Mjölnir - 10.12.1947, Síða 1

TIL SOLtf
4 LAMPA VIÐTÆKI
Óskar Garibaldason
waSmmmmmmammámm
Pað er óvarlegt af núverandi sjávarútvegs
málaráðherra að kasta grjóti
Þegar hin góða og óvænta
síldveiði í Hvalfirði varð svo
mikil, að flest öll veiðiskip>in
'lágu með fullfermi í Reykja-
víkurhöfn og til vandræða
horfði með afgreiðslu þeirra,
varð að vonum aðalumræðuefni
manna á meðai, hvernig úr
þessu yrði bætt og hver ætti
sök á, að ekki væri betur séð
fyrir síldarflutningunum norð-
ur. Tveir af þingmönnum Sósíal-
istaflokksins, þeir Áki Jakobs-
son og Lúðvík Jósefsson, fluttu
þá þingsályktunartillögu á Al-
þingi um að ríkisstjórninni væri
falið að hlutast til um að síld-
inni yrði landað í Reykjavik til.
geymslu, svo skipin gætu haldið
áfram veiðum. Þetta var mjög
hyggileg tillaga — enda fór svo,
að eftir henni var farið, en sjáv-
arútvegsmálaráðherra brást þó
hinn reiðasti við og gerði í um-
ræðunum hatursfullar og sví-
virðilegar árásir á mig og Sósíal
istaflokkinn. Virðist svo sem
ráðherrann hafi með þessum
ástæðulausu árásum talið sig
geta breitt yfir tómlæti sitt og
ríkisstjórnarinnar í síldarflutn-
ingamálunum og síldarútvegs-
málunum yfirleitt.
Þegar síldin byrjaði að veið-
ast við Isafjarðardjúp í haust
ákvað verksmiðjustjórnin að
kaupa síldina föstu verði
komna til Sigluf jarðar en skipta
sér ekki af flutningi síldarinnar.
Málið bar þannig að, að 4 með-
nefndarmenn minir í verksm.
stjórn samþykktu þetta á fundi,
sem ég var fjarstaddur, síðar
var þetta borið undir mig og
greiddi ég samþykktinni einnig
atkvæði. En leikar fóru svo, að
því er sagt var, að flutningarnir
á síldinni til Siglufjarðar lentu
í skipulagsleysi og tók þá Björg
vin Bjarnason útgerðarmaður á
Isafirði, upp hjá sjálfum sér að
skipuleggja flutningana og
yeita skipum fyrirgreið&lu en
krafði ríkisverksmiðjurnar um
þóknun fyrir störf sín.
Formaður verksmiðjustjórn-
ar, Sveinn Benediktsson, skýrði
frá þessari kröfu Björgvins á
fundi í veúksmiðjustjóra og
skýrði jafnframt frá, að hann
hefði í símtali við Björgvin
samþykkt þetta fyrir sitt leyti
og flutti tillögu um að verk-
smiðjustjórn samþykkti að
greiða Björgvin þóknun fyrir
störf hans. Tillaga þessi var
felld með 3 atkvæðum þeirra
Erl. Þorsteinssonar, J. Havsteen
og Jón Kjartanssonar gegn einu
atkvæði Sveins, ég greiddi ekki
i atkvæði. En sjávarátvegsmála-
ráðherra úrskurðaði, að meiri-
ldutasamþykkt verksmiðju-
stjórnar skyldi að engu höfð og
fyiirskipaði að ríkisverksmiðj-
urnar greiddu þóknunina til
Björgvins. Svo fór sildin að
veiðast i Hvalfirði og kom þá á
dagskrá i veríksmiðjustjórn,
hvort hún skyldi keypt, komin
til Siglufjarðar eða í Reykja-
vík. Við vorum fjórir verksm,-
stjórnarmeðlimir •— allir nema
Sv. Ben — sem vorum á þeini
skoðun, að réttast væri að S.R.
keyptu síldina, komna til Siglu-
fjarðar, en stjórn LÍÚ skipu-
legði flutningana norður að
öRu leyti, án þess að stjórn
SR hefðu af þeim nokkur af-
skipti. Byggðist skoðun okkar á
þessu að verulegu leyti á því,
að stjórn LÍÚ hafði í fyrra
gagnrýnt fyrirkomulagið á
síldarflutningunum þá og sóttst
eftir að taka að sér stjóm
þeirra. Töldum við, að vel ætti
að vera fyrir flutningunum séð,
ef stjórn samtaka útg.manna
sjálfra hefði alla stjórn þeirra.
