Austurland - 22.06.2000, Qupperneq 4

4
FIMMTUDAGUR 22. JÚNÍ 2000
Austurland
Ritstjórn, afgreiðsla og auglýsingar:
Hafnarbraut 4 - Pósthólf 75 - 740 Neskaupstaður
S 477 1750 -Fax: 477 1756
Netföng: austurland@eldhorn.is og austurland@strik.is
Ritstjóri: Elma Guðmundsdóttir (ábm.) 477 1092 og 861 4767
Blaðamaður: Jón Knútur Ásmundsson Q 895 9982
Auglýsingastjóri: Erla Traustadóttir S 477 1571
Útgefandi: Kjördæmisráð AB á Austurlandi
Ritnefnd: Einar Már Sigurðarson, Elma Guðmundsdóttir,
Guðmundur Bjarnason, Smári Geirsson og Steinunn L. Aðalsteinsdóttir
Umbrot: Austurland - Prentun: Nesprent hf.
Austurland er í Samtökum
bœjar- og héraðsfréttablaða
Hvar er öruggt að búa?
Fram hefur komið að niðurstöður verkefnis sem Verkfræðistofnun
Háskóla Islands vann á árunum 1997-98 um m.a. ástand og styrk-
leika húsa á Suðurlandi með tilliti til hugsanlegra jarðskjálfta hefur
ekki verið gerð opinber nema að hluta til. Verkefnið var ekki gert
opinbert til að dæma ekki hús léleg og eyðileggja þar með söluverð
þeirra.
Þetta er svolítið annað sjónarmið en hefur gilt á svokölluðum
snjóflóðasvæðum. Þar hefur verðgildi húseigna fallið stórlega í verði
m.a. vegna umfjöllunar fjölmiðla og stjórnvalda. Hið opinbera hefur
notfært sér þetta og hefur Ofanflóðasjóður keypt húseignir á verði
sem er langt undir mati, en eilífur áróður um hættuna sem fylgir því
að búa á tilteknum svæðum hefur hreinlega neytt fólk til að selja.
Hér í bæ er bannað að búa í húsum á ákveðnum svæðum eða hafa
þar ákveðinn rekstur að vetrarlagi, það gæti komið snjóflóð. Það er
allt í lagi að byggja glerhallir á Suðurlandi. Þær eru meira að segja á
skrá sem aðalbækistöð almannavarna á hættutímum. Hættutímarnir
á Suðurlandi eru jarðskjálftatímar.
Það er ekki hægt að segja fyrir um jarðskjálfta nema að hluta til,
það sá enginn Þjóðhátíðarskjálftann fyrir. Það er heldur ekki hægt að
segja fyrir um snjóflóð, en það er hægt að fylgjast með snjóalögum
og gera ýmsar varúðarráðstafanir vegna hugsanlegra snjóflóða, en
það er ekki hægt að gera neinar ráðstafanir vegna jarðskjálfta, nema
að styrkja húsin.
I skjálftanum á Suðurlandi þann 17. júní var fólk heppið. Það var í
sjálfu sér lán að góðviðri var og flest fólk úti við og það var bless-
unarlegt lán að skjálftinn reið yfir að degi til en ekki að næturlagi. En
eignatjón varð mikið og tæplega 20 fjölskyldur eru heimilislausar.
Næsti skjálfti gæti orðið stærri.
I jarðskjálftahrinunni sem reið yfir Suðurland 1896 hrundu
tæplega 3.700 hús. Þrjátíu bæir hrundu í jarðskjálfta 1912, þannig að
menn hafa eitthvað lært, en ekki nógu mikið. Skýrslu Verkfræði-
stofnunar Háskólans var ekki sinnt svo söluverð húseigan á skjálfta-
svæðinu eyðilegðist ekki. Hvernig skyldi mannslífið metið?
