Eining - 01.08.1965, Page 5

EINING
5
75 ára
Kristjana 6. Benediktsdóttir
Hinn 13. júní s.l. varð frú Kristjana
Ó. Benediktsdóttir 75 ára. Hún er ein
af elztu og dugmestu templurum hér í
bæ, þeirra sem enn starfa. Þess vegna
vill þetta blað senda henni kveðju og
þakka ágæt störf fyrir bindindismálið.
En þar hefur frú Kristjana staðið á
verðinum síðan 1902, að hún gekk í
stúkuna Úndínu í heimasveit sinni,
Vatnsdalnum fagra. Síðan um tvítugs-
aldur hefir frú Kristjana verið starf-
andi í stúkunni Einingunni nr. 14 hér í
Reykjavík og starfar enn. Þar hefir hún
jafnan verið í fremstu röð vegna hæfi-
leika sinna og mannkosta. Hún er gáf-
uð kona, vel menntuð, fróð og minnug.
Hún hefir setið mörg stórstúkuþing,
sem fulltrúi stúku sinnar eða Umdæm-
isstúkunnar nr. 1, en þar sat hún lengi
í stjórn.
Kristjana Ó. Benediktsdóttir
Kristjana er vel máli farin, hagorð
vel og góður leikari, enda var hún fyrr
á árum aðaldriffjöðrin í skemmtanalífi
stúku sinnar. Og muna má, að stofnend-
ur Leikfélags Reykjavíkur voru margir
félagar í stúkunni Einingunni nr. 14,
því að þar stóð leikstarfsemi með mikl-
um blóma. Þar voru þau félagar frú
Stefanía Guðmundsdóttir, Bergþór Jó-
sefson, Helgi Helgason o.fl. o.fl. —
Kristjana hefur oft flutt erindi í stúku
sinni og víðar, m.a. um marga þjóð-
kunna templara. Hefur hún ritað ýmis-
legt um störf góðtemplara, sem nú eru
horfnir og mun það síðar koma að góðu
gagni, þegar saga góðtemplara verður
skrifuð.
Kristjana ann hugsjónum góðtempl-
ara og hefir sýnt það í starfi sínu. Hún
er fyrirmyndar félagi, sem hinir yngri
hafa lært mikið af, enda á hún góða
vini meðal unga fólksins og — einnig,
meðal þeirra, sem halloka hafa farið í
baráttunni við Bakkus konung. — Þeim
hefir frú Kristjana oft rétt hjálparhönd.
En hér skal ekki meira sagt. — Um
æfiatriði vísast til Kennaratalsins.
Allir bindindismenn minnast frú
Kristjönu með þökk og virðingu á þess-
um tímamótum æfi hennar og óska þess,
að henni endist enn um sinn heilsa og
styrkur til þess að vinna að æðstu hug-
sjón Góðtemplarareglunnar: Bræðra-
lagi allra manna.
Ingimar Jóhannesson.
Gamall bær
Þúsund ára gömul þjóð er ung í sögu
mannkynsins, og enn yngri í saman-
burði við myndunarsögu lands síns. Is-
lendingar kunna furðu glögg skil á
sinni stuttu sögu, og þó er margt hulið
eða horfið með öllu í gleymskunnar
djúp. Fornsögurnar eru ekki bókstaf-
lega sannar, nema ef til vill í einstökum
atriðum, en þær geyma hljóm og lit
gengins þjóðlífs. Hinar yngstu og á-
reiðanlegustu, Sturlungasögurnar, sýna
aðeins takmarkað svið. Næmur hugur
getur safnað sér þar nokkrum heimild-
um, og stytt sér stundir við að spá í
eyðurnar, en til þess að það reynist
sannleikur, verður að gæta margra lög-
mála og varúða.
Sú kynslóð sem hverju sinni er að
lifa sitt æviskeið, verður þess daglega
áþreifanlega vör, að heildarsagan, þjóð-
arsagan sem er að gerast um hennar
daga, er ekki eina sagan í landinu. Hvert
hérað á sína sérsögu, hver bær og sér-
hver einstaklingur. Það eru þessar sér-
sögur og einkasögur, sem heilla mest.
