Einherji - 16.11.1946, Síða 3

filNHERJI
•*mr*i*
FYLGIST Va MED ÞVI, SEM HEFIR VERIfl
Afl GERASTIFÆREYIIIM
★ 8. nóvember s.l. var öriagaríkur dagur fyrir færeysku þjóðina. Þann
dag fóru fram Logþingskosningar í Færeyjum, og úrslit þeirra eru nú
kunn og á þaun veg, að skilnaðarmenn töpuðu þúsundum atkvæða tll
lianda Danavinum, og allt bendir nú til, að Færeyingar verði áfram
sem amt í Danmörku. Mikill hiti var 1 kosningbaráttunni og sumstaðar
svo að slíta varð umræðufundum sökum æsinga. Einherji birtir í dag
grein tim færeysk stjóromál síðustu títna. Greinin ber það með sér, að
hún er rituð fyrir 8. nóv. — áður en úrsUt kosninganna voru kunn. En
þrátt fyrir það flytur hún glögt yfirUt yfrr það, sem hefir verið að
gerast í Færeyjum í haust og fram að kosningaúrslitunum 8. nóvember.
Um hvað snerist
þ jóðaratkvæðagreiðslan ?
Þjóðaratikvæðagreiðslan 'i Fær-
eyjum fór sem kunnugt er fram
laugardaginn 14. september, og
voru átkvæði greidd um það, hvort
Færeyingar kysu heldur að ganga
að tilboði dönsku stjómarinnar
um nokkra sérstöðu innan danska
ríkisins og undir danskri yfirstjórn
eða segja skilið við danska ríkið.
Höfðu þingmenn þeirra færeysku
flokka, sem vildu ganga að tilboði
stjórnarinnar, Sambandsmenn og
jafnaðarmenn, ráðið fonmi at-
kvæðaseðilsins, þar eð það var
lagt lögþinginu á vald, en sam-
þykkt eftir á af stjórninni. Fær-
eyskir sjálfstæðismenn, sem í upp-
hafi óskuðu ekki fulls skilnaðar
við Danmörku, heldur hugsuðu sér
að knýja fram viðurkenningu á
rétti Færeyinga til þess að skipa
færeyskum málum en erlendrar
íhlutunar, vildu gefa mönnum kost
á að kjósa um fjórar ieiðir: AnVts-
stöðu, stjómaruppkastið, frjáls-
lega færeysíka sérstjórn og sam-
band við Danmörku, skilnað. —
i3essu fengu þeir ekki framgengt,
því að hinir flokkarnir voru í meiri-
hluta á lögþinginu (höfðu á að
skipa 12 þingmönnum af 23), og
hafa ráðamenn þeirra ef til vill
hugsað sér að knýja fram sam-
þykkt stjórnarupplkastsins með
því# að ógna fólki með algerum
skilnaði ella. Hefði hinsvegar verið
farið að vilja Fólkaflokksins og
sjálfstæðismannanna, er vart að
efa, að mikill meiri hluti almennra
kjósenda hefði aðhyllzt þriðju leið-
ina: færeyskt fullveldí um öll
færeysik mál, en samband við Dan-
mörku.
Afstaða færeyskn flokkanna.
Hríðin fyrir þjóðaratkvæða-
greiðsluna varð alihörð eins og
vænta mátti, þvi að allir aðilar
sóttu fast sitt mál. Jafnaðarmenn
og Sambandsmenn börðust eins og
ljón fyrir því, að stjómaruppkastið
yrði samþykkt. Jafnaðarmenn
túlkuðu sína afstöðu þannig, að
miklum mun betra væri að sam-
þyikkja þetta dágóða tilboð dönsku
stjórnarinnar en slíta öllu sam-
bandi við Danmörku með þá
óvissu og beinu hættu, sem þá
væri framundan. Einn þingmaður
jafnaðarmanna tók þó aðra stefnu.
Það var Jákup í Jákupsstovu, þing-
maður Vogeyinga og hinn yngsti
allra lögþingsmanna. Hann hvatti
eindregið til skilnaðar og hafði
enda áður en þjóðaratkvæða-
greiðslan fór fram, boðið Fólka-
flokksmönnum að lýsa með þeim
yfir sjálfstæði Færeyja.