Einn þáttur í þessum harmleik er öðrum yfirgengilegri, en það er
þáttur ríkisútvarpsins. Ríkisútvarpið gefur sig út fyrir að vera
útvarp/sjónvarp allra landsmanna. Það er margtuggið að allir lands-
menn þurfi að greiða afnotagjald af þessum ríkismiðli því hann sé
eitt mesta öryggistækið ef til hamfara kemur. Hamfarirnar á Þjóð-
hátíðardaginn voru ekki nógu miklar til að rjúfa útsendingu á leik í
Evrópukeppninni í fótbolta. Hvað skyldi þurfa til?
Reykjavík ofvaxið sveitaþorp
Skólaslitaræða Tryggva Gíslasonar, skólameistara við Mennta-
skólann á Akureyri hefur vakið mikla athygli. Hann var harðorður í
garð stjórnvalda og sagðist telja að allar aðgerðir stjónvalda hefði
stefnt að því að fjölga fólki á höfuðborgarsvæðinu. Hann sagði að
ríkið yrði að taka afleiðingum gerða sinna og aðstoða það fólk sem
vildi flytja burt af ólífvænlegum landsvæðum en situr fast í verð-
lausum eigum sínum.Hann sagði að það væri ekki hægt að halda
uppi byggð í öllu landinu og því yrðu stjórnvöld að taka upp nýja
stefnu sem miði að því að bæta fólki tjón sitt og fara að efla
byggðarkjarna annars staðar en á höfuðborgarsvæðinu. Eg.
SEYÐFIRSK HARMSAGA
Jóhann Jóhannsson, kennari á Seyðisfirði skrifar um El Griilo
Hjálmar heitinn Vilhjálmsson,
ráðuneytisstjóri varfrá Hánefs-
stöðum í Seyðisfirði. Hann var
sýslumaður í N-Múlasýslu og
bœjarfógeti á Seyðisftrði á her-
námsárunum. Hann skrifaði
minningarþœtti og voru þeir
gefnir út t bókinni Seyðftrskir
Hernámsþœttir, Örn og Örlygur
1977. Hann var náttúrulega sá
maður sem gerst var kunnugur
þeim atburðum sem hér verður
sagtfrá. Við þá er því stuðst til
hlítar í þessum pistli.
- Vafalaust er Seyðisfjörður það
byggðarlag hérlendis, sem varð
fyrir einna mestum búsifjum af
völdum stríðsátakanna í seinni
heimsstyrjöldinni. Fjölmennt her-
lið dvaldi í kaupstaðnum og ná-
grenni hans frá því í maí 1940, allt
til loka stríðsins. Sjósókn lamaðist
vegna næturiokunar fjarðarins og
nokkrar loftárásir voru gerðar á
bæinn.
Stórt olíuskip lá jafnan á höfn-
inni á Seyðisfirði á styrjaldarárun-
um. Síðan komu ýmis skip, einkum
herskip og lögðust að birgðaskip-
inu og tóku olíu.
FRÁ ÞRÓTTI
öllum þeim sem að komu að
hátíðarhöldunum á 17.júní á
einn eða annan hátt viljum við í
stjórn Þróttar þakka kærlega.
Það er alveg ljóst að það þarf
margar hendur til að halda svona
hátíð, og er gott til þess að vita
að allt það fólk sem að við leituð-
um til, leysti sín verk vel af
hendi. Við hefðum ekki getað
þetta án ykkar. Áfram Þróttur!
EL GRiLLO KEMUR TIL
SEYÐISFJARÐAR
Á haustdögum 1942 kom eitt
slíkra skipa fullfermt og lagðist á
venjulegan stað undan Háubökk-
unum - 300-400 metra frá landi.
Skipið hét E1 Grillo, tíu þúsund
smálestir, 147 metra langt. Þetta
skip var notað sem olíustöð í
u.þ.b. eitt og hálft ár. Allan þann
tíma lá það á sama stað í höfninni
og var að sjálfsögðu fyllt og tæmt
af olíu hvað eftir annað.
