Mjölnir - 05.03.1975, Page 2

Mjölnir
Ctgef.: Alþýðubandalagið í Norðurlandskjördæm i vestra
Ábyrgðarmaður: Hannes Baldvinsson. — Afgreiðsla: Suðurgötu 10, Siglufirði.
Simi 71294. Árgjald 75 kr. — Siglufjarðarprentsmiðja h. f.
GYLFAGINNING
Sé gluggað í sögu Alþýðuflokksins á Islandi kemur margt
athyglisvert í ljós. Árið 1921 á hann nðeins einn mann á
Alþingi, Jón Baldvinsson. Sumum þótti Jón nokkuð íhalds-
samur og hægí'ara, en flestir munu þó viðurkenna að hann
var laginn og hygginn stjórnmálamaður. Gott dæmi um það
er að á þingi þetta ár kemur hann fram lögum um hvíldar-
tima á togurum, vökulögunum svonef'ndu. Á næstu árum ihendi, hafa menn lagt á þaö rétt
Úr framsöguræðu Hannesar um ,,Hitaveitu Siglufjarðar":
Varmaveita úr Skútudal
Orðin hagkvæm vegna hækkunar olíuverðs og hlýtur
því að vera á dagskrá
Frumvarpið um Hitaveitu
Sigluifjarðar má eiginiega heita
að vera ein af margumræddum
afleiðingum þeirrar oliukreppu,
sem gengið hefur yfir og Isiand
hefur ekki farið varhluta af.
Forsaga málsins er í stuttu máli
á þá leið, að í Siglufirði eins og
alls staðar annarstaðar, þar sem
menn hafa haft grun um, að jarð
hiti og heitt vatn væri fyrir
voru allhörð innbyrðis átök í Alþýðuflokknum, sem iauk
með kloí'ningi 1930. Þrátt fyrir þetta efldist flokkurinn
undir stjórn Jóns Baldvinssonar og 1934 var svo komið, að
hann naut fylgis um það bil 22% allra atkvæðisbærra
manna á Islandi og hafði 10 þingmenn aí' 51. Enda var
hann að heita mátti jafnstór og Framsóknarflokkurinn,
munaði 100 atkvæðum. Þetta inun forustumönnum Fram-
sóknar hafa þótt ískyggileg þróun, enda urðu þeir nú æ
erfiðari í samvinnu við Alþýðuílokkinn og mátti hann jafn-
an lúta í lægra haldi meðan samvinna flokkanna hélst. Við
þetta bættist, að þegar ekki naut lengur forustu Jóns Bald-
vinssonar, hann dó 1938, hallaði stöðugt á ógæfuhlið með
forustuna í floklmum. Mest hefur þó niðurlæging flokksins
orðið undir forustu Gylfa Þ Gíslasonar. 1 hans tíð minnk-
aði íylgi flokksins nærri því um helming og þingmönnum
fækkaði úr 9 í 5, en þá voru þingmenn orðnir 60.
Það var því eðlileg afleiðing af þessu að Gylfi gaf ekki
kost á sér til íormennsku á síðasta flokksþingi og kaus það
fremur en að falla við lítinn orðstír. En það er eins og
sumum flokksbræðrum Gylfa sé þetta ekki nægilegt. Minn-
ugir þeirra orða, að hóflaust oflof er „háð en ekki lof,“
hafa sumir þeirra hlaðið á hann svo gegndarlausu lofi að
yfirgengur allt annað á því sviði. Þetta gera þeir til þess
að öllum megi ljóst vera, nema kannske Gylfa sjálfum, að
ekki sé mælt í alvöru.
