Ingólfur - 26.02.1945, Blaðsíða 1

V
II. árgangur, 5. tölublað BLAÐ ÞJÓÐVELDISMANNA Mánudaginn 26. febr. 1943
Áícngismálm
Jónas Guömundsson:
Apóöup
Fyrri hluta þessa mánað-
ar var opin Bindindissýning
liér í bænum, og liafa blöð-
in og Utvarpið skýrt frá að-
alatriðum liennar.
/Var þar saman safnað
margs konar upplýsingum
í myndum og léttskiljanleg-
um línuritum, er snerta
neyzlu áfengis.
Þessum mikilsverða fróð-
leik var þannig fyrrikomið,
að liann á engu síður beima
í prentuðu riti en á veggjum
í sýningarsal. — Með því að
gefa myndirnar þannig út
með skýringum og kannske
einhverjum viðaukum,
mundi mega opna sýninguna
aftur fyrir allri þjóðinni.
þótt lienni sé nú lokað í
sinni upprunalegu mynd.
Sýningin var lialdin af
bálfu Templarafélaganna,
og liöfðn framkvæmd benn-
ar þeir Pétur Sigurðsson, er-
indreki, Gísli Sigurbjörns-
son forstjóri og Jón Gunn-
laugsson stjórnarráðsfulltr.
Bar sýningin í heild sinni
vott um skilning á því að
baráttan við drykkjuskaj)inn
verður að færast meira inn
á vísindalegan langmiða
grundvöll.
Þær aðferðir, sem bind-
indisfélögin liafa beitt út á
viS liafa um of verið miðað-
ar við það að vinna fljóta
sigra. Þær hafa verið of
tnengaðar trúboði, áróðri og
skærulegum átokum til þess
að bafa nokkru sinni getað
magnað og fengið í lið með
sér liina eiginlegu stjórnandi
krafta þjóðarinnaiy
Aftur á móti er Bakkus
sívakandi og öllum kunnur
að því að geta bælt niður
alla andstöðu, sem kemur
fram í fornii upjtreisna og
byltinga. Hann er eins og
«>11 hin laígri öfl fimastur á
hálkunni og sterkastur í
leifturbernaði, en aftur á
tnóti blindur og áttaviltur á
öllum leiðum langmiða og
skijjulegra aðferða.
Má af því marka getuleysi
flokkræðisins og afleiðandi
stefnuleysi í uppeldismálum
landsins að eftir látlausa
uppreisn í heilan mannsald-
ur, þá skuli Bakkus kóngur
samt standa sterkari nú en
nokkru sinni fyrr og vera
orðinn stærsti skiptavinur og
lánsherra landssjóðsins. Og
þótt fjárstjórn ríkisins verði
að þreyta sitt stöðuga þol-
sund í grænum sjó, þá skuli
þessi heimski harðstjóri þó
allt af geta liaft sinn hlut á
þurru landi.
★'
Templarar bafa unnið
Iangt og mikilsvert félags-
starf inn á við. Það er fyrir
löngu viðurkennt. — En
hvað hefur lijálpað þeim til
þess auk gagnlegs málstað-
ar?
Það er hið sterka skijui-
lag Reglunnar, hinir föstu
siðir og frjálsleg endurnýj-
un forustunnar innan að.
Hér er demókratískum
frelsiskröfum fullnægt svo
vel á grundvelli fastburd-
inna stjórnhátta, að Templ-
arareglan liefur getað staðið
af sér ytri áföll og innri
sprengingar sem öðrum íé-
lögum hefðu margfaidlega
riðið að fullu.
Ef bindindismenn bæru
nú gæfu til að geta víkkaö
sjónhring sinn mundu þeir
fljótt sjá, að það þýðir ekki
neitt að ætla að siðbæta
þjóð, sem býr við máttlausa
ogóstefnuhæfastjórnskipun.
Engir ættu að vera fljótari
að skilja þetta en einmitt
þeir, sem liafa átt allan vöxt
og viðgang félags síns undir
stjórnlegu skipulagi þess. —
Hlýtur þeim ekki að verða
ljóst, að þeir geta ekki gert
bindindismálinu neitt gagn
sem jafnast á við það að út-
vega þjóðinni stjórnbæít rík-
isvald?
Og ætti í rauninni ekki öll-
um að vera ljóst, að með ein-
eflingu þjóðarkraftanna und
ir öruggu stjórnskipulagi,
er fyrst hægt að hefja mark-
vissa stefnu um svo alviður-
kennda nauðsyn sem útrým-
ingu drykkjuskaparins. —
En eins og nú er umhorfs
í þjóðfélaginu, getur slík bar
átta aldrei orðið annaö né
meira en einn liðurinn í hin
um venjulegu pólitísku
sviptingum: —
Sumum orustunum lýkur
þá með sigri, öðrum með ó-
sigri en engin heildarfram-
för á sér stað fremur en fyrr.
★
Einn af leiðtogum Templ-
ara sagði, er lionum var bent
á þetta: „Það er satt, barátta
okkar liefur verið og er lát-
laus skæruhernaður — ein-
tóm neyðarvörn í návígi við
bandóð siðleysisöfl. Við gel-
um ekki frekar en „Rauði
krossinn“ á vígstöðvunum
lagt langmiðaáætlanir. Við
verðum að mæta verkefnun-
um eins og þau koma íyrir“.
