Nýi tíminn - 24.08.1950, Blaðsíða 8

Jónas Árnason:
A HLSAVÍK
Sjá 5. síðu.
Fer Alþýðuflokkurinii í rík-
isstjórn í hanst?
— Sjá 3. síðu.
Handritamálið ú
Tri að danska
isiandi það sem
segir Sigurlur
viðtaii vi3 Ekstraiiadd
Afhenda Danir íslendingum gömlu íslenzku haizd- ur tekið börn sín við hönd sér
og ástæðurnar fyrir þeim, hafa
Danir ekki áttað sig til fulls
ritin sem geymd eru í söfnum í Kaupmannahöfh, og
linýta þar með traust og einlæg vináttubönd milii þess-
ara tveggja þjóða, — eða ákveða þeir að halda þessum
dýrgripum fyrir íslendingum, og stofna þar með til nýrr-
ar úlfúðar milli þjóðanna? íslendingar bíða svarsins við
þessari spurningu með óþreyju.
Þeir sem kunnugastir eru þessum málum telja að
afstaða Dana í þessu máli sé fyrst og fremst komin und-
ir því að þeim skiljist hve mikils virði íslendingum eru
hin gömlu handrit. Sigurður prófessor Nordal hcfur í
viðtali við Ekstrabladet í Kaupmannahöfn skýrt þetta
mál fyrir Dönum eins og bezt verður á kosið.
Fyrir nokkru var hér á landi | kunnar óskir vorar í þessu máli,
fréttardtari frá Ekstrabladet,
Eeif B. Hendil, og átti hann þá
viðtai við Sigurð Nordal um
handritamálið og birtist það
viðtal í Ekstrabladet 11. þ. m.
undir fyrirsögninni: SÖGUEYJ-
AN SVIPT SÖGUM SÍNUM.
Fremsti maður íslands í þekk-
ingu á fornsögunum útskýrir
ósk Islendinga um að við skil-
um þeim handritunum og skinn-
bókunum sem íslendingasögurn-
Ar eru skráðar á — heigidóm
Islands.
I inngangi að viðtalinu segir
•svo: Til þess að skllja hvaða
þýðingu gömlu íslenzku hand-
ritin, sem geymd eru á ríkis-
skjalasafninu og — aðallega —
í hátJkólasafninu í Kaupmanna-
liöfr, hafa fyrir íslenzku þjóð-
Ina veiður maður að hafa dval-
ið á Islandi.
Sjálfur var ég eklti betur að
anér en það, að fcg lagði óskir
Islendinga um endurheirat hand
ritanna að jöfnu við kröfu
Norðmanna um Tordenskjold.
Hvar endar það hjá okkur ef
löndin eiga að skila hvert öðru
ölium sögulegum grlpum? Það
eru aðeins hinir vitlausu ls-
iendingar sem hafa íengið stór-
mennskubrjálæði og krefjast
þess sem þeir eiga engan rétt
til.
Viðtalið hefst þvínæst með
stórri undirfyrirsögn:
Slgurður prófessor
Nordai hefur orðið
— Ég veit vel að margir
Danir líta þannig á málið, seg-
ir hinn ágæti vísindamaður,
Sigurður prófessor Nordal, þeg-
ar ég er kominn í heimsókn til
hans eitt kvöldið í Reykjavík.
— Mér er það ánægja að geta
I Ekstrabladet skýrt fyrir mikl-
um fjölda Dana hvernig í mál-
inu liggur. íslenzku blöðin
hafa undanfarið yfirleitt verið
þögul um málið, í þeim tilgangi
að efna ekki til óþarfa árekstra;
en þótt hér á landi séu ölium
og sýnt þeim hundruð híuta
er gera söguna ljóslifandi fyr-
ir þeim.
Hinar gömlu, slitnu skinn-
bækur sem fornsögurnar eru
skráðar á yrðu hér á ís-
Iandi þeir þjóðardýrgripir
sem þjóðin hefði tii minning-
ar um þúsund ára fortíð
sína.
