Nýi tíminn - 24.08.1950, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 24.
ágúst 1950
’■* K'M'-.líV.’l'it:
NÝI TíMINN

r.^vergi. j heiminum^r lögð.
jafnmikil -áherzla á byggingu
íbúðarhúsa og í Sovétrikjun-
um. Á ánrnhm fyrir stríð vör'u
byggð íbúðarhús með saman-
lögðum gólffleti sem nam 113
milljónum fermetra.
Á árunum 1920—1939 risu
upp meira en 200 nýjar borgir
í Sovétríkjunum. Þeirra á með-
al má nefna Karaganda, Magni-
togorsk, Komsomolsk við Amúr
Kransnúralsk, Saporosé, Stal-
ínsk, Gorlovka, Kratorsk og
margar aðrar borgir, með stór-
um íbúðarsambyggingum, menn
ingarhöllum, görðum, leikhús-
um, sjúkrahúsum og fjölda
skóla og bamaheimila.
Bygging íbúðarhúsa var held-
ur ekki látin falla niður á
stríðsárunum. Sem dæmi má
nefna, að í borgum Téljabinsk-
héraðsins voru byggðar íbúðir
með 900,000 ferm. gólffleti. Á ár
unum 1943-’44 voru íbúðir end-
urbyggðar og nýbyggðar I þeim
hérUðum sem leyst höfðu verið
imdan oki nazistanna. Flatar-
mál þeirrst nam 12 milljónum
fermetra.
En aldrei hefur þó verið unn-
ið að íbúðarbyggingum af jafn-
miklum krafti og síðan stríð-
inu lauk. Fyrstu fjögur ár
fimmáraáætlunar eftirstríðsár-
anna hafa íbúðir að gólffleti
meira en 72 milljónir fermetra
verið endurreistar og nýbyggð-
ar. Á þessum árum hafa meira
en 2,300,000 hús verið byggð
í sveitum landsins.
Það er alkunna, að þýzku
nazistarnir eyðilögðu geysilegt
verðmæti í Sovétríkjunum, og
það voru ekki sízt íbúðarhús-
leggingu. 25 millj. manna stóðu
uppi húsnæðislausar. Allt það
fólk hefur nú fengið góð híbýli.
Hluti íbúðarbygginga af
þeirri upphæð sem varið er til
nýbygginga samkvæmt fimm-
áraáætlunum hefur hækkað úr
10,5% í þriðju áætluninni í 14,5
% í þeirri fjórðu.
Sovétstjórnin hvetur fólk og
hjálpar því til að reisa sin
eigin hús, — það fær bygg-
ingarefni, lán með hagkvæmum
kjörum og afslátt á flutnings-
gjöldum. Þannig voru byggðar
meira en 9,000 eigin íbúðir ár-
ið 1949 við námur þær sem
heyra undir kolanámuráðuneyt-
ið, og 4,000 eigin íbúðir við
járn- og stálnámurnar.
Mikil vinna er lögð í skipu-
lag og fegrun borganna og bæj-
anna. I hundruðum borga er
nú verið að koma upp nýjum
sporvagna- og strætisvagna-
kerfum. í höfuðborg Sovétríkj-
anna, Moskva, er glæsilegasta
miklu fé er varið til þess, —
leikvöngum er komið upp,
byggðar bækistöðvar fyrir róðr-
arfélög, veiðifélög o. s. frv.
Sú mynd sem blasir við okk-
ur i auðvaldsheiminum er harla
ólík. Hluti hernaðarútgjaldanna
af fjárlögum yfirstandandi árs
þingsins, að þeirri niðurstöðu,
að í Bandaríkjunum væru þá 7
milljónir húsa, sem væru komin
að falli og þyrfti þess vegna
að rífa.
Hið þekkta íhaldsblað „Sun“
í New York birti grein eftir
einn af blaðamönnum sínum,
Þúsundir sveitaþorpa voru lögð í eyði í Sovétríkjunum á stríðs-
árunum. Nú eru þau byggð upp að nýju. Myndin: Nýbygging
í sveitaþorpi
neðanjarðarbraut heimsins ogí Bandaríkjunum nemur 71%,
verið er nú að gera neðanjarð-
arbraut í Leníngrad.
Af miklu kappi er unnið að
lagningu gasleiðslna borga á
milli. Slíkar leiðslur eru þegar
komnar milli Moskva og Sara-
toff, Kíeff og Dasjava, og Len-
íngrad, Koktla og Jarve.
Mikil áherzla er lögð á plönt-
un trjáa í borgunum. Trjám er
plantað meðfram götunum, nýj-
úm skrúðgörðum og torgum
er komið fyrir, og nýjum menn-
ingargörðum. Hlynt er að íþrótt
in sem urðu fyrir þessari eyði- unum af fremsta megni og
en hluti menntamála aðeins
1%, heilbrigðismála minna en
1% og aðeins 5,1% til allra
annarra hagsmunamála almenn-
ings.
