Jafnaðarmaðurinn - 20.01.1928, Blaðsíða 3

JAFNAÐARMAÐURINN
ÚTGEFANDI: VERKLÝÐSS AMBAND AUSTURL ANDS
1. tölublaö
Noröfiröi, 20. janúar 1928
3. árgangur
Notkun kosningarrjettar
og máttur samtaka.
Þeir, sem kosningarrjett eiga, hafa
það vopn í höndum, sem vandi er
að beita. — Þetta vopn í höndum
örfárra manna, jafnvel í hendi eins
manns, getur ráðið örlögum heilla
þjóða. í þeim löndum, sem lýðræði
lúta, en ekki einveldi, eru völdin í
höndum meirihlutans. — Hverjir
skipa meirihlutann ráða þeir, sem
bera vopn atkvæðisrjettarins. —
Atkvæöisrjetturinn var víöast, lengi
vel, mjög takmarkaður, og er það
enn sumstaöar. —
Lengi brann svo við, að þeir, sem
höföu peningana, höfðu líka völdin,
og þótti jafnvel sjálfsagt að þeir
heföu þau. Nú er víöast svo fcom-
ið, að viðurkent er að fjöldinn eigi
að ráða, og enda þótt þeir, sem
peningana hafa, noti þá margvís-
lega til þess að ná völdum og halda
þeim, þá fækkar þó smám saman
þeim röddum, sem dýrka og til-
biðja peningavaldið. —
Peningavaldinu hefir ætfð fylgt
kúgun, sem Ieitt hefir af sjer eymd
og örbirgð fjölda manna. —Verka-
lýðurinn hefir jafnan sopið það
seiðið. --
Það er í raun og veru furðu
skamt síöan verkalýðurinn vaknaði
til vitundar um mátt sinn, — mátt
samtakanna og mátt atkvæðisrjett
arins.
En á þeim skamma tíma hefir
orðið mikil breyting. Verkalýðurinn
hefir hrist af sjer margskonar helsi
og unnið margar og miklar rjettar-
bætur. — En'því miður eru enn of
margir í hópi verkalýðsins, sem
ekki hafa til fulls skilið liinn mikla
mátt samtakanna, og skjótast út
undan og fara gálauslega meö vopn
sitt— atkvæöisrjettinn. — Ber margt
til þessa. — Verkalýðnum hefir á
margan veg verið hamlað að ná
andlegum þroska, — að fræðastog
mentast og öðlast andlegan þrótt
og sjálfstæði. — Auðvaldið hefir
jafnan verið tregt til að ýta undir
alþýðufræðslu. Auðvaldshöföingjarn
ir hafa fyllilega sjeð og skilið að
mentunarskortur, andlegt og efna
legt ósjálfstæði fjöldans, hefir gefiö
þeim sjálfum einn meginstyrkinn tii
þess, aö halda völdunum. — Því
miður er þetta ástand fjarri því að
vera úr sögunni. — Kúgun verka
lýðsins er ekki lokið, — alþýöu
fræöslan er ekki nógu fullkomin —
þroskaleysiö viðhelst og þar með
ósjálfstæði og skilningsskortur
gildi, þörf og mætti samtakanna.
Enda mundi auðvaldiö fljótt missa
töglin og hagldirnar, ef allir and
stæöingar þess, verkamenn og aðr
ir, mynduðu með sjer föst og órjúf-
anleg samtök. — Fjöldi sá, er ærið
nógur til þess, að ráða niöurlögum
íhalds og auðvalds sameinaöur. —
Og altaf ber að því sama. — Ráð-
ið er, að nota rétt atkvæðisréttinn,
velja þá menn til þess að fjalla um
málefnin og fara meö völdin. sem
bera heill fjöldans — alþjóðar —
ýrir brjósti — en ekki eiginhags-
muni einstakra manna og stjetta.—
Engin stjett í mannfjelaginu á
eins erfitt aðstöðu og verkalýður-
inn. Mun svo æ verða, meðan auð-
valdsskipulag þjóðfjelaganna stend-
ur. Meðan einstakir menn eiga arð-
berandi jörð, auðsuppspretturnar og
öll stærstu framleiðslutæki. —Auð-
valdiö getur ekki hugsað sjer ann-
að skipulag en það, sem því kemur
best. — Lofsyngur sí og æ ágæti
æss, dregur upp ógnandi skrípa-
myndir af jafnaðarskipulagi og vek-
ur upp alla þá drauga, sem máttur
ress megnar og sendir til höfuðs
umbótakenningum jafnaðarmanna.