Fólkafloikkurinn og Sjálvstýris-
flokkurinn, sem er í bandalagi við
hann, voru fyrst ekki á einu máli
um það, hversu snúast bæri við
atkvæðagreiðslunni. Jóhannes Pat-
ursson, hinn aldni foringi fær-
yskra sjálfstæðismanna, hvatti ein-
dregið itil þess, að rnenn greiddu
atkvæði með skilnaði. Thorstein
Petersen, formaður Fólkaflokks-
ins og núverandi foringi færeyskra
sjálfstæðismanna, lagði til, að
menn skrifuðu á atkvæðaseðilinn
,,nei“ við þeirri spurningu, hvort
þeir vildu taka tilboði dönsku
stjórnarinnar. Þar með yrði at-
kvæðaseðillinn að vísu ógildur, en
ekki væri hægt að reikna slíka
seðla danska tilboðinu til inn-
tekta eða telja það samþykkit, þótt
það fengi flest atkvæði, ef saman-
lögð tala þeirra, sem segðu nei við
því, og hinna, sem kysu skilnað,
yrði hærri.
Þessi mismunandi sjónarmið ollu
þó ekki neinni ósætt meðal sjálf-
stæðismanna, og birtust greinar,
þar sem þessi tvö viðhorf voru
túlkuð, hlið við hlið í Dagblaðinu,
aðalmálgagni Fólkaflokksins. Er
nær dró atkvæðagreiðslunni urðu
skilnaðarmenn algerlega ofan á.
Elin samtök enn, sem mjög gætti
í Færeyjum í sumar, var Færey-
ingafélagið afdráttarlaust skiln-
aðar. Voru að þess frumkvæði
haldnir margir og fjölmennir
fundir víðsvegar um eyjamar til
þess að stappa stálinu í menn og
brýna fyrir þeim slkyldur sínar við
sjálfa sig, þjóð sína og framtíðina.
Aðalforingi þessa nýja félagsskap-
ar var Erlendur Patursson, þjóð-
megunarfræðingur, yngsti sonur
Jóannesar kóngsbónda, og er hann
mörgum Islendingum kunnur frá
því að hann stundaði hér mennta-
skólanám. Var félagið stofnað í
maí í vor, að frumkvæði hans og
Hanusar við Högadalsá. Sverri
Patursson rithöfunur, bróðir Jó-
annesar, er einnig í þessum félags-
skap. En hann hefir lengi verið
mjög eindreginn skilnaðarmaður.
Afstaða flokksbrots Louis
Zachariassens, Gamla sjálvstýris
svonefnds, var ógleggri. Zacharias-
sen er foringi þeirra manna, sem
fyrir noklkrum árum klufu Sjálf-
stýrisflokkinn, og á styrjaldarár-
unum gerði hann bandalag við
jafnaðarmenn og Sambandsmenn
og sat með fulltrúum þeirra í lands
nefnd, er fór með völdin, ásamt
Hilbert, amtmanni Dana á eyj-
unum. Við síðustu kosningar náci
hvorki hann né neinn manna hans
kosningu, en alls fékk flokkurinn
þá röaklega 10% greiddra atkvæða
Seinustu misseri hefir verið tvi-
sýnt, hvaða stöðu þessir menn
myndu taka í sjálfstæðismálunum.
Tilboð Dana voru þeir óánægðir
imeð. Um skeið hvöttu þeir menn
til þess að sitja heima og taka ekki
þátt í atkvæðagreiðslunni. En rétt
áður en atkvæðagreiðslan fór fram
munu þeir hafa séð sig um hönd,
að minnsta kosti sumir, og ráð-
lögðu mönnum að greiða atkvæði
meó skilnaði. Voru þá allar líkur
til, að þeir myndu taka höndum
saman við sína gömlu félaga í
Fólkaflokknum eftir margra ára
erjur. Var því almennt fagnað af
frjálshuga mönnum í eyjunum, En
nú hefir annað orðið upp ú ten-
ingnum. — Blað þessara manna
er Tingakrossur, hið gamla mál-
gagn Sjálvstýriflokksins.
Fæðingarhríðin.
Barátta stjórnmálamannana
náði eðlilega hámarki sínu síðustu
dagana fyrir atkvæðagreiðsluna.
