Elektron - 01.12.1918, Qupperneq 8

92
ELEKTRON
tengdur er með þráðum við hljóðfæri,
sem er í öðru herbergi, t. d. íyrir
ofan. Þegar svo er leikið á hljóðfær-
ið berast hljóðöldurnar með slrengj-
unum til hörpunnar, sem þá sýnist
leika af sjálfu sér. Fyrst þegar Whe-
atstone sýndi þessa uppfundingu sína,
ætluðu menn ekki að trúa sínum
eigin eyruin og álitu hann mesta
galdramann.
Þegar frændi hans dó, tók Wheat-
stone og bróðir hans við verzluninni
eftir hann, en það lýtur ut fyrir að
Wheatslone hafi verið lítið gefinn fyr-
ir kaupskap því hann gekk úr verzl-
uninni fáum árum síðar, og gaf sig
þá allan að tilraunum, einkum á
sviði hljóðsins.
Árið 1823 gaf hann út fyrsta rit-
verk silt, um tilraunir sínar á hljóð-
inu (New Experiments of Sound) og
komst Jiann í mikið álit fyrir það
verk, sem var þýtt á mörg tungumál.
Wheatstone gerði á þessum árum
margar og merkilegar uppfundingar,
en það má kenna um feimni hans
og óframfærni, að þær voru fyrst
skýrðar nokkru seinna af Faraday í
fyrirlestrum hans í Royal Institution.
Árið 1834 var Wheatstone kominn
í svo mikið álit fyrir tilraunir sínar
og uppfundingar, að hann var skip-
aður prófessor við Kingsháskólann í
London. Þar kendi hann aðallega
hljómfræði og hélt áfram tilraunum
sínum á því sviði. Lagði hann einn-
ig stund á ijósfræði, og fann hann
upp »Stereoskopið«.
Arið 1835 sannaði hann í riti sínu
»The Prismatic Decomposition of
Etectrical Light« að »spectrum« raf-
magnsneista, sem slær milli tveggja
málmþráða er mismunandi, eflir því
hvaða málmar það eru. Ennfremur
sannaði hann að í rafmagnsneista
eru smáagnir úr málmum þeim sem
neistinn slær á milli. Má telja Whe-
atstone með hinum fyrstu spectrum-
rannsökurum.
Aðal verk og uppfundingar Wheat-
stones eru á sviði rafmagnsins og þá
einkum ritsímans. Hugði hann að
nota mætti rafmagnið til merkjasend-
inga og gaf sig allan við að finna
upp áhöld til þess. Kom þar kunn-
álta hans og fyrri tilraunir á liljóð-
inu að miklu gagni. Fann hann upp
hinn svokallaða nálasíma (vísira
síma), sem hann i félagi við Fotlier-
gill Cooke, fékk einkaleyfi á árið
1837.
Móttökuáhaldið var þannig útbúið
að 5 nálar eða vísirar bentu á bók-
stafl, eftir því livernig sendandihn
sneri sveif hjá sér. Þessi aðferð var
nokkuð seinleg og var sá galli á að
þar þurfti 5 línur milli stöðvanna.
Wheatstone bætti brátt úr þessum
gölluin með 2-nálasímanum sem liann
fann upp nokkru síðar, og endur-
bætti hann á margan hált.
Hann fann upp hraðsímaritunar-
tæki (sjálfvirk) þau, sem við hann
eru kend og áður hefir verið lýst í
Elektron. Með þeim mátti senda 500
orð á mínútu. Eru þau notuð einna
mest allra ritsímaáhalda í heiminum.
Hér hafa þau verið notuð við afgreiðslu
milli Reykjavíkur og Seyðisfjarðar síð-
an 1915 og gefist ágætlega. Hann fann
einnig upp liina frægu »brú« sem við
hann er kend (Wheatstones brú), á-
hald sem notað er við mælingar.
Wheatstone var manna fyrstur til að
gera tilraunir með sæsima og eftir
hans tilsögn var búinn til kabill,
sem lagður var í Ermarsundið, milli
Frakklands og Englands, en sá Kabill
varð undír eins ónýtur sökum slæmr-
ar einangrunar, sem mest megnis var
hampur.
Wheatstone varð meðlimur Royal
Society árið 1837. Hann gifli jsig árið
1847. Eftir að hann hafði lokið við