Einna lengst gekk þetta fyrir nokkrum dögum í leiðara dýr, að hitaveita í Siglufirði
Alþýðumannsins á Akureyri. Þar er fyrst rætt xun efna- yrði ekki samkeppnisifær við
hagsvandann og stjórnleysi bæði núverandi og fyrrverandi Það olíuverð, sem þá var ríkj-
ríkisstjórna, og ekki sparað að mála hlutina dökkum litum. an(|i- En með olíukreppunni
Þó segja þeir að þessi vandi sé auðleystur. Vandinn er ekki 1>lx‘yttusl vlðhorfin og .hæjar;
mætt mat, að þarna væri uni
mjög mikilsverð náttúruauðæfi
að ræða, ef takast mætti að nýta
að gagni fyrir íhúa næstu byggð
arlaga.
Ibúar í Siglufirði gerðu sér
grein fyrir þessu. Þeir vissu af
heitum lindum inni i svokölluð-
um Skútudal, sein liiggur skammt
innan bæjarins og þeir gerðu ú
sínum tíma ráðstafanir til þess
að eignast þar landsréttindi og
réttindi til að virkja hitaveitu,
ef það kæmj í ljós við núnari
athugun, að svaraði kostnaði að
virkja. Um nokkurt úrabil fóru
fram tilraunaboranir á vegum
Orkustofnunar ríkisins, en vatns
magnið, sem fékkst við þessar
boranir reyndist að dómi sér-
fræðinga eld;i nægilegt til þess
að það isvaraði kostnaði að
virkja það.
Niðursitöður sýndu, að vatns-
mangið dugði íyrir um það bil
% hlutum bæjarinis, en framkv.
virkjunarinnar mundi verða það
annar en að fela Gylfa forustu í ríkisstjórn. Eitthvað af
ráðherrum ihalds og jafnvel líka maddömu Framsóknar
stjórn Siglufjarðar eygði á ný
inöguleika á því að nytja heita
vatnið, sem var í eigu hennar
mætti þó kannske notast við, ef Gylfi sæti í forsæti og inn. - Skútudal og lét fyrir þær
skipaði fyrir verkum. Auðvitað er ekki til sá Aula-Bárður, isakir lramkvæma svokallaða
jafnvel ekki í Alþýðuflokknum, sem meinar þetta í alvöru. i frumihönnun fyrir virkjunaráætl
En það er varla drengilegt að gera svona napurt grín að
fyrrverandi flokksformanni, enda þótt honum hafi mistek-
ist forustan. Þó er það ofurskiljanlegt, að þeim, sem annt
er um Alþýðuflokkinn, beri nokkurn kala til Gylfa Þ. Gísla-
sonar.
Ihaldíð samt við sig á Skagaströnd
Maður er nefndur Guðmund-
ur Guðnason og er fæddur og
uppalinn á Laxárdal í Austur-
Húnavatnssýslu. Flutti liann
hingað til Skaigastrandar árið
1948 og hefur átt hér heima síð-
an eða 1 tæp 25 ár. Síðan vorið
1951 hefur hans starf verið að
bera út póst í skagastr.-kaup-
túni eða í tæp 24 ár. Oft liefur
hann orðið að vera á ferðinni
þeigar vont veöur er, ekki síst
á vetrum og þurft að kafa snjó-
inn með póstinn og er hans
vinnutími oft langur og æði oft
strangur, og verður 'hann að
vera á ferð iþegar aðrir eru
hættir vinnu og komnir til síns
heima.
Það er óhætt að segja iþað al-
veg hiklaust að Póstur & Sími,
sú oikurstofnun, hafi komið illa
fram við þennan mann hvað
laun hans snertir, og má segja
að honum hafi verið skömmtuð
launin og skömmtuð smátt. Til
skamms tíma voru mánaðarlaun
hans rúmar 11 þúsund krónur
og eir óhætt að fullyrða, að hann
er með þeim lægstlaunuðu
mönnum, sem vinna í þúgu þess
arar okurstofnunar, ef ekki sá
allra launalægsti. Það hefur
gengið illa fyrir hann að fá
kauphækkun, þótt hann hafi far
ið firam á það við póstmeistar-
ann hér, og ihefur þessi póst-
meistari, sem er ung kona,
bruigöist reið við, og sagt, að
framihald á 3. síðu.
unum í Skútudal. Þessi fruin- !
liönnun var framkvæmd af verk
fræðingi hjá Verrni hf., sem heit
ir Matthías Mattliiasson, og þær j
tölur, sem ég nota hér á eftir í ■
ræðu minni, eru byggðar á þess
ari frumhönnun, sem hann lagði
fyrir bæjarstjórn s.l. haust.