Öhemju eftirspurn
eftir sögunum
I dag er íslaad „sögueyjan
er svipt hefur verið sögum sín-
um“.... það er að segja frum-
handritunum, því útgáfur Islsnd
ingasagnanna eru svo útbreidd-
ar að þær eru í raun réttri
Sig'urður Nordal, prófessor
á þeim enn. Nefnd danskra orðnar þjóðareign. Verkamenn,
þingmanna og sérfræðinga hef-
ur mál þetta til meðferðar og
má vænta þess að nefndin skili
áliti sínu í þessum mánuði.
Málið er því að koma á dag-
skrá að nýju.
— Það er hvorki með valdi
né samkvæmt dómi að við
krefjumst að handritunum sé
ákilað, heldur prófessor Nordal
áfram. — Við treystum einung-
is á skilning dönsku þjóðar-
innar, og því dýpri sem sá
skilningur verður, þeim mun
meiri gleðidagur verður það
þegar Danmörk sýnir höfðings-
skap sinni í að skiia okkur
handritunum aftur.
ísland á hvorki mynd- né
byggingarlist frá liðnum öldum.
Landið á sára lítið af forn-
minjum. Við eigum ekki
áþreifanlega hluti til minn-
ingar um sögu þjóðarinn-
ar á liðnum öldum eins og Dan-
mörk cg önnur lönd eiga í
. rikum mæli. Danskur faðir get-
fiskimenn og bændur lesa þær
og elska þær.
Nýiega kom út stór og dýr
útgáfa íslendingasagnanna. —
Hún seidiít upp í 6000 eintaka
útgáfu á skömmum tíma og þó
ér íslenzka þjóðin aðeins 140
þúsundir. Það myndi svara til
þess að danska þjóðin keypti
upp útgáfu af t. d. Saxo
Grammaticus í 180 þús. ein-
taka útgáfu; en auk þessarar
útgáfu í 6 þúsuna eintökum
voru márgar þÚ3undir eldri út-
gáfna af sögunum til á ís-
lenzkum heimilum.
Eina lamb íslands.
Handritin gömlu eru eina
lamb tslands. Geymsla þeirra
í öðru landi heldnr stöðugt
vakandi minningunni um nið-
uríægingu þjóðarinar á
löngu timabili og ýfir upp
gömul sár.
Ég er ekki einn þeirra sem
vilja krefja núlifandi Dani til
hl er dýrt aS lífa af náS?
Fyrir nokkru ákvað Fjárhagsráð að veita bændum
leyfi til kaupa á dráttarvéium fyrir 1.6 milljónir króna.
Gjaldeyririnn var veittur af ,gjafa“fé frá marsjallstofn-
onlnni, og fylgja því þær kvaðir að vörumar verður að
kanpa í Bandarikjunum. Þar kosta dráttarvélar um
23.000 kr. hver, en í Bretlandi kosta sams konar drátt-
arvélar aðeins um 15.000 kr. Bændum var þannig ætlað
að borga 50% hærra verð fyrir hverja véi en nauðsyn-
legt var, og fyrir heildarupphæðina var aðeins hægt að
fá 70 dráttarvélar frá Bandaríkjunum, en 105 frá Bret-
laiídi. Nýlega skýrði tíminn hins vegar frá því að
vonir stæðu nú til að þessu yrði breytt í sambandi við
hið svonefnda greiðslnbandalag sem fslendingar liafa
gerzt aðilár að með 65 millj. kr. marsjall„gjöf“.
En það eru ehki aðeins dráttarvélar sem þannig er
ástatt um, sama er að segja um flestar aðrar vörur.
íslenzka krónan hefur verið lækkuð tvívegis gagnvart
dollar og hefur innkaupsverð vestanhafs því liækkað
um 150% í íslenzku fé. Af þeirn ástæðum er víðast hvar
hægt að gera stórum betri kaup á öllum sviðum
en í Bandaríkjnnum. Hins vegar hafa gjaldeyristekjur
fslendinga á þessu ári mestmegnis verið marsjall„gjafir“
sem aðelns hefur mátt kaupa fyrir í Bandaríkjunum.