Það er því engin furða, að
þriðjungur íbúa Bandarikjanna
býr í óhæfu húsnæði. 1 boð-
skap sínum til Bandaríkjaþings
í janúar s. 1. gat Truman for-
seti ekki gengið framhjá þeirri
stfiðreynd, að húsnæðisvandræð
in i Bandaríkjunum hafa farið
vaxandi. Þegar árið 1947 komst
nefnd, skipuð af öldungadeild
þar sem hann segir: „Á fjög-
urra vikna ferðalagi mínu gegn-
um fátækrahverfi New York
hef ég orðið vitni af slíkri eymd
að það minnir á ástandið í
borgum miðaldanna.... Ég
kom inn í hreysi, þar sem rott-
ur ráðast á börnin i vögg-
unni, svo að oft á tíðum verð-
ur að flytja þau á sjúkra-
hús....“.
Samkvæmt útreikningi banda-
ríska hagfræðingsins Stuart
Chase búa að minnsta kosti 50
miiljónir manna í Bandaríkjun-
um í hreysum og grenum, sem
alls ekki eru íbúðarhæf. Eif
skammt frá fátækrahverfunum
má líta glæsileg hús, villur og
hallir auðstéttarinnar. Þannig
eru mótsetningarnar í auðvald3
heiminum.
Ósjaldan rekst maður á skilti
með orðunum „Hætta á ferð-
um“ á vanræktum og ömurleg-
um íbúðarhúsum í úthverfum
Londonar. Og það er ekki sjald-
gæft, að það sé í rauninni hættu
legt að koma nálægt sumum
þessara húsa, sem eru alveg
komin að falli. Brezk blöð
skýra frá því með bitru háði,
að með sama framhaldi mimi
það taka 100 ár að útrýma
húsnæðisvandræðunum í Eng-
landi, og alltað 150 ár í Skot-
landi. Og húsnæðisvandræðin
fara einnig vaxandi þar í landi.
1 Lcndon cinni eru nú 200,000
fjölskyldur sem beðið hafa í
mörg ár eftir sómasamlegu hús-
næfi. Fyrir kosningamar 1945
lofaði Verkamannaflokkurinn
að framkvæma ákveðna áætl-
un fyrir íbúðarbyggingar, en
síðan hann komst til valda
hefur sú áætlun verið skorin
niður hvað eftir annað á sama
tíma og hemaðarútgjöldin hafa
verið aukin ár frá ári.
Og það þarf ekki að lýsa á-
standinu í húsnæcismálunum
hér á landi. Reykvíkingar kann-
ast við það af eigin reynslu.
Þeir þekkja braggana, kjall-
araíbúðirnar og okurleiguna á
þeim íbúðum, sem standast lág-
markskröfur. Þeir þekkja ó-
stjórn íhaldsins á húsnæðis-
málunum hér í bænum. Alla þá
eymdarsögu þekkja þeir af bit-
urri reynslu.
JþEGAR brezka ríkisstjórn-
in gaf út leiðarvisi um
varnir óbreyttra borgara i
kjarnorkuhernaði fyrir hálfum
mánuði, vakti það nokkra at-
hygli, að í bæklinginn vantaði
35. til 38. blaðsíðu og 23. til
26. grein. 1 ljós kom, að þarna
var ekki um neina prentvillu
að ræða. Brezku stjórnarvöldin
höfðu á síðustu stundu tekið
til baka kafla úr bæklingnum,
sem þau þorðu ekki að láta
koma fyrir almenningssjónir.
Markmiðið með útgáfunni var
að telja brezkum almenningi
trú um, að kjarnorkusprengj-
an væri aðeins eitt vopnið enn,
að vísu stórvirkt, en ekki í
eðli sínu frábrugðið öðrum
drápstækjum. Kaflarnir, sem
teknir voru út úr bæklingnum
um varnir Við kjarnorkuvopn-
um, fjölluðu hins vegar einmitt
um atriði, sem aðgreinir kjarn-
orkuvopn frá öllum öðrum
vopnum og gerir að verkum,
að við tilkomu þeirra hefur
algerlega nýtt viðhorf skapazt.
Greinarnar no. 23 til 26 í
brezka bæklingnum skýrðu
nefnilega frá þeim áhrifum,
sem geislaverkunin af kjarn-
orkusprengingu hefur á óborn-
ar kynslóðir.
•
J’gRFÐAFRÆÐINGAR hafa
komizt að raun um, að
geislaverkun getur valdið
stökkbreytingum,' breytingum
í þriðja og fjórða lið.
• •
á erfðaeiginleikum, sem hald-
ast í kynstofninum um alla
framtíð. Kjarnorkusprenging
getur því ekki aðeins rotað
okkur og steikt ásamt þúsund-
um annarra, manna, valdið
blóðsjúkdómum og eitrunum og
gert okkur ófrjó um stund
sprengjan getur líka valdið
breytingum á kynfrumunum,
sem geta gert afkvæmi afkom-
enda okkar að vansköpuðum
afstyrmum eða ófrjó með öllu,
svo að ættleggur okkar deyi
út. Hið síðastnefnda hefur
bandaríski erfðafræðingurinn H.