Sveinn Benediktsson hélt þvi
aftur á móti fram, að framkv.
stjórn LlÚ væri á engan hátt
einfær um að skipuleggja sildar-
flutningana, bezt væri að semja
við hana um, að hún tæki að
sér stjórn flutninganna gegn
ákveðnu gjaldi frá SR en verk-
smiðjustjórn hefði þó hönd í
bagga með öllum framkvæmd-
um. Þá var það, að sjávarút-
vegsmálaráðherra boðaði til
fundar í Stjómarráðinu. Verk-
efni þess fundar var auðvitað
að koma á sáttum milli meiri-
hluti verksmiðjustjórnar og ráð
herrans út af deilumálinu um
þóknunina til Björgvins — en
það mál hafði ég látið afskipta-
laust eins og áður er sagt —
og ræða imi síldarflutningana
norður ef einhver veiði yrði að
marki í Faxaflóa. Á þessum
fundi varð samikomulag milli
verksmiðjustjórnar og sjávarút-
vegsmálaráðherra um fyrir-
komulag síldarflutninganna
norður og átti ég minn þátt í
því, að samikomulag tókst. En
samkomulagið var á þá lund, að
SR keyptu síldina ákveðnu
verði komna til Siglufjarðar,
viss ákveðin hluti verðsins
rynni til veiðiskipanna og
stjórn LÍÚ skipulegði flutning-
ana norður fyrir ákveðna þókn-
un, sem SR greiddu. Um þenn-
an fund segir Morgunblaðið, að
sjávarútvegsmálaráðherra hafi
sagt á Alþingi s.l. föstudag við
umræðurnar um tillögu þerira
Áka og Lúðv'iks:
„-----og var haldiim fund-
ur í stjórnarráðinu til að
leita sátta milli þeirra, sem
eitthvað vildu gera í þessu
mikla vandamáli og þeirra,
sem voru dragbítar á málinu.“
Ekki er það nú ofmælt, að
heldur sé sjávarútvegsmálaráð-
herrann óráðvandur í málsmeð-
ferð sinni.
Það sýndi sig fljótt, að flutn-
ingsmálið var ekki leyst með
þessu samkomulagi. LÍÚ gekk
iila að fá skip til flutninganna,
jafnvel þó flutningsgjaldið væri
Islenzk alþýða hefur skapað
sér sterk og voldug verkalýðs-
samtök. Svo að segja hver ein-
asti verkamaður er í verkalýðs-
félagi, og verkalýðsfélögin uni
allt land eru sameinuð í einum
landssamtökum, Alþýðusam-
bandi Islands. En sú var tíðin,
að þetta var ekki svo, um ára-
bil voru verkalýðsfélögin klof-
in viða á landinu, þ.á.m. hér á
Siglufirði. Klofningsárin urðu
lærdómsrík fyrir verkalýðinn,
kaup lækkaði og kjör vei'sn-
uðu á ýmsan hátt, afturhalds-
samir atvinnurekendur færðu
sig upp á skaftið í allskonar
ágengni, og á tímabili leit út
fyrir, að allt viðnám hjá
verkalýðnum færi út um þúf-
ur vegna klofningsins. Það
virtist blasa við aukin fátækt,
atvinnifleysi og réttleysi verka-
lýðsins, en óskoruð völd at-
vinnurekenda til að ráða einir
hvaða kaup þeir greiddu verka
mönnum og hvaða vinnuskil-
yrði þeir létu í té.
Allt fór þó þetta á anuan
veg, verkalýðurinn sá að sér,
sameiriaði hin klöfnu verka-
lýðsfélög og einbeitti kröftum
þeirra að hagsmunamálum
stéttarinnar. Sú stefna varð
ráðandi, að verkamenn ‘ ynnu
saman í verkalýðsfélögunum
að hagsmunamálum sinum,
þrátt fyrir skoðanamun á póli-
tík, trúmálum og á ýmsum öðr-
um sviðum.
Með mikilli og erfiðri bár-
áttu tókst beztu kröftum
verkalýðsfélaganna að gera
þessa stéttaeiningarstefnu við-
urkennda og ráðandi. Arang-
urinn af þeirri baráttu hefur
hækkað úr 18 í 20 krónur fyrir
málið, þó buðust skip fyrir
fasta leigu og lagði framkv.stj.
LlÚ hvað eftir annað hart að
lúkisverliismiðjustjóra að taka
skip á tímaleigu til flutning-
anna. Sum þessi skip voru tekin
á leigu en öðrum hafnað. Sum
skipin áttu að kosta svo skipti
hundruðum þúsunda króna,
fengust ekki til skemmri tíma
en 8 til 10 vikna. Ég beitti mér
gegn þv'í, að SR tækju nokkur
skip á leigu eða tækjust á hend-
ur ábyrgð vegna flutningaskipa.
Taldi ég eðlilegast og sjálfsagt,
að ríkissjóður tæki að sér nauð-
synlegar ábyrgðir vegna flutn-
orðið heilladrjúgur og það aug-
sýnilegur öllum verkamönnum
að klofningsdraugar, hvar sem
þeir slijóta upp höfðinu, verða
eflaust strax kveðnir niður.