Afieiðingin er sú að fólk verður að borga stórum meira
fyrir nauðsynjar sínar en vera þyrfti.
Það er dýrt að iifa af náð. Hins vegar streymjr nú fé
fslendinga mjög ört í „mótvirðissjóð“ þann sem ekki
má hagnýta nema með leyfi Bandaríkjanna. AUt er með
ráðum gert af Bandaríkjunum og innlendum leppum
þeirra.
ábyrgðar fyrir ranglæti og þján
ingar liðinna alda. Þeir Danir
eru fáir sem hafa gert sér
ljóst hvemig farið var með
okkur — hverjar þjáningar og
þrautir, óhamingju og fátækt
Danir leiddu yfir forfeður vora
Ef Danir gerðu sér þetta ljóst
myndu þeir betur skiija ástæð
umar til sambandsslitanna mDl.
landanna, og þeir myndu þá,
svo frjáishuga og réttlát menn-
ingarþjóð sem þeir eru, skila
handritunum aftur en ekki
halda í þau eins og sigurtákn
frá gömlu hörmungatímabili.
Vísindaleg nof
handritanna.
Handritin hafa heldur ekki
neina víslndalega úrslitaþýð-
ingu fyrir Danmörk. Það er
hafður íslenzkur prófessor
við háskólann í Kaupmanna-
höfn til að gæta þeirra, en
í sambandi við þau fara ekki
fram þær lifandi rannsóknir
sem myndu verða gerðar á
íslandi. Með tækni nútímans
er hægt að taka myndir af
þeim handritum sem óskað
er eftir, og geyma þær í
Kaupmannahöfn, og dansldr
vísindamenn munu alltaf
verða velkomnir í Keykjavík
og dvöl á íslandi og inn-
sýn í íslenzk málefni veitir
þeim nýjan bakgrunn að
sögurannsóknunum.
Hvers vegna hefur stórjörð
um verið skipt? Ekki einungis
til að sjá fleiri mönnum fyrir
jarðnæði, heldur til að nýta
jörðína betur. Hvers vegna
voru ensku kolanámumar þjóð-
nýttar? Vegna þess að einka
framtakið starfrækti þær ekki
nógu vel.... Það liggur því í
augum uppi að Islendingar hafa
betri aðstöðu til að vinna að
rannsóknum á sögum sínum en
annarra þjóða menn, og gamla
röksemdin um að Reykjavík sé
alltof afskekktur og óaðgengi-
legur geymslustaður handrit-
a-r.na er nú úr sögunni, þegar
það tekur aðeins sjö stundir að
fljúga frá Kaupmannahöfn til
Reykjavíkur.
Hinn mikli safnari,
Árni Magnússon
íslendingar vilja fyrst og
fremst endurheimta safn Árna
Magnússonar, Árnasafn, sem
svo er nefnt eftir hinum lærða
íslendingi Á'ma Magnússyni,
sem var sendimaður Danakon-
ungs á íslandi árin 1702—1712
og safnaði raunverulega öllu
sem fannst á landinu af hand-
rituin, er ýmist voru skráð á
skinn eða pappír. I þá daga
var enginn háskóli né annar
eðlilegur geymslustaður hand-
ritanna á Islandi og þess vegna
arfleiddi hann Kaupmannahafn-
arháskóla að safni sínu.... Við
eignuðumst ekki háskóla fyrr
en 1911 og hina nýju háskóla-
byggingu 1940....
önnur íslenzk handrit voru
lánuð og aldrei skilað aftur.
Enn önnur voru gefin burt eða
keypt af einstaklingum.
Það er ósk okkar að hinum
íslenzka hluta safnanna verði
skilað aftur, með vissum und-
antekningum og algerum einka
söfnum. En um einstök atriði
er hægt að ræða.
Framahld á 6. síðu.