Mun þá og hafa farið að íkoma 'i
ljós, að skilnaðarmennirnir voru
sterkari en sambandsmenn uggðu.
Þó munu sambandsmenn yfirleitt
hafa talið sér sigurinn vísan.
Á föstudaginn áður en atkvæða-
greiðslan fór fram gengu sjálf-
stæðismennirnir í flokkinn um
götur Þórshafnar, þar sem þeir
eru í miklum meirihluta, og festu
upp áskoranir og hvatningar til
fólksins. Spjöld og áskoranir, sem
sambandsmenn reyndu að festa
upp, voru á sömu stundu rifnar
niður af unglingum, sem dkki var
minni móður í en hinum fullorðnu.
Voru þessi sambandsplaköt fótum
troðin á götunum, áður en hinn
mikli dagur rann upp, eða flugsuð-
ust i götunni við girðingar og
staura.
14. september reimur npp.
Atkvæðagreiðslan fór hvarvetna
vel og skipulega fram þótt mikið
kapp væri í sumum mönnum. Víða
gat að líta hinn unga færeyska
fána, þjóðartákn hinna harðgerðu
úthafsbúa, er nú hafði loks verið
gefinn Ikostur á að útkljá það
sjálfir, samkvæmt loforði dönsku
stjórnarinnar fyrir kosningarnar,
hvort þeir vildu heldur vera hluti
danska ríkisins eða fullvalda þjóð.
Veður var hið indælasta, og sólin
skeið í heiði, „eíns og hún vildi
hjálpa Itil að ylja þá, sem voru
helzt tii kaldir — 'i þjóðernislegu
tilliti“, sagði Dagblaðið. Fyrir há-
degi höfðu 500 menn greitt at-
kvæði í Þórshöfn, og var mikið
miðað við það, sem þar gerist i
venjulegum kosningum.
Úrslitin, sldpting atkvæðanna og
og kosningaþátttakan.
Úrslit þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar kom áreiðanlega eins og
reiðarslag yfir fylgjendur st jórnar-
uppkastsins, þó sérstaklega Dani.
Dönsku blöðin höfðu fyllilega gefið
það í skyn, að úrslitin myndu verða
sambandsmönnum í vil, og munu
þau hafa sótt þá spádóma sína tii
fylgismanna stjórnaruppkastsins í
Færeyjum, beint eða gegnum
btaðamenn sína þar. En hér varð.
önhur reyndin.
5656 menn greiddu atkvæði með
sikilnaði, 5490 með stjómarupp-
kastinu, en 478 atkvæðaseðlar voru
ógildir. Mun margt hinna ógildu
seðla hafa verið atkvæði manna,
sem skrifuðu ,,nei“ aftan við þá
spurningu, hvort þeir vildu sam-
þykkja tilboð stjórnarinnar. Kjör-
dæmin eru sjö. Skilnaðarmenn
reyndust í miklum meirihluta á
Norðureyjum (þar fengu þeir nær
þrefalt atkvæðamagn á við aði-a),
Suður-Straumey (þar í Þórshöfn)
og Sandey. Þeir voru einnig i
meirihluta á Norður-Straumey og
Vogey. Á Austurey (þar sem er
meginfylgi Sambandsf loMtsins)
voru sambandsmennirnir 'i meiri-
hluta og miklum meiri-
hluta á Suðurey, þar eiga jafnaðar
menn mikið fylgi i fjölmennum
byggðum, einkanlega þó á Þver-
eyri og í Vági. Ógildu atkvæðin
voru flest úr Þórshöfn, Klakksvík
og af Þvereyri, annars fáein at-
kvæði á víð og dreif. Þegar lög-
þingskosningamar fóru siðast
fram (1945), höfðu jafnaðarmenn
og Sambandsfldkksmenn yfirgnæf-
andi meirihluta á bæði Suðurey og
og Austurey.
Kosningarétt nú höfðu 17.216
menn, en 11.624 atkvæði komu
fram — eða 67,5%. En við þetta
er það að athuga, að atkvæða-
greiðslan fór fram á þeim tíma,
þegar mikill fjöldi sjómanna var
enn við veiðar fjarri fósturjörð
sinni, og margir þessara manna
munu ekki hafa átt kost á að
(Framhald á 4. síðu)