Á pólitíska sviðinu eru við-
horfin önnur og verri. Tveir
pólitíslcir flokkar, sem alþýðan
hefur byggt upp, starfa nú í
landinu. Sósíalistaflokkurinn
og Alþýðuflokkurinn, sambúð-
in milli þessara flokka er svip-
uðust sambúðinni, sem var
milli félagsbrota úr klofnu
verkalýðsfélagi. Báðir þessir
flokkar alþýðunnar hafa svo
að segja sömu lög og stefnu-
skrá, báðir lýsa yfir, að þeir
vilji ^tyrkja og efla verka-
lýðshreyfinguna og beita sér
fyrir bættmn kjörum alþýð-
unnar og að lokatakmark
jieirra sé að koma á sósíalist-
isku þjóðskipulagi á lslandi.
Báðir segjast vilja vernda
sjálfstæði landsins, hafa vin-
samlega samvinnu við verka-
lýðshreyfingu annarra landa
og læra af reynslu hennar, sér-
staklega þó Sovét-ríkjanna og
Norðurlanda. En hvað dvelur
þá sameiningu þessara flokka
í einn sterkann flokk alþýð-
unnar? Allir skilja það, að
slíkur flokkur yrði stóröflugur
og mikilsráðandi í íslenzkri
pólitík. Á skömmum tíma
myndi hann sennilega vinna
meirihluta þjóðarinnar til
fylgis við sig. Frá sjónanniði
hugsandi alþýðumanna er það
nauðsyn að hin pólitísku sam-
tök alþýðunnar, sem nú eru
klofin, verði sem fyrst sam-
einuð. Þar sem stefnuskrá og
lög beggja flokkanna eru, svo j
ingaskipa. I umræðunimi um
þetta mál, var réttileag bent á,
að það væru alþjóðahagsmunir
að vel væri séð fyrir síldarflutn-
ingum. Og það liggur í augum
uppi, að þegar um alþjóðarhags-
muni er að ræða, er það ríkis-
sjóður, sem frekar á að talca á
sig ábyrgð af óhjákvæmilegri
áhættu, heldur en síldarverk-
smiðjurnar. Rödd ráðherranna
í verksmiðjustjórninni, Sveinn
Benediktsson, svaraði tillögum
mínum um að krefjast þess af
ríkisstjórninni, að hún tæki á
flig áhættuna af leiguskipunum,
að það þýddi ekki neitt. Það
var engin deila við mig um það
að taka nógu mikinn skipakost
til síldarflutninganna, deilan
var aðeins um hvort það væru
síldarverksmiðjurnar eða ríkis-
sjóður, sem ætti að ábyrgjast
áhættuna. En ríkisstjómin og
sjávarútvegsm.ráðh. brugðust
þeirri sjálfsögðu skyldu sinni að
(Framhakl á 4. síðu)
að segja eins, er nauðsynlegt
fyrir þann, sem kryfja vill
þetta mál til mergjar, að skoða
vel starfsemi flokkanna á und-
anförnum árum, og dæma og
meta flokkanna af verkum
þeirra en ekki eftir stefnuskrá
og yfirlýsingum. Skulu nú tek-
in nokkur dæmi, sem skýra
þetta mál. 1 ársbyrjun 1939
gerði afturhaldið háværar
lcröfur um stórkostlegar kaup-
lækkanir, rökstuðningur aftur-
haldsins var sá sami og venju-
lega, að atvinnuvegirnir bæru
sig ekki nema með lækkuðu
kaupi, annars myndu þeir
stöðvast og verkamenn verða
atvinnulausir. Hinn 4. apríl
1939 voru svo hin illræmdu
gengisskráningarlög hespuð í
gegn um Alþingi á einni nóttu.
Með lögum þessum var gengi
íslenzkrar krónu lækkað um
27%, kauphækkanir bannaðar
og þar með rétturinn telcinn
af verkalýðssamtökunum til
að semja um kaup og kjör
meðlima sinna. M.ö.o. almenn
mannréttindi voru tekin af
verkalýðnum. Sósíalistaflokk-
urinn beitli sér af alefli gegn
setningu þessara laga en Al-
þýðuflokkurinn studdi hana
og þingmenn hans greiddi lög-
unum atkvæði á þingi, Alþýðu-
blaðið taldi lögin réttlát og
sjálfsögð.
Þegar íslenzka þjóðin
ákvað að taka stjórn allra
sinna mála í eigin hendur og
stofna lýðveldi á Islandi árið
1944, börðust áhrifamestu for-
ingjar Alþýðuflokksins gegn
(Framhald á 2. síðu)
Hversvegna tveir flokkar alþýðunnar?