Mikið væri gefandi fyrir að eiga þær
sem flestar fullkomlega sannar á bók-
felli, eða kvikmyndaspólu. Hverjar hafa
sögur einstakra bæja og býla verið, allt
frá landnámsöld? Skáld og sagnfræð-
ingar leysa þá gátu ekki, nema að litlu
leyti. Misjafnlega rökrænar hugleiðing-
ar koma og fara. Meginþunga tjaldsins
verður aldrei lyft.
Saga Fnjóskadals í Suður-Þingeyjar-
sýslu er einkennilega óglögg frá upp-
hafi, enda hefir hún eigi verið rituð
nema um fáar síðustu aldir, og aðeins
í nokkrum dráttum, um suðursvæði
dalsins. Alloft er þar farið eftir mis-
góðum munnmælum, um það er einka-
líf fólks áhrærir, og búnaðarháttu. —
Landnámabók telur Þóri Snepil fyrstan
landnámsmann í Fnjóskadal, og til eru
munnmæli er herma frá skipulagi bú-
skapar hans vítt um dalinn. Niðjar hans
fóru margir til Eyjafjarðar. Einn af
þeim var öngull, sá er Öngulsstaðir
munu kenndir við. Sumir segja að forn
Fnjóskdælasaga hafi verið til, rituð á
skinn. Og getur það vel verið satt, en
hefir þá snemma glatast.
Fnjóskar eða hnjóskar eru nöfn á
skrælnuðum birkirótahnyðjum er liggja
lausar eða hálf-fastar í skógarbotnum
þéttvaxins viðarlendis. Fnjóskadalur
hefir auðsjáanlega verið alvaxinn birki-
skógi á landnámsöld og líklega langt
fram yfir Sturlungaöld. Skógar þeir
hafa náð jafnlangt inn til landsins og
landnám Þóris Snepils, eða til ódeilu. Á
Bleiksmýrardal t. d. alla leið suður í
innstu drög. Og jarðvegur fyllri, því þar
sjást enn rofbörð á fulla mannhæð. Dal-
urinn allur hlýr og fagur. Og er það
enn, eftir margra alda uppblástur og
eyðingu af skriðuföllum. Sumir segja,
að orðið Ódeila, sem stendur í frásögn
Landnámabókar tákni það, að Þórir hafi
numið dalinn allt suður þangað, sem
hann skiptist í þrjá inndali, en ekki
lengra. Það getur þó naumast staðist,
því að innan þeirrar ódeilu standa rúst-
ir Nauthúsa-Þóris, samkvæmt munn-
mælum.
Munnmæli segja líka, að Þórir Snep-
ill hafi gefið mönnum sínum lönd um
dalinn. Sörla gaf hann Sörlastaði. —
Fnjóskadalsbyggð hefir sennilega fyrst
teygst þangað inn og suður á Timbur-
valladal, þar sem mjög virðist aðlað-
andi til aðseturs. Á síðari öldum gengu
sagnir um mikla byggð þar og hefir sr.
Benedikt Þórðarson, er var prestur á
Brjánslæk og víðar, komið þeim í letur.
Hann segir, að byggð á afdölum
Fnjóskadals muni hafa lagst í eyði í
Svartadauða á öndverðri 15. öld. Timb-
urvellir voru kirkjustaður og um 1800
sást enn græn rúst, þar sem bærinn hef-
ir verið, ekki lítill, og slétt grund um-
hverfis. Mælt er, að þar hafi verið reisu-
legur bær, með átján hurðir á járnum.
Þar sem menn ætla, að kirkjan hafi
staðið, var á nefndu árabili fallin
skriða, og sáust óglögg merki kirkjunn-
ar. Hringingar frá Timburvallakirkju
eiga að hafa heyrst alla leið ofan á
Kirkjuhól, örnefni um tveim bæjarleið-
Pramhald á 6. bls.