géng-
uát?1 Un'dW1 ÍálfkririÍria! rfV ar ’ fæðl’
Jieirta smárii saman gétsamlega
sneitt thíamíni. Á þremur til
fimpi vikum voru fjórir þeirra
teknir að sýna einkenni liörgul-
jSjiikdoma, um einn var vafa-
?amt, en f jórir voru eins og ekk-
ert héfði í Skorisl. Þeir héldu:
m. á. si áfram að gefai frá sér
thíamín, þó, að þeit, létú ,ekk-;
skipum. I framtíðinni eiga ís-
lenzkir farmenn það verkefni,
að flýtja sjálfir eittlivað af því
skemmtiferðafólki, er til lands-
ins kemur, hyprt heldur á láði
eða legi. , ;; ! rnj
Ekki er deilt um það, að Eim
skipafélaginu er vel Stjómað.
Meðal síaffsmánriá þess héfúr
alltaf ríkt þjóðholluf andi. Eng
um er betur til þess treystandi
en félaginu sjálfu að verja árs-
arðinum til nýrra skipa. Og það
þarf gróða margra slíkra ára
Svo mörg eru verkefniri. Blórii-
legur liagur félágsins Pg sjálf-
stæði landsins lialdast í liend-
ur. Þess vegna er hverjunx ó-
spilllum Islendingi það fagn-
aðarefiii, ef Eimskipafélaginu
vegnar vel og liann óskar þess
úð svo megi vérða um alla ó-
komna framtíð.
ert í sig af því. Nú var það tek-
ið til bragðs að gefa þeim irin
súlfameðal nokkurt. Jafnskjótt
tók fyrir thíamín-frárennslið
og var þá ályktað, að súlfameð-
,áuo hpfði lamað bakteyíur í
gömunum, er framleiði tliía-
mín.
Af þessu er ályktað enn frem
ur próf. Elvelijelm sýnt fram á
að bæta úr tliíamínskorti en sú,
að gefa inn tliíamín.
Við Wisconsin-liáskólann lief
ur próf. Elvehjelm sýnt frarii á
svipaða afstöðu milli tveggja
annara fjörefna og súlfalyfja.
Annað þessara fjörefna er bíó-
tín,- en liitt er síðast fundna
B-fjörvið. Voru rottur notað-
ar til þeirrar tilraunar. Þeim
virtist ekkert verða um það, þó
að þessi fjörefni væru tekin úr
fóðri þeirra, þangað til súlfa-
lyfjum var bætt í það. Þá koniu
fram liarðvítug liörgulsjúk-
dómseinkenni.
Það liefur komið í ljós, að
súlfalyf trufla framleiðslu lík-
amans á hvítum blóðkornum.
Þó hefur það reynst svo rpéð
rottur, að þessarar truflunar
gætti ekki, ef hið áðumefnda
síðast-fundna B-fjörvi var gef-
ið með. nlll
Fyrir tveimur árum var því
veitt atliygli, að hrár fiskur átti
það til aö eyða tliíamíni. Refir
urðu máttlausir í afturfótum af
liráum fiski. Síðan hefur það
verið staðfest, að um þrjátíu
tégundir af yatnafiski og a. m.
k. þrjár tegundir af sjávarfiski
liafa þann eiginleika, liráir, að
eyða B-fjörefnum. Samt má
gera við því þannig, að stækka
fjöuefnaskammtiniri Það er
ekki nema ákveðinn B-skammt
ur, sem tikekinn skammtur af
tilteknum fiski megnar að
eýða. Ekki liefur tekist að
vinna þetta „andfjörvi“ úr fisk-
inum og er ókurinugt um sam-
setningu þess.
i þá hefur það verið leitt í
ljós, að í sojabaunum er efni,
sem eyoir karotiri ^— pvi, efni
í gúlrótum, sém líkaminn vliiri-
ur A-fjörvi'úr. Þá liefur það
komið í ljós, að í magavef rott-
unnac og lifur, er efni, er eyðii
A-fjörvi. Enn fremur liefur ]>að
verið' sýnt, að sé gefið, efný er
nefrtist riiethýÍ-linÓlat' méð A-
f jörvi, missir f jöjéfnið ‘úiaítinn.
