Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1992, Page 96

JARÐSKJÁLFTAR
Áhrif jarðskjálfta á einhverjum stað eru metin eftir því raski sem
jarðskjálftinn veldur á staðnum. Áhrifin eru oftast miðuð við kvarða
sem ítalinn Giuseppe Mercalli setti fram árið 1902 en hefur síðan verið
endurskoðaður nokkrum sinnum. Kvarðinn greindist upphaflega í 10
stig en var síðar lengdur í 12 stig. Stutt lýsing á stigunum fer hér á eftir.
I. Verður aðeins vart á mælitækjum.
II. Finnst við fullkomna ró og fremur á efri hæðum húsa.
III. Finnst við kyrrsetu innanhúss sem vægur titringur.
IV. Margir innanhúss finna skjálftann og fáeinir utanhúss. Stöku
maður vaknar að nóttu til.
V. Næstum allir innanhúss finna skjálftann og margir utanhúss.
Margir vakna að nóttu til.
VI. Flestir finna skjálftann. Húsmunir færast úr stað. Sprungur
koma í múrhúð á stöku húsi.
VII. Flestir flýja úr húsum. Margir eiga erfitt með að standa. Múr-
húð springur á mörgum húsum.
VIII. Sprungur koma í veggi margra húsa og múrhúð fellur af í
nokkrum mæli. Þung húsgögn falla um koll.
IX. Stórar og djúpar sprungur koma í veggi margra húsa og stöku
bygging stórskemmist. Almenn, stjórnlaus skelfing grípur um
sig.
X. Fjöldi bygginga verður fyrir miklum skemmdum og sumar
hrynja til grunna.
XI. Flestar byggingar eyðileggjast. Sterkustu brýr stórskemmast.
Allar vatnsleiðslur í jörð eyðileggjast.
XII. Öll mannvirki tortímast. Stórfelldar breytingar á yfirborði
jarðar.
Stœrð jarðskjálfta er mælikvarði á þá orku sem leysist úr læðingi við
upptök skjálftans. Stærðin er venjulega miðuð við svonefndan Richt-
erskvarða sem kenndur er við Bandaríkjamanninn Charles F. Richter.
Kvarði þessi er til í mismunandi útgáfum; sú elsta er frá árinu 1935.
Pegar kvarðað er eftir yfirborðsbylgjum má setja fram formúlu á þessa
leið um sambandið á milli orku (E) og stærðar (M):
E = 0,06 ■ 32M megajúl
Hvert stig kvarðans svarar nokkum veginn til þess að orka skjálfta þrí-
tugfaldist, en ekki ber að taka þessa formúlu bókstaflega því að óvissu-
þættir eru margir. í eftirfarandi töflu er orkan metin til jafns við
sprengiorku tiltekins magns af efninu trínítrótólúól (TNT). Jafnframt
er getið mestu áhrifa sem venjulega fylgja skjálfta af umræddri stærð
og hve langt frá upptökunum skjálftinn finnst án mælitækja. Er þá
miðað við aðstæður hérlendis allt upp í stærðina 7, en ekki er talið að
(94)