Tvöföld
Skeiðsfossvirkjun
Það kernur fram, þegar farið
er að gæta að orkunni, sem er
þarna fyrir hendi, að ef heita
vatnið er nýtt, en það er um 8
sekúndulítrar án nokkurra sér-
stakra aðgerða, þá samsvarar
það sem næst tvöföldu orku-
magni ■ þess, sem hægt er að |
framleiða í Rafveitiu Siglufjarð- |
ar við Skeiðsfoss. En það lá
fyrir, að þessir 8 sekúnduMtrar
eru ekki nægilegir til þess að
fullnægja hitaþörf kaupstaðar-
ins og þvi fór fram prufudæl-
ing til þess að ganga úr skugga
um, hvort ekki mætti íitvega
þarna nægilegt magn af heitu
vatni með svokallaðri niðurdrátt
ardælu. Og þær tilraunir leiddu
í ijós, að unnt mundj vera að
ná þarna allt að 21 sekúndulítra
af 67 gráða heitu vatni.
19% ódýrara
Varmaverðið frá veitunni, eift-
ir að búið er að áætla bygging-
arkostnað upp á 195 millj., er á-
ætlað að ikosta 2521 kr. gígakal-
orían, en upphitun á sama
inagni eða einni gígakaloríu
með igasolíu kostar á sama tíina
3380. Og með því að gera nokk-
uð greinargóða fjárhagsáætlun
um framkvæmdir og rekstur,
kemur sú niðurstaða i ljós, að
virkjun á heita vatninu í Skútu-
dal er talin hagkvæm og um
19% ódýrari heldur en ef not-
uð e;r olía til upphitunar á jafn-
stóru húsnæði.
Ekkert á hreinu
Þegar þessar niðurstöður lágu
■fyrir hendi, þá fór sendinefnd
á vegum Siglufjarðarkaupstaðar
á fund iðnaðarráðherra og á
fund Seðlabankans hér fyrir
siinnan, ræddi við hann þessar
niðurstöður og óskaði eftir fyr-
irgreiðsiu af hálfu stjórnvalda
til þess að unnt væri að hefjast
handa um framkvæmdir, og 1
þessari sömu ferð voru gerðir
samningar við Guðmund G. Þór
arinsson verkfræðing' og fyrir-
tæki það, er hann relajr, um að
hann taki að sér ifullnaðarhönn-
un á lagningu hitaveitu í Siglu-
firði með að hluta til tvöföldu
kerfi ura sem svaraði % hluta
bæjarins. Eg iheld, að mér sé ó-
hæ-tt að fullyrða, að undirtektir
stjórnvalda hafi verið mjög vin-
samlegar, en þó kom þessd sendi
nefnd heim án þess að liftía
noikkuð afgerandi í hönduniuni
um, hvað verða mundi um vænt
anlegar framkvæmdir i náinni
framtíð og ekkert á hreinu um
leyfi til að fjármagna það fyrir-
tæki, sem liér um ræðir.