Það var einmitt af nýlokinni
fyllingu í E1 Grilló, sem tundursp-
illir hafði fengið, að olíuskipið
varð fyrir árás þriggja þýskra
flugvéla. Þetta gerðist 16. febrúar
1944, skömmu fyrir hádegi.
Símstöðin í Stakkahlíð tilkynnti
sýslumanni, að til þriggja flugvéla
hefði sést - og myndu þær vera á
leiðinni til Seyðisfjarðar. Sýslu-
maður gerði viðeigandi ráðstaf-
anir, hringdi í hlutaðeigandi for-
ingja herliðsins og skýrð frá hvað
væri yfirvofandi.
Sjónarvottar að þessum atburði
sögðu vélarnar hafa flogið þvert
yfir fjörðinn hátt yfír olíuskipinu
og varpað niður þremur sprengj-
um. Ein sprengjan féll í sjóinn rétt
við framstefni skipsins og sprakk
þar. Hinar sprengjurnar tvær hafi
lent í sjóinn milli skipsins og lands,
en hvorug virtist hafa sprungið,
þegar þær lentu í sjónum.
Hjálmar sýslumaður segir einn-
ig, að hann minnist ekki að neinni
skothríð úr landi hafi verið beint
að flugvélunum, enda bar komu
þeirra mjög brátt að - og þær
flugu strax suður yfir fjöllin og
voru þegar úr augsýn. Sýslumaður
segir einnig, að fátt hermanna
muni hafa verið í kaupstaðnum
og heldur hann að megnið af
herliðinu hafi þá verið í bæki-
stöðvum milli bæjanna - Hánefs-
staða og Þóarinsstaða á suður-
byggð fjarðarins.
Einu skipin í höfninni þegar
árásin varð - auk þeirra fyrrnefhdu
- voru tveir norskir fallbyssubátar.
Þeir brugðu skjótt við og fóru út
að E1 Grillo og svo aftur til lands.
Voru þá sennilega að flytja skips-
höfn þess til lands.
Brátt kom líka í ljós, að leki
hafði komist að olíuskipinu, því
að framhluti þessa fór að síga jafnt
og þétt. Þar kom svo að um síðir,
að framstefni skipsins sökk alveg á
kaf og ekkert var ofansjávar nema
skutendi þess, sem stóð upp úr
sjónum það sem eftir var dagsins.
Hjálmar sýslumaður segir einn-
ig, að menn hafi haff misjafhar
skoðanir á hve lengi framstefni
skipsins var að sökkva. Sjálfur
heldur hann, að það hafi tekið um
eina og hálfa klukkustund frá því
að árásin var gerð.
Seint um kvöldið sökk svo
aftrhluti skipsins og lætur
Hjálmar sýslumaður þá skoðun
sína í ljósi, að afturhlutanum hafi
verið sökkt um kvöldið í skjóli
myrkurs, enda hafi fundist gat á
afturkinnungi þess, sem ekki gat
verið tilkomið af völdum þýsku
sprengnanna.
1 næsta þætti verður atburða-
rásin rakin frekar - sagt frá því
óhagræði og hörmungum sem
þetta skipsflak hefur leitt yfir lítið
friðsælt byggðarlag á rúmlega
Við eigum samleið
í könnun sern Þróunarstofa Austuriands lét Rannsóknastofnun HA
gera kemur frarn að yfir 80% íbúa í Fjarðabyggð hafa injög mikla
eða mikla trú á jákvæða þróun byggðalagsins.
j % T M -«;F. -.7:.A .
Þessi jákvæðu viðhorf eru í fullu samræmi við álit Þróunarstofunnar
urn samfélagsþróun á Austurlandi og jafnframt mikilvægur
grundvöllur framþróunar á öllum sviðum atvinnulífs og mannlífs.
Alþekkt er að bjartsýnt fólk með trú á framtíðina sýnir frumkvæði
og byggir upp eftirsóknarvert samfélag. Þróunarstofa Austurlands
vinnur rneð slíku fólki enda er henni ætlað að vera þekkt stofnun
fýrir frumkvæði, baráttugleði og jákvæð viðhorf.