Enginn efi er á því, að fjöldi al-
jýðumanna óttast draugana. —
Draugahræðslan er seindræp úr
eðli manna.
Af þessum sökum kastar fjöldi
manna nýjum kenningum frá sjer
sem háskalegum, aðrir sem þýöing-
arlausum og enn aðrir af vonleysi
um að þær verði nokkru sinni að
veruleika. —
gert. — Af þessu hefir leitt, að
verkamenn hafa oftlega gengið
vinnuveitanda algerlega á hönd með
húð og hári, — oft í þeirri von, að
sjá sjer sem best farborða og geta
kastaö öllum sínum áhyggjum upp
á vinnuveitanda. —
Slíkt ástand er óheilbrigt. —
Efni það, sem hjer hefir verið
tekiö til umræðu, er svo margþætt
og yfirgripsmikið, að ekki er unt
að hreyfa alla þættina að þessu
sinni, enda ekki rúm til þess í blaö-
inu. —: í þetta sinn verður því sjer-
staklega vikið stuttlega að fáum
atriðum og þá sjerstaklega afstöðu
verkamannsins til vinnuveitandans í
sambandi við notkun kosningarrjett-
arins. —
Vinnuveitandinn er sjaldan ánægð-
ur með vinnukraftinn einan, sem
verkamaöurinn selur honuin fyrir
kaupgjaldið. — Atvinnurekendur í
kaupstöðum eru helst til margir
með því marki brendir, að vilja
ráða lögum og lofum. Þeim þykir
ekki nóg að hafa lífsskilyröi verka-
manna sinna að miklu í hendi sjer
og ákveða gjaldið fyrir vinnukraft-
inn, þeir vilja helst hafa fult vald
yfir skoöun og sannfæringu verka-
mannsins líka og þá einkum yfir
atkvæöi hans, þegar kosningar koma
til greina. —
Verkamönnum hefir of lengi hætt
til þess, að líta of smáum augum á
sinn eigin varning, vinnukraftinn, og
að láta hann falan jafnvel fyrir hvert
smánarboð, sem í hann hefir verið
Undir gildandi þjóðskipulagi verð-
ur ekki hjá því komist, að verka-
menn selji einstökum mönnumvinnu-
kraft sinn. — Það er því ekkert
sjerstaklega varhugavert, eins og
sakir standa. — Vinnukrafturinn á
að seljast sanngjörnu verði, miðað
við lífsframfærsluþörf og aðrar á-
stæður. — Hitt er aftur glapræði af
verkamönnum, aö láta vinnuveitanda
hafa — í kaupbæti — sannfæringu
sína og atkvæöi.
Verkamenn verða vel að gæta
þess, hver aðstaöa vinnuveitandans
er. — Hann hefir peningamagniö
sín megin. Hann á framleiðslutækin
— og hann vill auðvitað græða sem
mest á þessari aðstöðu sinni. Það
er engin ástæða til að álasa honum
fyrir það — út af fyrir sig. — En
hinsvegar liggur í þessu svo mikil
hætta fyrir vinnuþega, að ekkert vit
er í því, að leggja auk þess valds
alt vald og stjórn almennra mála í
hendur framleiðandans. — Það ættti
að vera verkamanninum ærið nóg,
aö eiga atvinnu sína undir vinnu-
veitandanum, þó hann leggi ekki í
hendur hans valdið yfir atkvæði
sínu, sem getur leitt til þess, að
vinnuveitendurnir geti haft öll lífs-
skilyrði verkalýðsins í höndum sjer.