En það er nú samt ákveð-
in stefnupólitík, sem Templ-
arar liafa allt af verið að
reyna að reka, en með litl-
um árangri, auk bins mikils-
verða björgunarstarfs, sem
þeir liafa unnið innan fé-
lags með góðum árangri. —
Augljóst er að binn sterki
félagsskapur Temjjlara gæti
unnið kraftaverk ef honuin
gæti skilist að áfengisbarátl-
an þarf ekki oð vera eintóm-
ur skæruhernaður. Ef
Templarar færa út kvíarnar
og taka að beita sér fyrir hin
stjórnlegu skijjulags- og sið-
ferðismál þjóðarinnar í
beild, þá er um leið hálfur
sigur unninn í áfengismál-
inu.
I.
I grein einni í Morgunblað-
inu 18. febrúar var komist svo
að orði: „Þessa dagana er ver-
ið að smala skólabörnum á á-
róðurssýningu eina liér í bæn-
um“. Það er bindindissýningin
í Hótel Heklu, sem þarna er átt
við. Kona nokkur gerir svo
þessa Morgunblaösgrein að um-
ræðuefni í „Vísi“, 20. febr., og
segir hún m. a.: „Hefir Vík-
verji (þ. e. greinarböf. í Mbl.)
gert sér grein fyrir því livaða
meining felst í orðinu áróður?
Nú á dögum hefur mér virst
það' orð ekki notað í annari
merkingu en þeirri, að vilja
koma illu til leiSar, vera böl-
valdur“. Að öðru en þessu ætla
ég ekki að láta mig skipta
greinar þessar. En þessi til-
færðu ummæli sýna glögglega
að mjög mismunandi skilning-
ur er lagður í orðið „áróður“.
Víkverji notar orðið í þeirri
merkingu sem blaðamenn liér-
lendir og stjórnmálamenn vel-
flsetir vilja láta nota þaS, en
konan notar orðið — eða rétt-
ara sagt skihir það — á allt
annan veg. Hún skilur það á
þann veg sem réttastur er en
það er, „að þegar „áróður“
ekki er bein lygi er hann vís-
vitandi rangfærsla á sannleik-
anum“, eins og það' hefur ver-
ið’ bezt oröað að því er ég veit
til. Blaðamönnum er oft vork-
unn. Þeir þurfa á stuttum tíma
oft að ljúka löngum greinum
eða snara á íslenzku lönguin
erlendum fréttapistlum. Þeir —
að alveg ógleymdu útvarpinu —
eiga því langmesta sök á orð-
skrípuin og hvers kyns ambög-
um í mæltu og rituðu máli og
þá ekki sízt á því að algerlega
rangur skilningur er mjög oft
lagð'ur í ýms íslenzk orð, sem
verið er að' taka uj>p í stað er-
lendra orða. Hinn losaralegi
yfirborðshugsunarliáttur, sem
svo mjög hefur einkennt upp-
lausnartímabilið, sem staðið
liefur yfir síðan 1914, og sem
stendur nú livað liæst, á\ mikla
sök á sjálfu öngþveitinu sent
alls staðar ríkir. Sést þetta ni.
a. vel á því að menn skuli geta
lagt svo gerólíka merkingu t. d.
í ýmis þýðingarmikil orð' og
orðasambönd.
II.
Það eru ekki ýkja mörg ár
síðan tekið var að nota orðið
„áróður“ í íslenzkum blöðum
og í umræðum. Ég fullyrði að
fyrir 1930 var það aldrei not-
að í þeirri merkingu sem nú
er. Þá var talað um rökræður
t. d. í blööum og á stjórnmála-
fundum, og menn liefðu ekki
vitað livað við var átt, ef ein-
hver hefði farið að lala um
áróður.
Það er fyrst með liinni skipu
lögðu starfsemi kommúnisla,
sem liófst hér eftir 1930, að
þetta orð tók að lieyrast og sjást
á prenti, en verulegur skriður
komst þó ekki á notkun þess
fyrr en nasistar komu til sög-
unnar hér á landi, eða eftir
1933. Nú hefur orðið „áróður“
svo að kalla alveg útrýmt orð-
inu „rökræður“. Það' orð beyr-
ist nú aldrei. Menn rökræða
ekki lengur, um mál lieldur
beita menn „áróðri“.
Það' liggur viss skýring á
orðinu áróður í því að það
skuli hafa útrýmt orðinu rök-
ræður úr stjórnmálalífinu og
blöðunum. Á því sést fyrst og
fremst, að áróðurinn liefur
komið í staðinn fyrir rökræð-
urnar og ennfremur að í orð-
inu áróður felst þá einnig önn-
ur merking en í orðinu rókra'ð-
ur. —
Það er erlenda orðið „jiropag
anda“, sem þýtt er með orð-
inu ,,áróður“. „Propaganda“
þýðir eða merkir upphaflega a.
m. k., útbreiSslu ákveSinna
kenninga eSa skoSana meS
heiSarlegum ha>tti. Sii ætti því
að vera merkingin í orðinu „a-
róður“. En svo er ekki.
Ástæðan til þess, að þessi
merking er nú yfirleitt ekki
lengur í erlenda orðinu „j>roj>a-
ganda“ né íslenzka orðinu áróð
ur er sú, að nasistar og komm-
únistar liafa með starfsháttum
sínum í sameiningu breytt
merkingu orðsins og láta það
tákna allar leiðir, löglegar og
ólöglegar, og allar aðferðir,
heiðarlegar og óheiðarlegar,
sem notaðar eru til útbreiðslu
skoðana og kenninga þeirra.
Sú œtti því, að dómi nasista og
kommúnista (og blaðamanna)
að vera merking orðsins áróð-
ur, en heilbrigð skynsemi lilt
spilltrar alþýðu „finnur“, að sú
merkiug orðsins er röng, en hin
rétt, að það tákni aðeins Ivgi og
blekkingu. Og á meðan almenn
ingur er j>ó ekki sljórri en ]>etla
Frli. á 2. síðu.