Þó fái methyl-línólatið ekki að
gert, sé með' því gefinn „hor-
3
íslenzkar heil-
brigðismálabækur
.bS'n- .láuBi/j
Vilmundur Jónsson, land-
"liieknir: Skipun héilbrigS-
ismdld á íslándi. 192 blsí
i stóru broti. Gutenberg
1942. '
Bókin er nákVæmt yfirlit um
aðalatriði liins íslenzka liéil-
brigðismálakerfis og sýnir jafn-
framt breytingar þær, sem orð-
ið lriifa á lieilsufari og langlífi
Islendinga í lieila öld, méð
sámanbúrði við nálægar þjóðir.
Sérstaklega fróðlegt er að skoða
þenna samanhúrð við fyrri tíð-
ir og úðrar þjóðir. Þar sést m.
a., að á tímabilinu 1918—30
liefuC orðið mikil framför liér
á landi um nieðferð ungbarna-
rniöað t. di við Svíþjóð og Dan-
mörku. En þrátt fyrir það lief-
ur almémit dánarlilutfall
breyzt meir til batnaðar, á sama
tíina, í svo að segja öllurn ná-
lægum löndum, en hér varð.
Hins vegar eru breytingarnar á
tímabilinu 1930—39 þær, að
Island héfur minnkað dánar-i
hlutfall sitt niður fyrir Svíþjóð
og Bretland og náð Danmörkii
og Þýzkalandi — en í Þýzka-
lajidi lækkaði lækkaði dánar-
hlutfallið á „sveltiáru num‘°
1918--30 langt niður fvrir það,
er áður liafði þekkt í [>ví landi.
Þá verðskuldar það athygli,
að síðan 1933 liefur dauðsföll-
um af völdum berklaveiki
fækkað svo mjög, liér á landi,
að líklega .er alveg. einsdæmi
í mamxkynssöguimi. : Þá var
berklaveikin algengasta dánar-
orsökin; nú er röðin þessi:
Ellihrumleiki, krabbamein,
hjartasjúkdómar, Jungnabólga,
slysfarir, berklar. „Nú“, segir
hókin. En það er nú senniléga
þegar úrelt Vegna tilkomu súlfai
ljÚJanna,öer. liafa dregið mjög
úr skæðleik lungnabólgúnnar.
Með tiljiti til þess mætti í-
mynda sér, að berklaveikin
hefði hækkað aftur -N-. upp í 5.
aæti, i|j|; ’ófid'níliila 8b
Fjöldi línurita auðveldar not
bókariiinar. j :í()
.. , lllí’i rffíva ...L I 1.1 I
V ilrnundur Jónsson: Healtli
in Iceland. 29. bls. í gtórú
'ió'fcrotii; ginitio n nirisd -
Bókin ær útdráttur úr ofan-
greindu rití, ritaður á ensku.
Frh. næst.
Ó.iiri vt, •,;> Tií.'j
Y ) \ I* I) l „ I | •• f>| ‘tT
Til lesendanna
Allniörg kynningareintök
eru nú send qf. INGÓLFI út um
landið, og þarf ekki a ð
endursenda þau. Þeim
fylgir engin kaupskylda,
SegiS oss frá mönnum, sem
þér ráSleggiS oss aS senda
INGÓLF 'til' kýntiingar.
món“ ,— kirtilvéssi er nefn-
ist alfa-tócóferól.
Lok8 hefur það verið til-.
kynnt tímari^na . ( ^oiepee
i (natturúvisindin)', að gerð líafi
iverið tilraun með liæriuunga,
jerisýril,- hð í ölgéri (lyf jageri?)
jséi ;efni, iér< óriýti álfa-tócóféról V
íEÍpið béfuij .ejiki vétíð einangr.
a^.(cjini íij* i - „t
(Að .piestu þýtt úe
1 Science Digest).
X.
FJÖREFNAFRÆÐIN ER FLÓKIN