Mennirnir eru svo misjafnir og eig-
ingirnin of rík í eðli þeirra til þess,
aö nokkurt vit eða varúð sje í því,
að láta peningavaldið ráða lögum
og lofum á öllum sviðum. —
„Reynslan er ólýgnust" og hún
er margbúin að sanna, að verka-
lýöurinn sækir ekki rjettarbætur og
öryggi, í gegn um meðferð almennra
mála og löggjöf, í hendur stórfram-
leiðendanna. —
/ þessu sambandi er vert aö at-
huga það, sem fram hefir fariö á
þessu landi. — Hafa stórframleið-
endurnir nokkru sinni beitt sjer fyrir
rjettarbótum til handa verkalýðnum?
Ekki hafa þeir barist fyrir rjettar
vernd fátæklinganna, a. m. k. ekki
þeir, sem vilja enn halda við þeirri
afgömlu óhæfu, að kúga og svelta
þurfaljnga til hlýöni við dutlunga
fátækrastjórna.
Mundu togara-vökulögin nokkru
sinni hafa orðið til, ef stórframleiö-
endur og íhald hefði haft öll völd í
hendi sjer? Hins sama mætti spyrja
viövíkjandi endurbótum á íátækra-
löggjöf, slysatryggingum o. s. frv.
Og hvernig er tolla- og skatta
löggjöfin ? Ber hún ekki helst til
glögg merki peningavaldsins, — til
hneigingar auðvaldsins til þess að
hlífa sinni eigin buddu? —r-
Vonandi sjá allir verkamenn bráö-
lega, að tími er til þess kominn, að
þjetta fylkinguna, að efla mátt sam-
takanna og beita honum til heilla.
— Ekki til þess, að gjalda ilt með
illu, — kúgun með kúgun, — held-
ur til þess að koma á jöfnuði og
rjettlæti. — En til þess að þetta
geti orðið, er eitt aðalskilyrðið það,
að allir verkamenn læri að beita
rjett því vopni, sem þeim er lagt í
hendur, —atkvæðisrjettinum.
Munið það. verkamenn I að eitt
einasta atkvæöi frá ykkar hendi til
auövalds og íhalds getur leitt böl
yfir ykkur sjálfa og afkomendur
ykkar. —
Þið eigið ekki að hefja neitt stríð
til þess að kúga aðra, — en þið
eigiö að hefja stríð fyrir ykkar eig-
in sjálfstæði og rjettarbótum til jafn-
fætis við aðrar stjettir.
Djóðarinnar með ósannindi um
málefni bæjarins. — Og til þess
að ekki standi við svo búið, hefi
jeg fengið hjá bæjarstjóra stað-
festan útdrátt úr gjörðabók bæj-
arstjórnarinnar. Birtist sá útdrátt-
ur hjer á eftir og geta þá allir
sjeð, sem héiibrigða dómgreind
hafa, hversu leitast er við í
nefndu Hænisblaði, að umhverfa
sannleikanum, bæði efni og orða-
lagi ályktunarinnar og um at-
kvæðagreiðsluna. —
Útdráttur.
Ár 1928, mánudaginn 2. janú-
ar, átti bæjarstjórn Seyðisfjarðar-
kaupstaðar fund með sjer í bæj-
arþingstofunni. Mættir voru odd-
viti og allir bæjarfulltrúarnir.
Þriðjudaginn hinn 3. janúar var
ræjarstjórnarfundinum áframhald-
ið. Oddviti og allir bæjarfulltrúar
mættir.