J. Muller nefnt „banvænu erfða
eindina". Stökkbreytingarnar
eru flestar víkjandi, það er að
segja koma aðeins fram i fólki,
sem hefur eiginleikann frá
báðum foreldrum. Þær þurfa
því ekki að koma í ljós fyrr
en eftir nolckrar kynslóðir, er
eiginleikinn hefur fengið að
breiðast út meðal mannkyns-
ins. Þá getur farið svo, að ára-
tugum eftir kjarnorlcuspreng-
ingu taki að fjölga fæðingum
vanskapaðra og andvana barna
og ófrjósemi breiðist út meðal
þeirra, sem. að öðru leyti fæð-
ast eðlilega skapaðir. Kjarn-
orkusprengingar og önnur beit-
ing kjarnorkuvopna eitra þann-
ig lifsstraum mannkynsins um
alla framtíð. Einstein og aðrir
kjarnorkufræðingar hafa lýst
yfir, að mögulegt. sé að útrýma
mannkyninu með vetnissprengj-
um, er gætu eitrað svo and-
rúmsloftið að ólíft verði á
jörðunni. Líffræðingar bæta því
við, að þótt svo fari ekki, að
mannkyninu verði öllu búinn
bráður bani af geislaverkun í
andrúmsloftinu, sé samt sú
hætta á ferðum, að stökkbreyt-
ingar, sem geislaverkun hefur
valdið, -grípi æ meira um sig,
fleiri og fleiri börn verði van-
skapningar, eða ófrjó er þau
vaxa upp, og að þvi geti rek-
ið, að mannkynið deyi smátt
og smátt út af þessum sök-
um.
^HRIF kjarnorkuspreng-
ingar ná út i óræða
framtíð viðar en í erfðum lif-
andi vera. Geislaverkun í viss-
um efnum getur haldizt í þús-
undir ára. Nýlega fréttist að
Bandarikjastjórn léti gera til-
raunir með framleiðslu geisla-
virns ryks til að dreyfa yfir
landssvæði, svo að sérhverri
lifandi veru sé bráður bani
búinn af að dveljast þar. Her-
málarithöfundar i Bandaríkj-
unum ræða, i fullri alvöru að
því er virðist, um möguleikann
á því, að dreifa slíku ryki á
belti þvert yfir Evrópu og
girða með því fyrir Sovétrikin
í vestri. Ekki setja þeir það
neitt fyrir sig, að um leið
yrði Evrópa gerð óbyggileg má-
ske um aldaraðir. Jafnvel þótt
gei3laverkunin yrði ekki svo
sterk. að dvölin ein á eitruðu
svæði yrði banvæn, gætu geisla
virk efni úr jarðveginum kom-
izt í jurtir og dýr og úr þeim
i menn, er legðu sér þau til
munns.
K1
HIN af þeim mótbárum,
sem bornar eru fram
gegn Stokkhólmsávarpi heims-
friðarhreyfingarinnar, er að
það skuli aðeins lcrefjast
banns á kjarnorkuvopnum. —
Þetta stafar hinsvegar af þeirri
augljósu staðreynd* að fyrsta
skrefið til allsherjar afvopnun-
ar verður að vera bann við
kjarnorkuvopnum og eftirlit
með, að því sé hlýtt. Kjarn-
orkuvopn eru nefnilega ekki
sambærileg við neina aðra
vopnategund. Það er ekki nóg
með að kjarnorlcusprengja
drepi jafn marga tugi þúsunda
og venjuleg sprengja getur
drepið marga tugi. Sérstaða
kjarnorkuvopnanna liggur fyrst
og fremst í því, að þau drepa
ekki bara og limlesta þá, sem
fyrir þeim verða á því augna-
bliki, sem þeim er beitt. Þau
myrða einnig og limlesta ó-
bornar kynslóðir, banvæn geisla
verkun getur haldizt og ógn-
að öllu r.fi í óratíma. „Glæpur-
inn, sem Bretar og Bandarkja-
menn frömdu í Hiroshima
1945, var ekki íólginn í því,
að þeir notuðu sérstaklega öfl-
uga sprengju, heldur því, að
þeir höfðu ekki hugmynd um,
hvaða áhrif hún myndi hafa
á þróun mannkynsins um alla
framtíð", sagði brezka sósíal-
demokratablaðið „New States-
man and Nation" í forystu-
grein nýlega. Það er staðreynd,
sem allir verða að horfast í
augu við, að tilkoma kjarn-
orkuvopna gerir það mögulegt
að útrýma mannkyninu. Með
þann ægilega möguleika fyrir
hugskotssjónum bar franski
kjarnorkufræðingurinn og Nób-
elsverðlaunamaðurinn Frédreric
Joliot-Curie fram tillögu s'.na
á friðarþinginu í Stokkhólmi i
vor, þá tillögu, sem stórfelld-
asta undirskriftasöfnun, sem
um getur, hefur siðan byggzt á.
M. T. Ó.