Sambærileg Hitaveitu
Suðurnesja
En hér á Alþjngi vom stuttu
fyrir áramót samþykkt lög um
Hitaveitu Suðurnesja, þar sem
á sama hátt er verið að ráða bót
á þeim vanda, sem skapast hef-
ur við gífurlega aukningu á upp
hitunarkostnaði íbúðarhúsnæðis
á þéttbýlissvæðum á Suðurnesj-
um og með þessum lögum kein-
ur í ljós, að ríkisstjórn og Al-
þingi hefur talið rétt, að gengið
yrði til liðs við þau svei.tarfélög,
sem búa við þann vanda og
þeim veittur nokkur fjárhagsleg-
ur stuðningur til að hrinda mál-
unum í framkvæmd. Þegar ég
liafði komist að raun um þetta,
þá taldi ég rétt, þar sem mér
gafst tækifæri til þess hér með
setu minni á Alþingi að gera til
raun til að greiða fyrir málum
Siglufjarðar varðandj hitaveitu
á sama hátt og gert hefur nú
verið með Hitaveitu Suðurnesja
og samdf því það frumvarp,
sem hér liggur nú fyrir til um-
ræðu. Á því varð af eðlilegum
ástæðum að gera nokkrar breyt-
ingar, en þær -eru þó hvergi
neinar efnislegar breytingar,
heldur fyrst og fremts tæknileg-
ar, sem stafa af öðrum viðhorf-
um norður á Siglufirði heldur
en hér suður á Suðurnesjum.
Kyndistöð
Inn 1 1. grein hefur verið
bætt einni setningu sem hljóðar
svo: „Hitaveita Siglufjarðar skal
reisa kyndistöð og rniðhuiar-
geymi til að tryggja rekstrarör-
yggi, og annast frekari boranir
eftir heitu vatni, teljist slíkt
nauösynlegt. Það heifur sem sé
komið í Ijós í frumíhönnuninni,
að nauðsynlegt er talið að reisa
þarna kyndistöð á Siglufirði og
miðlunargeymi, sem safna mætti
í vatní til notkunar og upphit-
unar í kaldari veðráttu og að
eiiga þarna nokkurn varasjóð
upp á að hlaupa, þegar álag á
veituna yrði hæst. Að auki er
svo setningarhlu'tinn og annast
frekari boranir eftir heitu vatni
byggður á þeirri vitneskju, að
það er víðar en í Skútudal í
Siglufirði, sem finna má nokkr-
ar heitar lindir. Rannsóknir á
þeim liafa ekki farið fram svo
að heitið geti, en e. t. v. er þar
að finna þá lausn á, eða það
vatnsmagn, sem á vantar til að
anna hitaþörf þæjarins að öjlu
leyti. En slikar rannsóknir taka
auðvitað itöluverðan tíma, og ég
lield, að það séu allir. sem til
þekltja, sammála um, að ekki sé
skynsamliegt að fresta framkv. á
grundvelli þeirrar áætlunar, sem
fyrir liggur, þó að rannsókn
eða niðurs'töður á rannsóknum,
sem síðar kunna að fara frain
á jarðhitasvæðinu í Siglufirði,
beri jákvæðan árangur.
Hlutverkaskipti
1 4. gr. er um verulega breyt-
ingu að ræða, vegna þess að þar
má segja, aðhlutverkin snúist
við. Ríkissjóður eða Orkustofn-
un í eigu ríkissjóðs hefur fram-
kvæmt allar þær undirbúnings-
rannsóknir, sem áæitlanir um
Hitavieitu Suðurnesja byggjast á
og lagt var í talsverðan kostnað
við boranir eftir heitu og köldu
vatni og úrvinnslu gagna og áætl
ana á þeim niiðurstöðum, sem
þar fengust. Þetta hlutverk var
aftur á móti á Siglufirði, í hönd
um Siglufjarðarkaupsitaðar og
efnisbreytingin er sú ein, að
þarna verðí notuð sama aðferð
við mat á þeim verðmætum,
sem hvor aðaili ifyrir sig hefur
lagt fram, ríkissjóður i öðru til-
íellinu og Siglufjarðarkaupstað-
ur i hinu tilfellinu og verðmæti
þeirra framkæmda, sem um ræð
ir, verði talið sem framlag eign-
araðila í stofnframlagi.
framhald á 3. siðu.
MJÖLNIK — 2