Var þá tekið fyrir:
Eflið hag vinnuveitandans með
dugnaði og trúmensku, en sannfær-
ingin á að vera sá heigidómur, sem
þið einir ráöið yfir og aldrei látið
falan fyrir falspeninga eða annað,
sem kemur ykkur sjálfum, með-
bræðrum ykkar og afkomendum í
koll. —
Bæjarmálin í Hæni.
Það hefði ekki farið illa á því,
að „Hænir“ ætlaði bæjarmálum
Seyðfirðinga jafnan ofurlítið rúm,
3ar sem getið væri í stuttu máli
jess helsta, sem gerist í bænum,
t. d. á bæjarstjórnarfundum.
En slíkur frjettaburður ætti þá
líka að vera sannur. — Hænir
minnist sjaldan á bæjarmál og
þegar það vill til, virðist það
einkum gert til þess, að ófrægja
vissa menn.
Jeg fyrir mitt leyti er orðinn
því gamalvanur, að blöð íhalds-
ins hjer í bæ nefni mig ekki
óðruvísi en í ófrægingarskyni,
venjulegast á þann hátt, að rang-
færa orð mín, snúa út úr þeini
leggja í þau illa og öfuga mein
ingu, eða leggja mjer orð í munn
sem jeg aldrei hefi talað, svo
sem Hænir gerði um bæjarstj.
kosn. í fyrra vetur.
Mjer liggur nú í ljettu rúmi
hvað „Hænir“ segir um mig
persónulega, — jeg mun aldre
gera þá kröfu til þess blaðs, eða
ritstjóra þess, að jeg fái að njóta
þar sannmælis. þessvegna mis
líkaði mjer ekki minstu vitund
greinin í 1. tbl. Hænis að því
leyti, sem hún flytur ósannindi
um mig persónulega. — Hitt
fanst mjer aftur á móti sæma
illa opinberu blaði, að hlaupa ti
. Svohljóðandi ályktun var borin
fram af bæjarfulltrúa Sig. Bald-
vinssyni:
í tilefni af því, að yfirkjön-
stjórn við bæjarstjórnarkosn-
ingar þær, er fram eiga að fara
í byrjun þessa árs, hefir aug-
lýst, að kosning 2ja af bæjar-
fulltrúum þeim, er kjósa á,
skuli fram fara 11, febrúar n.
k., en lög nr. 43, 15. júlí 1926
kveða svo'á, að kosning bæj-
arfulltrúa fari fram í janúar, þá
skorar bæjarstjórnin á yfir-
irkjörstjórnina, að láta kosn-
ingu allra bæjarfulltrúanna
fara fram í yfirstandandi janú-
armánuði lögum samkvæmt.
Atkvæðagreiðsla um ályktun
Dessa fór fram með nafnakalli.
Já sögðu: Sig. Baldvinsson,
Qunnl. Jónasson,
Karl Finnbogason,
Gestur Jóhannsson,
Brynj. Eiríksson.
Nei sögðu: Sig. Jónss'on,
Eyj. Jónsson,
Sig. Arngrímsson.
Og er ályktunin þannig samþykt
með 5 atkv. gegn 3. Bæjarfull-
trúi Jón Jónsson var genginn af
fundi.
Fleira ekki fyrir tekið.
Fundi slitið.
Jón þór Sigtryggsson,
Brynj. Eiríksson. G. Jóhannsson.
Karl Finnbogason. Sig. Baldvins-
son. Sig. Arngrímsson. Sig. Jóns-
son. Eyj. Jónsson. Ciunnl. Jón-
asson.
Rjettan útdrátt úr gerðabók
bæjarstjórnar Seyðisfjarðarkaup ■
staðar staðfestir
Seyðisfirði, 14. jan. 1928.
Jón þór Sigtryggsson
bæjarstjórinn Seyðisfirði.
Jeg hafði ekki hugsað mjer að
gera kosningaundirbúning kjör-
stjórnar að blaðatnáli, en Hæni
virðist vera það einkar hugleikið.
Hann er að smá ala á málinu